Günəbaxan

Günəbaxan (lat. Helianthus) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Günəbaxan
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Astraçiçəklilər Fəsilə: Mürəkkəbçiçəklilər Cins: Günəbaxan
Beynəlxalq elmi adı
Helianthus L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   36611 NCBI   4231 EOL   44915

Arealı

Günəbaxanın vətəni Amerikadır. Yabanı halda Meksikada və Peruda təsadüf edilir. Avropaya XVI əsrdə Meksikadan gətirilib və uzun müddət bəzək bitkisi kimi istifadə olunub.

Botaniki xarakteristikası

Hündür birillik bitkidir. Yarpaqları iri, bütöv ayalıdır, gövdə üzərində spiral şəklində düzülür, çiçəklər gövdənin təpə hissəsində səbət çiçək qrupunda toplanır. Səbətin diametri 30 sm-ə bərabər olur. Səbət alt tərəfdən bir-birinə bitişmiş yaşıl sarı yarpaqları ilə örtülmüşdür. Səbətdə minə qədər çiçək olur. Burada toplanmış çiçəklər boru və dilcikşəkillidir. Boruşəkilli çiçəklər səbətin ortasında yerləşir. Onlar pərdəşəkilli kasacıq və 5 bitişmiş sarı rəngli ləçəkdən əmələ gəlmiş tacdan ibarətdir. Tacın ortasında ikidilimli zərif dişicik və bitişik halda 5 erkəkcik yerləşir. Bitişmiş erkəkciklər dişiciyi əhatə edən borucuq əmələ gətirir. Səbəti qıraqlardan dilcikşəkilli sarı çiçəklər əhatə edir.

Azərbaycanda günəbaxanın iki növü becərilir. Onlardan biri birillik günəbaxan, digəri isə köküyumru günəbaxandır.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Vosacan Adans.

Heterotipik sinonimləri

• Discomela Raf.
• Echinomeria Nutt.
• Harpalium (Cass.) Cass.
• Helianthemum Gray
• Leighia Cass.
• Lincecumia Buckley
• Neactelis Raf.

Növləri

• Helianthus agrestis Pollard
• Helianthus × alexidis B.Boivin
• Helianthus × ambiguus (Torr. & A.Gray) Britton
• Helianthus angustifolius L.
• Birillik günəbaxan (Helianthus annuus L.)
• Helianthus anomalus S.F.Blake
• Helianthus argophyllus Torr. & A.Gray
• Helianthus arizonensis R.C.Jacks.
• Helianthus atrorubens L.
• Helianthus bolanderi A.Gray
• Helianthus × brevifolius E.Watson
• Helianthus californicus DC.
• Helianthus carnosus Small
• Helianthus ciliaris DC.
• Helianthus × cinereus Torr. & A.Gray
• Helianthus cusickii A.Gray
• Helianthus debilis Nutt.
• Helianthus decapetalus L.
• Helianthus deserticola Heiser
• Helianthus devernii T.M.Draper
• Helianthus dissectifolius R.C.Jacks.
• Helianthus divaricatus L.
• Helianthus × divariserratus R.W.Long
• Helianthus × doronicoides Lam.
• Helianthus eggertii Small
• Helianthus exilis A.Gray
• Helianthus floridanus A.Gray ex Chapm.
• Helianthus giganteus L.
• Helianthus glaucophyllus D.M.Sm.
• Helianthus × glaucus Small
• Helianthus gracilentus A.Gray
• Helianthus grosseserratus M.Martens
• Helianthus heterophyllus Nutt.
• Helianthus hirsutus Raf.
• Helianthus inexpectatus D.J.Keil & Elvin
• Helianthus × intermedius R.W.Long
• Helianthus × kellermanii Britton
• Helianthus laciniatus A.Gray
• Helianthus × laetiflorus Pers.
• Helianthus laevigatus Torr. & A.Gray
• Helianthus longifolius Pursh
• Helianthus × luxurians E.Watson
• Helianthus maximiliani Schrad.
• Helianthus microcephalus Torr. & A.Gray
• Helianthus mollis Buc'hoz
• Helianthus neglectus Heiser
• Helianthus niveus (Benth.) Brandegee
• Helianthus nuttallii Torr. & A.Gray
• Helianthus occidentalis Riddell
• Helianthus paradoxus Heiser
• Helianthus pauciflorus Nutt.
• Helianthus petiolaris Nutt.
• Helianthus porteri (A.Gray) Pruski
• Helianthus praecox Engelm. & A.Gray
• Helianthus pumilus Nutt.
• Helianthus radula (Pursh) Torr. & A.Gray
• Helianthus resinosus Small
• Helianthus salicifolius A.Dietr.
• Helianthus schweinitzii Torr. & A.Gray
• Helianthus silphioides Nutt.
• Helianthus simulans E.Watson
• Helianthus smithiorum Heiser
• Helianthus strumosus L.
• Köküyumru günəbaxan (Helianthus tuberosus L.)
• Helianthus verticillatus Small
• Helianthus winteri J.C.Stebbins