Kavalalı Əminə xanım

Kavalalı Əminə xanım (ərəb. أمينة خانم‎, türk. Emine Hanım; 1770 – 1824) — Kavalalı ailəsinin banisi Mehmed Əli Paşanın ilk xanımı.

Kavalalı Əminə xanım
ərəb. أمينة خانم‎
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1770
Vəfat tarixi	1824
Dəfn yeri	Hoş əl Başa[d]
Atası	Nüsrətli Əli ağa
Anası	Qədriyyə xanım
Həyat yoldaşı	Kavalalı Məhəmmədəli paşa
Uşaqları	Tövhidə xanım İbrahim Paşa Tosun Paşa Xədicə Nazlı xanım İsmayıl Kamil Paşa Əbdülhəlim bəy

Həyatı

İlk illəri

Əminə xanım 1770-ci ildə Rumeli əyalətində, Nüsrətli bölgəsində dünyaya gəldi. Atası Kavala sancaqbəyi Nüsrətli Əli ağa, anası isə Kavala əyanlarından Hüseyn ağanın qızı Qədriyyə xanım idi. Cütlüyün Əminə xanımdan başqa, Mustafa və Əli adlı 2 oğlu, Məryəm, Pakizə və İffət adlı 3 qızı vardı. Əminə xanımın ilk evliliyi bölgənin tanınan ailələrindən Əli bəylə baş tutdu. Nikah tarixi dəqiq bilinməsə də, Əminə xanımın 17 yaşında artıq dul qaldığını nəzərə alsaq, bu evliliyin uşaq yaşlarında baş tutduğu məlum olur. İlk həyat yoldaşının hansı səbəblə vəfat etdiyi bilinmir. Ancaq 1787-ci ildə dul qaldığı və həmin il xalası oğlu Mehmed Əli bəylə ikinci evliliyinin baş tutduğu məlumdur.

Mehmed Əli bəylə baş tutan nikahında 1788-ci ildə Tövhidə, 1789-cu ildə İbrahim, 1794-cü ildə Tosun, 1795-ci ildə Xədicə Nazlı, 1796-cı ildə İsmayıl Kamil və 1797-ci ildə Əbdülhəlim adlı övladları dünyaya gəldi. Cütlük bir-birinə dərindən bağlı olsa da, Mehmed Əli bəyin Misirə hərbi birliklə göndərilməsi onları ayırdı (1801). Misirdə baş verən daxili çəkişmələrdən sonra Mehmed Əli bəy Misir hakimi təyin edildi (3 iyul 1805) və Əminə xanım böyük oğulları İbrahim və Tosunu atalarının yanına göndərərək (28 avqust 1805), özü azyaşlı övladlarıyla birlikdə İstanbula gəldi.

Misirdəki illər

3 il boyunca sultan sarayında saray mühitinə alışan Əminə xanım 1808-ci ildə Qahirə sarayına gətirildi. Ancaq burada Mehmed Əli Paşanın onlarla kənizi var idi və bu, cütlüyün münasibətini korladı. 1813-cü ilin sentyabrında Əminə xanım Mehmed Əli Paşa ilə birlikdə Ərəbistan yarımadasına keçdi. Məqsəd bölgədə çıxan vəhhabi üsyanını yatırmaq idi. Bu fürsətdən istifadə edərək, Əminə xanım xidmətçiləri və əşyalarını daşıyan 500 dəvəlik karvanla Ciddədən Məkkəyə yola düşdü və həcc ziyarətini etdi. Mehmed Əli Paşa xanımını Mina dağı yaxınlığında baş qadını kimi qarşıladı və beləcə Əminə xanımın saraydakı yeri əhaliyə nümayiş etdirildi. Karvanın və çadırının möhtəşəmliyi səbəbilə yerli əhali onu "Nil kraliçası" olaraq adlandırmağa başladı.

Ancaq həcc ziyarətindən döndükdən qısa zaman sonra oğlu Tosun Paşa 23 yaşında vəbadan vəfat etdi (28 sentyabr 1816). Əminə xanım gəlini Bamba Qadınəfəndi və nəvələrini himayəsinə alaraq Qahirəyə döndü və qalan ömrünü nəvələrini böyütməklə keçirdi. Əminə xanım 1824-cü ildə Qahirədə vəfat etdi. Cənazəsi Qahirədə İmam Şafii türbəsi yaxınlığındakı ailə məzarlığına dəfn edildi.

Mənbə

• Folia Orientalia, Volume 37. Państwowe Wydawn. Naukowe. 2001. p. 61
• Rosten, David B. (December 3, 2015). The Last Cheetah of Egypt: A Narrative History of Egyptian Royalty from 1805 to 1953. iUniverse. ISBN 978-1-491-77939-2
• Fahmy, Khaled (December 1, 2012). Mehmed Ali: From Ottoman Governor to Ruler of Egypt. Oneworld Publications. ISBN 978-1-780-74211-3
• Tugay, Emine Foat (1963). Three Centuries: Family Chronicles of Turkey and Egypt. Oxford University Press. pp. 115–16
• Doumani, Beshara (February 1, 2012). Family History in the Middle East: Household, Property, and Gender. SUNY Press. p. 257. ISBN 978-0-791-48707-5
• "His Highness Mehmet Ali Paşa, Vali of Misir (Egypt), Sudan, Filistin, Suriye, Hicaz, Mora, Taşoz and Girit".