Karl Popper
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Ser Karl Raymond Popper (alm. Karl Raimund Popper; 28 iyul 1902[3][4][…], Vyana[6][1] – 17 sentyabr 1994[3][4][…]) — Avstriya və Britaniya filosofu və sosioloqu.
| Karl Popper | |
|---|---|
| alm. Karl Raimund Popper | |
 | |
| Doğum adı | Karl Raimund Popper |
| Doğum tarixi | 28 iyul 1902[3][4][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 17 sentyabr 1994[3][4][…] (92 yaşında) |
| Elm sahələri | fəlsəfə[1], epistemologiya, elmin fəlsəfəsi[1], məntiq, siyasi fəlsəfə[2], Sosial fəlsəfə, Abiogenez, kvant mexanikası |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adları | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbərləri | Karl Bühler[7][5] |
| Tanınmış yetirmələri | İmre Lakatos, Thomas Kuhn, Pol Feyerabend |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
       |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Karl Popper Avstriyanın paytaxtı Vyanada anadan olmuş, 1937-ci ildə isə Yeni Zelandiyaya köçmüş, 1946-cı ildə Londona gələrək həmin ildən 1970-ci illərin ortalarına kimi London İqtisad Məktəbində professor kimi çalışmışdır. 1976-cı ildən Kral Cəmiyyətinin üzvü, 1982-ci ildə isə Şöhrət Ordeni kavaleri olmuşdur.
1945-ci ildə, "Açıq cəmiyyət və onun düşmənləri" əsəri ilə, Popper demokratiya və "Açıq cəmiyyət"in müdafiəsinə çıxır, hakimiyyətin heç bir konflikt olmadan devrilməsindən söz açır. Eləcə də o, insan düşüncəsinin daim inkişafda olduğunu, bununla yeni tələb və narazılıqlar yaratdığını qeyd edir və hakimiyyətin buna uyğunlaşması üçün çox səlis olmasını bildirir. Cəmiyyətin hər zaman müxtəlif mövqelərə malik olduğunu və bu mövqelərin büruzəsi üçün şəraitin labüdlüyündən söz açır.
Həyatı
redaktəKarl Raymund Popper 1902-ci ilin 28-i iyulunda Vyanada hüquqçu ailəsində doğulmuşdur. Atası Simon Ziqmund Karl Popper, anasısa Cenni Şifdir. Onun atası Vyana Universitetində hüquq professoru idi, fəlsəfə, sosiologiya və politologiya problemləri ilə maraqlanırdı, geniş kitabxanası var idi və tez-tez oğlu ilə sosial-siyasi məsələləri müzakirə edirdi. Bunun sayəsində Karl artıq yeniyetmə ikən klassik fəlsəfə üzrə çoxsaylı əsərlərlə, habelə Karl Marks, Fridrix Engels, K. Kautski, E. Bernşteyn və sair kimi düşünənlərin sosial fəlsəfə üzrə araşdırmaları ilə tanış olmuşdur.
1918-ci ildə o Vyana universitetinə girmiş, orada riyaziyyat və nəzəri fizika öyrənmişdir, bu zaman o, müstəqil şəkildə fəlsəfə ilə maraqlanmağı da davam etdirmişdir. Hələ uşaqkən anası Popperə musiqiyə sevgi aşılamışdır; 1920–1922-ci illərdə Popper ciddi şəkildə musiqiçi olmağı düşünürdü. Bir il Vyana konservatoriyasında oxuduqdan sonra o özünü bu işdə yetərincə qabiliyyətli saymadığından musiqi ilə məşğul olmağa son qoymuş, fəqət ona olan marağı tam itməmişdir, o, musiqi tarixini seçmiş və bu sahə üzrə doktor dərəcəsi almışdır.
Sonrakı iki-üç ildə o mebelçi peşəsini öyrənmiş, bunun ardıncasa psixoanalitik A. Adlerin uşaq klinikalarında könüllü kimi çalışmış, burada A. Adlerlə tanış olmuşdur. Adlerin metodikalarını müşahidə edərək Popper psixoanalizin effektivliyinə və bu cür nəzəriyyələrin elmilik iddialarına şübhə ilə yanaşmağa başlamışdır. Popper K. Marksın, Z. Freydün və A. Adlerin doktrinalarının, məsələn, A. Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsi kimi qəbul edilmiş elmi nəzəriyyələrdən nə ilə fərqləndiyi ilə maraqlanmağa başlamışdır. Sonrakı işlərində bu məsələ falsifikasiya edilmə prinsipinin və yaxud Popper meyarının əsasını təşkil edəcək.
1925-ci ildə, universiteti bitirdikdən sonra, Popper Jozefina Anna Henningirlə evlənmiş və gimnaziyada riyaziyyat və fizika müəllimi diplomu almışdır. Bundan sonra o, orta məktəbdə riyaziyyat və təbiət elmlərini tədris etmişdir. 1928-ci ildə Popper koqnitiv psixologiyanın metogologiyası mövzusunda fəlsəfə üzrə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Avstriyada nasizmin populyarlığı üzündən antisemitizm ideyaları özünə möhkəm yer etməyə başlamışdı. Popperin ana-atası xristianlığı qəbul etmiş yəhudilər olduğundan Popper ölkəni tərk etməyi qərara aldı. 1937-ci ildə o, Yeni Zelandiyada müəllim vəzifəsini alaraq oraya köç etmişdir. 1937–1945-ci illərdə o Yeni Zelandiyadakı Kraystçörç universitetində fəlsəfə müəllimi işləmişdir.
Yeni Zelandiyaya gəldiyi zaman Popper Avropada yetərincə məşhur idi, ancaq yeni yaşayış yerində onun barəsində çox az adam eşitmişdi. Nəticədə Popperin universitetə münasibəti ikili idi: bir tərəfdən, o, nasizmin antisemit (yəhudi qarşıtı) təqiblərindən güvənli bir yerdə idi, o biri tərəfdənsə, yeni iş yerində onun nüfuzu çox az idi və o özündən qat-qat aşağı səviyyəli professorların tabeliyində olmaq məcburiyyətində idi. Lakin burada da Popper tanındı və universitetin ən nüfuzlu və çox bəhs edilən müəllimlərindən birinə çevrildi.
1945-ci ildə Popper Britaniya təbəəliyi əldə etdi və 1946-cı ildə Londona köçərək həmin ildən London iqtisadi və siyasi elmlər məktəbində məntiq professoru və fəlsəfə fakültəsinin dekanı oldu. 1964-cü ildə ona cəngavər ünvanı verildi.
Popper London Kral cəmiyyətinin (1976) üzvü, Ehtiram ordeni kavaleri (1982), Aleksis Tokvil mükafatı laureatı (1984), Kioto mükafatı laureatı (1992) olmuşdur.
Karl Popper 17 sentyabr 1994-cü ildə Londonun Kroydon rayonunda vəfat etmişdir. Onun arvadı Jozefina 1985-ci ildə vəfat etmişdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 6 Karl Popper // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Internet Encyclopedia of Philosophy, The Internet encyclopedia of philosophy (ing.). / J. Fieser, B. Dowden 1995. ISSN 2161-0002
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Sir Karl Popper // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Stanford Encyclopedia of Philosophy (ing.). Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. ISSN 1095-5054
- ↑ 1 2 Поппер Карл Раймунд (rus.). / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.