Qacarlar
Qacarlar və ya Qacarlar sülaləsi (fars. سلسله قاجاریه, ərəb əlifbası azərbaycan: قاجارلار və ya قَجَرلر) — Azərbaycan və indiki İranda ərazisində 1796 və 1925-ci illər arasında hakimiyyətdə olmuş Azərbaycanlı[1][2] və Türk mənşəli sülaləsidir[3][4][5][6]. Qovanlı Türk tayfasından olan Qacarlar, Monqol işğalı zamanlarında İrəvan ətrafında kök salmışlar və Səfəvi sülaləsini Azərbaycanda və İranda hakimiyyətə gətirən yeddi Qızılbaş-Türk tayfalarından biri olmuşlar [7].
| Qacarlar sülaləsi | |
|---|---|
| fars. قاجاریان | |
.svg) | |
| Ölkə | |
| Banisi | Ağa Məhəmməd şah Qacar |
| Sonuncu hökmdar | Sultan Əhməd şah Qacar |
| Hazırkı rəhbər | Soltan Məhəmməd Əli Mirza |
| Əsası qoyulub | 1789 |
| Soyun kəsilməsi | 1925 |
| Milliyyət | Azərbaycanlı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.svg){kind=small}
XVI əsrin əvvələrində Azərbaycanda və İranda hakimiyyəti ələ keçirən Səfəvilər indiki Azərbaycan Respublikasının ərazisini yerli türk xanlarına buraxmışlardır [8] və 1554-cü ildə Gəncə şəhərinin Şahverdi Soltan Ziyadoğlu Qacar tərəfindən idarə edildiyi haqda tarixi məlumatlar mövcuddur [9]. Ziyadoğulları ailəsi sonralar Qarabağa da hökmdarlıq etmişdir. 16-17-ci əsrlərdə Qacarlar Səfəvi dövlətində bir sıra rəsmi vəzifələr tutmuşlar. I Şah Abbas Səfəvi dövründə Şahsevən türk tayfaları kimi tanınan Qacarları İranın müxtəlif bölgələrinə yerləşdirmişdir və bunların bir çoxu Astarabad (hal-hazırda Qorqan) ərazisində qoyulmuşdur. 1796-cı ildə Zənd sülaləsinin sonuncu hökmdarını məğlub etdikdən sonra Ağa Məhəmməd xan Azərbaycanı və İranı Qacar hakimiyyəti altında birləşdirmişdir.
Qacarlar sülaləsi siyahısıRedaktə
| Oğuz türklərinin boyu[10][11][12][13] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Bayat boyu | ||||
| Qacarlar | ||||
| Qovanlı oymağı | ||||
| Qacarlar sülaləsinin şəcərəsi | ||||
| Qacarlar sülaləsi | ||||
| Şəkil | Ad | Ailə münasibəti | Hökmranlığı | Qeydlər |
| Astrabad hakimi (1722–1789) | ||||
| Fətəli xan Qovanlı-Qacar | Şahqulu xan | 1722-1747 | Səfəvi İmperiyasının baş vəziri 1722-1726 | |
|
Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | Fətəli xan Qacar | 1747-1759 | |
|
Ağa Məhəmməd şah | Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | 1759-1789 | |
| Qacarlar dövləti (1789–1925) | ||||
|
|
Ağa Məhəmməd şah | Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar | 1789-1797 | Tacqoyması mart 1796 |
.jpg)
|
Fətəli şah | Hüseynqulu xan Qovanlı-Qacar | 1797-1834 | |
|
Məhəmməd şah | Abbas mirzə Qovanlı-Qacar | 1834-1848 | |
|
Nasirəddin şah | Məhəmməd şah | 1848-1896 | |
|
Müzəffərəddin şah | Nasirəddin şah | 1896-1907 | |
|
Məhəmmədəli şah | Müzəffərəddin şah | 1907-1909 | |
|
Sultan Əhməd şah Qacar | Məhəmmədəli şah | 1909-1925 | |
Qacar imperator ailəsiRedaktə
Sürgündəki Qacar İmperator Ailəsinə hal-hazırda Məhəmməd Əli Şahın ən böyük nəsli Sultan Məhəmməd Əli Mirzə Qacar rəhbərlik edir, Qacar taxt-tacının varisi Məhəmməd Həsən Mirzənin nəvəsi, Sultan Əhməd Şahın qardaşı və II Məhəmməd Həsən Mirzədir.
Məhəmməd Həsən Mirzə 1943-cü ildə İngiltərədə vəfat etdi, Fransada qardaşının ölümündən sonra 1930-cu ildə sürgündə özünü şah elan etdi.
Başlıqlar və üslublarRedaktə
Şah və onun həyat yoldaşı, İmperator Əlahəzrət adlanırdılar. Ən böyük oğlan şaqları Əlahəzrət adlanırdı. Uşaqların hamısı Şahzadə və ya Şahzadə Xanum titulu daşıyırdı.[14]
1925-ci ildən bəri Qacar sülaləsiRedaktə
Qacar İmperator Ailəsinin başçılarıRedaktə
İmperator Ailəsinin rəhbərliyi Məhəmməd Əli Şahın ən böyük kişi nəslindən miras qalmışdır.
- Sultan Əhməd şah Qacar (1925-1930)
- Firudin Mirzə Qacar (1930–1975)
- Həmid Mirzə (1975–1988)
- Mahmud Mirzə Qacar (1988)
- Soltan Əli Mirzə Qacar (1988–2011)
- Soltan Məhəmməd Əli Mirza (2011-indiyədək)
Qacar xanədanının varisləriRedaktə
- Sultan Əhməd şah Qacar (1925-1930)
- Məhəmməd Həsən Mirzə (1930–1943)
- Firudin Mirzə Qacar (1943–1975)
- Həmid Mirzə (1975–1988)
- I Məhəmməd Həsən Mirzə (1988–)
İstinadlarRedaktə
- ↑ Genealogy and History of Qajar (Kadjar) Rulers and Heads of the Imperial Kadjar House
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I.B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I. B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ William Bayne Fisher. Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1993, p. 344, ISBN 0-521-20094-6
- ↑ Dr Parviz Kambin, A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire, Universe, 2011, p.36, online edition.
- ↑ Jamie Stokes and Anthony Gorman, Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, 2010, p.707, Online Edition: "The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin."
- ↑ Encyclopedia Iranica. The Qajar Dynasty. Online Edition
- ↑ K. M. Röhrborn, Provinzen und Zentralgewalt Persiens im 16. und 17. Jahrhundert, Berlin, 1966, p. 4
- ↑ Encyclopedia Iranica. Ganja. Online Edition
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I. B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ William Bayne Fisher. Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1993, p. 344, ISBN 0-521-20094-6
- ↑ Dr Parviz Kambin, A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire, Universe, 2011, p.36, online edition.
- ↑ Jamie Stokes and Anthony Gorman, Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, 2010, p.707, Online Edition: "The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin."
- ↑ "Qajar (Kadjar) Titles and Appellations". www.qajarpages.org. İstifadə tarixi: 31 May 2020.