Hovard Baskervil (tam adı: Hovard Konklin Baskervil, ing. Howard Conklin Baskerville; 10 aprel 1885, Nort-Platt[d], ABŞ19 aprel 1909, Təbriz, Qacar dövləti) — Təbrizdəki Amerikan Memorial Məktəbinin (presviteriyan missiya məktəbi) amerikalı müəllimi. O, Məşrutə hərəkatı zamanı konstitusiya uğrunda apardığı mübarizə zamanı qətlə yetirilmişdir. Hovard "İranın amerikalı Lafayeti " adlandırılır.

Hovard Baskervil
ing. Howard Conklin Baskerville
Doğum tarixi 10 aprel 1885(1885-04-10)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 19 aprel 1909(1909-04-19) (24 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Milliyyəti Amerikan
Dini Xristian
Təhsili Prinston Universiteti
Fəaliyyəti müəllim
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

redaktə

Hovard Paskervil 10 aprel 1885 -ci ildə Nebraska ştatının Şimali Platt şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası və babası presviteriyan rahibləri idilər. O, 1907-ci ildə Prinston Universitetindən məzun olmuşdur, bununla yanaşı dini və boks təhsili almışdır. O, ABŞ prezidenti Vudro Vilsonla birlikdə hüquqşünaslıq və konstitusiya hökuməti barədə birlikdə kurs keçmişdir.[1]

 
İran Məşrutə Hərəkatı zamanı Ərk qalası yaxınlığındakı ABŞ konsulluğunda dalğalanan ABŞ bayrağı

Hovard Paskervil 19 aprel 1909-cu ildə Təbriz şəhərində vəfat edib.

Cənubi Azərbaycandakı fəaliyyəti

redaktə

1907-ci ildə Hovard İrana missioner fəaliyyətinə gəlmişdir. O, Təbrizdəki missioner məktəbi olan Amerikan Memorial Məktəbində işləməyə başlamış, tarix, ingilis dilicoğrafiya elmlərini tədris etmişdir. O, həmçinin qızlarla oğlanların birlikdə təhsil aldığı məktəbdə tennis və at sürmə peşəsini də tədris etmiş və şagirdlərə "Venesiya tacirləri"ni əsərini öyrətmişdir.

1909-cu ildə İranda konstitusiya inqilabı gedən zaman o, konstitusiyalı demokratiyanı müdafiə etmək üçün könüllü qüvvələr toplamaq qərarına gəldi. Təbrizdəki amerikan konsulu Uilyam F. Doti onu bu işdən çəkindirməyə çalışsa da, Hovard yüz nəfərdən ibarət dəstə düzəldərək Qacar royalistləri tərəfindən mühasirəyə alınan Təbriz şəhərinin mühasirədən azad edilməsi üçün döyüşdü. Bir qrup şagirdlə şəhəri mühasirədən çıxarmaq üçün etdiyi hücum zamanı Məhəmmədəli şahın ordusu tərəfindən snayper atəşi ilə qətlə yetirildi.[2] Öldürülən zaman Hovardın 24 yaşı var idi.

 
Təbrizdəki amerikan qəbirstanlığında Baskervilin başdaşı.

Hovard demişdi:

  Mənimlə bu insanlar arasındakı yeganə fərq doğum yerimdir, bu da böyük fərq deyildir.[3]  

Hovardın dəfn mərasiminə minlərlə azərbaycanlı qatılmış və o, insanlar tərəfindən qəhrəman kimi qəbul edilmişdir. Hovard Təbrizdəki xristian qəbirstanlığında dəfn edilmişdir. Hovardın ölümündən 5 gün sonra Təbriz royalistlər tərəfindən ələ keçirilmişdir.

Dəfn mərasimində çıxış edən Həsən Tağızadə bu sözləri demişdi:

  Gənc Amerika gənc Barkervillin timsalında gənc İran konstitusiyasına öz qurbanını verdi.[4]  

Təbriz xalçaçıları Hovardın Amerikada yaşayan anasına göndərilməsi üçün üzərində onun şəkli əks etdirilən xalça toxusa da, bu xalçanı Amerikaya göndərmək mümkün olmadı. Xalça Hovardın cəsarəti və qurbanlarına həsr edilmişdi.

Xatirəsi

redaktə
 
Təbriz xalçaçıları tərəfindən hazırlanmış və üzərinə Baskervilin şəkli həkk olunmuş xalça.

ABŞ-İran münasibətlərinin ən pis olduğu dövrlərdə belə Hovard Baskervillin xatirəsi istisna olaraq qalmışdır. 1979-cu il girov böhranı zamanı münasibətləri yumşatmaq üçün bir qrup amerikalı ruhani İranı ziyarət etmişdi. Qrup məscidi ziyarət edən zaman ortayaşlı bir iranlı ayağa qalxmış və "bugünkü amerikan baskervilləri haradadır?" deyə qışqırmışdı.[5]

Hovardın xatirəsi bir çox İran millətçisi tərəfindən mütəmadi olaraq yad edilmişdir. Onun adı küçələrə və məktəblərə verilmişdir.[6]}} İnsanlar sərbəst formada onun məzarını ziyarət edirlər. Özünü "sehirli heyran" olaraq təqdim edən bilinməyən şəxs onun məzarının üzərinə sarı qızılgül əkir.[7] Təbrizdəki Konstitusiya Evində onun büstü vardır. Büstün üzərində "vətənpərvər və tarixin yaradıcısı" sözləri yazılmışdır.

Həmçinin bax

redaktə

Mənbə

redaktə

İstinadla

redaktə
  1. Kinzer, Stephen. Reset: Iran, Turkey, and America's Future. New York: Times Books. 2010. səh. 2. ISBN 978-0-8050-9127-4.
  2. Calafi, Farnaz; Dadpay, Ali; Mashayekh, Pouyan. "Iran's Yankee Hero". New York Times. 18 April 2009. 30 December 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 April 2020.
  3. Kinzer, 2010. səh. 5
  4. Kinzer, 2010. səh. 14
  5. "An American hero in Iran". www.webcitation.org. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib.
  6. Kinzer, 2010. səh. 6
  7. Molavi, Afshin. The Soul of Iran. New York: Norton. 2005. səh. 218. ISBN 0-393-32597-0.

Ədəbiyyat

redaktə

Əlavə ədəbiyyat

redaktə

Xarici keçidlər

redaktə