Həzaralar
Həzaralar (fars. هزاره) — Əfqanıstan əhalisinin 18%[5]-9%-ni təşkil edən, farsdilli Türk-Monqol xalq.[6] Əfqanıstan İslam Respublikasında kompakt halda, az sayda Pakistanda, İranda, Tacikistanda və digər ölkələrdə yaşayırlar. Sayları təxminən 2,913 milyon[7] nəfərdən – 5,828 milyon[8] nəfərə qədərdir.
 
| |||||||||
| Faiz Məhəmməd Qatib Həzara · Sultan Əli Kəştmand · Həbibə Sarabi | |||||||||
| Ümumi sayı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 7–8 milyon | |||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||
| |||||||||
| Dili | |||||||||
|
Fars dili (Həzara dialekti) | |||||||||
| Dini | |||||||||
Dinləri islam, məzhəbləri islam dininin şiə məzhəbidir. Həzaraların azlığı Sünni dininə etiqad edir.[4] dari dilində danışırlar. Kabil-Herat-Həzaracat bölgələrində yaşayırlar. Qismən Qəndəhar, Nəngərhar və Bədəxşan bölgələrində də yayılmışlar.
Tayfaları
redaktə- Şeyxəli
- Tirələri: əlicam, kəriməli, qara, dövlətbəy, türkmən, parsa, mənsur, şadiuşağı, aşxoca, pəncqavl
- Besut
- Tirələri: çoban, abdal, pəhləvan, dövlətbay, qənbərəli, xaliqdad, poladi, mart, paxlun, dehqan, dehmərdəqan, sekpa, demarda, dərbəli, dərviş
- Dayzəngi
- Dayzeynət
- Daykundi
- Tirələri: dövlətbəy, rövşənbəy, heydərbəy, qauş, barat
- Qavi
- Caquri
- Dayçoban
- Daymirdad
- Çura
- Uruzqan
- Poladi
- Daya
- Zavali
- Mirodina
- Sultanəhməd
| Azərbaycanca adı | Həzaraca adı | Tayfa quruluşu | Kökəni |
|---|---|---|---|
| Alçin | Elcigin? | ||
| Attarvala | |||
| Baça Qulam | |||
| Bəxrin | Baarin | ||
| Barlas | Barlaslar | ||
| Baymaut | Bayatlar (monqollar) | ||
| Besut | بهسود | Besud | |
| Bolağiçi | Buryatlar | ||
| Borcigay[9] | Borucigin | ||
| Çilciut | Salciud? | ||
| Dahla | |||
| Day-Berkə | Berh (bərk)[10]; Berhe:in Middle Mongol language; (Berke-khagan of Golden Horde) | ||
| Day Çoban | دای چوپان | Uruzgani | Çobanilər sülaləsi |
| Day Xitay | Uruzgani | Xitaylar | |
| Daykundi | دای کندی | ||
| Day Mirək | دای میرک | ||
| Day Mirdad | دای میرداد | ||
| Dayzəngi | دای زنگی | Zəngilər | |
| Dayzinyət | |||
| Dala Pas Kindi | داله | ||
| Qurlat | |||
| Cağori [11] | جاغوری | ||
| Calair | Cəlayır eli | ||
| Cəmşidi | جمشیدی | ||
| Ciid | Uciid? | ||
| Cirğai | |||
| Kerait | Kereitlər | ||
| Xalaut | |||
| Kalugi | |||
| Kirigu | Daizangi | (Monqol dilindən?): Xar Xiruge — Çingiz Xanın oyrat generalı[12] | |
| Merket | Merkitlər | ||
| Maska | مسکه | ||
| Məhəmmad Xacə | محمد خواجه | ||
| Navi | بابه | ||
| Nayman | Naymanlar | ||
| Nekpay | نیک پای | ||
| Nikudari | نیکوداری | Neguder | |
| Ongut | Onqutlar | ||
| Poladha | پولادا | ||
| Paşi | پشی | ||
| Qələndər | قلندر | ||
| Qarabaği | قرباغی | Əfşarlar dövründə Qarabağdan indiki Əfqanıstana köçürülmüş əhalinin nəticələri | |
| Qara Baator | قره باتور | Monqolca: Xar Baatar (qara bahadur) | |
| Qarluk | Uruzgani | Qarluqlar | |
| Qarqin | قرقین | Xarçin | |
| Qatağan | قطغن | Xataqin | |
| Qazak | Qazaxlar | ||
| Qipçak | Qıpçaqlar | ||
| Qirğiz | Qırğızlar | ||
| Qul Bars | Qul: monqol/türk sözü; | ||
| Şebərtu | |||
| Şeyx Əli | |||
| Şibərgi | |||
| Şirdağ | |||
| Təməki | تمکی | ||
| Tənuli | |||
| Tatar | Tatarlar (orta əsr monqol tayfa birliyi) | ||
| Təyməni Həzara | |||
| Teleu | Telelər | ||
| Tulay Xaan Həzara | Tului | ||
| Tumay | |||
| Türkməni Həzara | Türkmənlər, Oğuz türkləri | ||
| Uruzgani | اروزگانی | ||
| Uyğur | Uyğurlar | ||
| Uyşun | Usunlar / Vusunlar, uuşin (monqol tayfası), uysın (qazax tayfası) | ||
| Uyrat | Oyratlar | ||
| Voqi | اوقی | ||
| Yamud | Yamaat (monqol tayfası), yomut (türkmən tayfası) |
İstinadlar
redaktə- ↑ Islamic Republic of Afghanistan Central Statistics Organization Arxivləşdirilib 2010-01-28 at the Wayback Machine Əfqanıstan İslam Respublikasının Mərkəzi Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən 2009 – cu ildə ölkə əhalisinin cəmi sayı 23993.5 min nəfərdir
- ↑ 1 2 Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue|Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/ Arxivləşdirilib 2007-12-27 at the Wayback Machine.
- ↑ Census of Afghans in Pakistan Arxivləşdirilib 2018-10-03 at the Wayback Machine, United Nations High Commissioner for Refugees Statistical Summary Report (retrieved December 27, 2007)
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-09.
- ↑ Library of Congress Country Studies Arxivləşdirilib 2012-07-14 at Archive.today-"Ethnic Groups of Afghanistan"In 1996, approximately 40 percent of Afghans were Pashtun, 11.4 of whom are of the Durrani tribal group and 13.8 percent of the Ghilzai group. Tajiks make up the second largest ethnic group with 25.3 percent of the population, followed by Hazaras, 18 percent; Uzbeks, 6.3 percent; Turkmen, 2.5 percent; Qizilbash, 1.0 percent; 6.9 percent other .
- ↑ Hazara home: Who are the Hazara? Arxivləşdirilib 2009-02-21 at the Wayback Machine...The Hazara are of predominantly turkic ethnic stock. They look like turks and East Asians, but they share a cultural heritage with many of the Turkic peoples of Central Asia. Some scholars speculate that the Hazara are descendants of the warriors that flooded into Central Asia under the command of the infamous and brilliant leader, Ghengis Khan.Most Hazara speak Hazaragi, a variant of the more widely used trade langauge, Dari.
- ↑ "Joshua Project – Unreached Peoples of the World: Hazara". 2008-10-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-07.
- ↑ "peoplegroups.org : Hazaragi". 2021-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-26.
- ↑ "Muhammad Owtadoiajam, A SOCIOLOGICAL STUDY OF THE HAZARA TRIBE IN BALUCHISTAN (AN ANALYSIS OF SOCIO-CULTURAL CHANGE), 1976". 2013-11-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-23.
- ↑ Ishaq Mohammadi, A Short History of Hazaras in Iran http://www.hazara.net/downloads/docs/hazaras_in_iran.pdf Arxivləşdirilib 2022-03-07 at the Wayback Machine
- ↑ Elizabeth E. Bacon. "History of Hazaras". 2011-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-13.
- ↑ The Secret History of the Mongols, chapter V
Xarici keçidlər
redaktə- Encyclopædia Iranica :HAZĀRA iv. Hazāragi dialect
- Official Web Site of Hazara Union Denmark Arxivləşdirilib 2009-04-16 at the Wayback Machine
- Hazara home Arxivləşdirilib 2009-02-21 at the Wayback Machine
- Official Web Site of Hazaras
- Hazaralar’ın Tarihi ve Etnolojik Yapısı
- Hazara Türklerinde Karşılaştırmalı Halk İnançları
- Türk xalqları Arxivləşdirilib 2010-09-18 at the Wayback Machine
Etnik qrup haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |