Vikipediya

Kirmanda partlayışlar (2024)

İranda terror aktı

3 yanvar 2024-cü ildə İranın şərqindəki Kirman şəhərində Qasım Süleymaninin öldürülməsinin ildönümü mərasimi iki bomba partlayışı ilə pozuldu. Hücumlarda uşaqlar da daxil olmaqla ən azı 94 nəfər ölüb,[4] 284 nəfər yaralanıb.[5][6] İran hökuməti partlayışları terror aktı elan edib.[7] Hadisə 1978-ci ildə Reks hücumundan bəri ölkədə baş verən ən ölümcül hadisədir.[8] Ertəsi gün İŞİD hücuma görə məsuliyyəti üzərinə götürüb.[9] Reuters-in məlumatına görə, ABŞ Kəşfiyyat Cəmiyyəti hücumun İŞİD-in Əfqanıstan qolu olan İŞİD-X tərəfindən həyata keçirildiyi qənaətinə gəlib.[10]

Kirmanda partlayışlar
Ümumi məlumatlar
Yeri
  • Kirman Şəhidlər xiyabanı[d]
Tarix 3 yanvar 2024
Silah(lar) partlayıcı kəmər[d]
Ölü sayı
Yaralı sayı
Törədən(lər) İslam Dövləti – Xorasan vilayəti[3]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Arxa plan

redaktə
 
Ali dini lider Ayətullah Əli Xamenei partlayışlardan iki gün əvvəl Qasım Süleymaninin ailəsi ilə görüşüb.[11][12]

Qasim Süleymani, 3 yanvar 2020-ci ildə ABŞ-ın İraqda pilotsuz uçuş aparatı hücumu ilə öldürüldü. Süleymani İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (IRGC) Qüds qüvvələrinin komandiri idi. İranda mühüm təsir gücünə malik Süleymani, dini lider Ayətullah Əli Xameneidən sonra ölkədə ikinci ən güclü ad hesab edilirdi. İnqilab Keşikçiləri Korpusunun xaricdəki əməliyyat qolu olan Qüds Qüvvələrinin komandanı kimi o, İranın bölgədəki siyasətinin formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Süleymani gizli missiyalara nəzarət etmək və HƏMAS və Hizbullah da daxil olmaqla müttəfiq hökumətlərə və silahlı qruplara rəhbərlik, maliyyə, silah, kəşfiyyat və maddi-texniki dəstək göstərməkdən məsul idi.[7]

7 yanvar 2020-ci ildə Kirmanda Süleymaninin dəfn mərasimi zamanı izdiham baş vermiş, ən azı 50 yas mərasimi iştirakçıları həlak olmuş, 200-dən çox adam isə yaralanmışdır.[7] 2024-cü il hücumu, 2023-cü ildə İsrail-Həmas müharibəsi və onun yaydığı münaqişələrdən sonra Yaxın Şərqdə gərginliyin artdığı bir vaxtda baş verib. Partlayışlardan bir gün əvvəl İsrailin pilotsuz uçan aparatının Livanda endirdiyi hücumda HƏMAS liderinin müavini Saleh əl-Aruri, bir həftə əvvəl isə İsrailin hava hücumu nəticəsində Suriyada iranlı general Seyid Razi Musəvi həlak olub.[7][13] 2020-ci illərdə İraq Şam İslam Dövləti və digər sünni ekstremist qrupları şiələrin çoxluq təşkil etdiyi ölkədə analoji hücumlara başlayıb.[14]

Partlayışlar

redaktə
 
Qasim Süleymaninin Kirmandakı Şəhidlər Qəbiristanlığındaki məzarı, 2021

2 partlayış Süleymaninin ölümünün dördüncü ildönümünü qeyd etmək üçün Saheb əl-Zaman məscidinin yaxınlığındakı Qolzar Şohada qəbiristanlığındaki məzarına gedən kortejdə törədilib.[15][7] Birinci partlayış Süleymaninin məzarının 700 metrliyində dayanacaq yaxınlığında, ikinci partlayış isə bir kilometr aralıda, çox sayda insanın qaçdığı Şohada küçəsində baş verib.[6] Partlayıcılar onların mühafizə qapılarında aşkarlanmasına mane olacaq şəkildə yerləşdirilib.[16] Partlayışlar 10–20 dəqiqə ara ilə baş verib.[17][18]

İran mediasında yer alan xəbərlərə görə, hücum girişə yerləşdirilən iki çanta bombadan istifadə edilərək həyata keçirilib.[16] Partlayıcılar uzaqdan işə salınıb. Hadisə şahidi bildirib ki, bombalardan biri zibil qutusuna qoyulub.[19] Bununla belə, yanvarın 4-də dövlət xəbər agentliyi IRNA-nın verdiyi məlumata görə, müstəntiqlər hücumların kamikadzelər tərəfindən törədildiyindən şübhələnirlər.[20] Kirman ostanının qubernatorunun müavini hadisənin terror aktı olduğunu bildirib.[7][21][22]

Ən azı 94 nəfər həyatını itirib,[4] aralarında ilk partlayışın olduğu yerə gedən və ikinci partlayışa yaxalanan 3 tibb işçisinin də olduğu ən azı 284 nəfər yaralanıb.[5][6][19] Ölənlərin əksəriyyətinin ikinci partlayışda öldüyü güman edilir.[14] Yaralananların bir çoxu partlayışlardan sonra yaranan çaxnaşma zamanı əzilib.[23] İran rəsmilərinə istinadən verilən ilkin məlumatlarda ölənlərin sayı 103 nəfər olduğu bildirilsə də, sonradan səlahiyyətlilər bu rəqəmi 89-a endirib.[5]

Hadisədən sonra

redaktə

İran dövlət televiziyası mərasimdə Qızıl Ayparanın xilasedicilərinin yaralılara kömək etməsini lentə alıb. İranın bəzi xəbər agentlikləri yaralıların sayının daha çox olduğunu bildirib. Əyalət Qızıl Aypara Cəmiyyətinin sədri Rza Fallah, sürətli müdaxilə qruplarının yaralıları təxliyə etdiklərini, lakin izdiham dalğalarının yolları bağlaması səbəbindən çətinliklə üzləşdiklərini bildirib.[24] Kirman və ətraf rayonlardakı xəstəxanalar qurbanların müalicəsi üçün hazır vəziyyətə gətirilib.[15]

Partlayışdan sonra axşam saatlarında Golzar Shohada qəbiristanlığına toplaşan izdiham "İsrailə ölüm" və "Amerikaya ölüm" şüarları səsləndirib.[25]

Yanvarın 5-də İran prezidenti İbrahim Rəisi və SEPAH komandiri Hüseyn Səlaminin iştirakı ilə hücum qurbanlarının kütləvi dəfn mərasimi keçirilib. Həmin gün hakimiyyət orqanları dəfn mərasimləri və cümə namazından sonra partlayışlara qarşı kütləvi aksiyalara çağırıb.[26][27]

Hücumdan iki gün sonra İranın Daxili İşlər Nazirliyi Əfqanıstan və Pakistanla sərhədlərində divarların inşasına göstəriş verib.[28][29]

Reaksiyalar

redaktə

Daxili

redaktə

İranın Dini Lideri Əli Xamenei "Həm günahsızların qanına bulanmış əllər, həm də onları bu yanlışlığa sürükləyən pozğun və nadinc beyinlər bundan sonra repressiya və ədalətli cəzanın qəti hədəfi olacaqlar. Bilsinlər ki, bu fəlakətin Allahın izni ilə sərt bir qarşılığı olacaq" deyə bildirib.[30]

İran prezidenti İbrahim Rəisi Türkiyəyə planlaşdırılan səfərini ləğv edib və yanvarın 4-də terror qurbanları üçün milli matəm günü elan edib.[31][6] Daxili işlər naziri Əhməd Vahidi təqsirkarlara ən qısa zamanda cavab veriləcəyini vəd edib.[32] İran İslam Respublikasının Hüquq-mühafizə Komandanlığının sədri mayor Radan hadisə yerinə səfəri zamanı terrorçuların kökünü kəsəcəyinə söz verib.[33] İslam Şurası Məclisinin spikeri Məhəmməd Bağır Qalibaf səlahiyyətliləri hücumların arxasında duranları müəyyənləşdirməyə çağırıb.[34]

İranlı din xadimləri və böyük Ayətullahlar partlayışları şiddətlə pisləyib və günahkarların ağır cəzalandırılmasını istəyiblər.[35]

Süleymaninin qızı Zeynəb hücumları pisləyib və "cinayəti törədənlərin müəyyən edilərək əməllərinə görə cəzalandırılacağına" ümid etdiyini bildirib.[25]

Beynəlxalq

redaktə

Ölkələr

redaktə

Rusiya prezidenti Vladimir Putin hücumun qurbanlarına başsağlığı verib və hadisəni "vəhşiliyi və abırsızlığı ilə şok edici" adlandırıb.[36] Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan sosial şəbəkədə paylaşım edərək "dost və qardaş" İran xalqına başsağlığı verib.[37] Roma Papası Fransisk teleqram vuraraq həyatını itirənlər ilə bağlı dərin kədərini ifadə edib.[26]

Pakistanın xarici işlər naziri Cəlil Abbas Jilani "qeyri-insani terror hücumlarını" qəti şəkildə pisləyib və "Pakistan bu kədərli saatda İranla həmrəydir" deyib.[38] Suriya, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri hücumu qınadıqlarını bildiriblər.[39] Əfqanıstan,[40] İraq,[41] Ermənistan,[42] Azərbaycan[43] və Hindistanın[44] xarici işlər nazirlikləri də İran xalqına dəstəyini ifadə ediblər. Şimali Koreya lideri Kim Çen İn İranı dəstəklədiyini bildirib və partlayışları pisləyib.[45]

Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi "X" sosial şəbəkəsində paylaşım edərək həlak olanların ailələrinə dərin hüznlə başsağlığı verib, xəsarət alanların tezliklə sağalmasını arzulayıb.[43]

Beynəlxalq təşkilatlar

redaktə

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Avropa İttifaqı da hücumu pisləyib.[46]

Qeyri-hökumət təşkilatları

redaktə

Hizbullah lideri Həsən Nəsrullah deyib ki, bombardmanların qurbanları "Süleymaninin rəhbərlik etdiyi yolda, amalda və döyüşdə həlak olan şəhidlərdir".[47]

Məsuliyyət

redaktə

Yanvarın 4-də İŞİD Telegram-da yayımladığı bəyanatda hücuma görə məsuliyyəti öz üzərinə götürüb.[9] Daha sonra Amaq xəbər orqanında hücumu kamikadze kimi törətdiklərini iddia etdiyi iki maskalı qardaşın əks olunduğu görüntülər yayımlayıb.[48][9]

İŞİD məsuliyyəti öz üzərinə götürməzdən əvvəl İran prezidenti İbrahim Rəisi hücumda İsraili günahlandırıb və "sionist rejim"ə xəbərdarlıq edib ki, "bu cinayətin və digər cinayətlərin əvəzini ödəyəcək".[49] Vitse-prezident Möhbər və general Möhsün Rezayi günahı İsrailin üzərinə atıblar.[50][51] Qüds Qüvvələrinin komandiri İsmail Qaani iddia edib ki, cinayəti törədənlər "ABŞ və sionist rejim tərəfindən təchiz edilib".[52] ABŞ İsrailin partlayışlarda əli olduğuna inanmaq üçün heç bir əsas olmadığını bildirib və ABŞ-ın iştirakı ilə bağlı iddiaları rədd edərək, bu cür iddiaları "gülünc" adlandırıb, qurbanların acılarına həmrəy olduğunu ifadə edib.[53][41]

CNN-in məlumatına görə, analitiklər və ABŞ rəsmisi partlayışın keçmişdə İŞİD-in törətdiyi terror hücumunun əlamətlərinə malik olduğunu ehtimal edib.[54] NBC News-un məlumatına görə, ABŞ-ın indiki və keçmiş dörd rəsmisi hücumun arxasında İsrailin olduğuna inanmayıb, rəsmilərdən ikisi də ABŞ-ın məsuliyyət daşımadığını bildirib.[55] Britaniyanın İrandakı keçmiş səfiri Rob Maker BBC-yə bildirib ki, partlayışların arxasında kimin dayandığı məlum deyil.[56]

Hücumlara görə məsuliyyəti İŞİD öz üzərinə götürməsinə baxmayaraq, İran rəsmiləri ABŞ və İsraili hücumlarda əli olmaqda ittiham etməyə davam edir, İnqilab Keşikçiləri Korpusunun komandanı general Hüseyn Səlami yanvarın 5-də təşkilatın "yox olduğunu" və onun üzvlərinin Amerika və İsrailin maraqları üçün yalnız "muzdlu döyüşçü" kimi hərəkət etdiyini bildirib.[5] Səlahiyyətlilər daha sonra şübhəli kamikadzelərə dəstək verməkdə şübhəli bilinərək 2 nəfəri həbs edib və hücumda əli olduğu ehtimal edilən ümumilikdə 35 nəfəri saxlayıb.[57][4]

Terrorçu-kamikadzelərdən birinin Tacikistan vətəndaşı olduğu müəyyən edilib.[58] Yanvarın 11-də İranın Kəşfiyyat Nazirliyi hücumların təşkilatçısının 2023-cü ilin dekabrında cənub-şərq sərhədindən qeyri-qanuni yollarla İrana daxil olan və daha əvvəl hücumlarda istifadə edilən bombaları istehsal edən Tacikistan vətəndaşı Abdulla Tajiki təxəllüsü ilə tanınan şəxs olduğunu açıqlayıb. O, yanvarın 1-də ölkəni tərk edib.[59] Həmçinin, partlayış törədənlərdən birinin Bozrov adlı 24 yaşlı Tacikistan və İsrail vətəndaşı olduğu və cənub-şərq sərhədindən İrana daxil olmamışdan əvvəl Əfqanıstanda İŞİD tərəfindən təlim keçdiyi müəyyən edilib.[4]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Iran identifies alleged bomb-maker behind last week’s IS twin suicide attack that killed dozens.
  2. ↑ Iran says at least 84 were killed in blasts at a ceremony honoring slain general.
  3. ↑ Iran arrests 11 suspects over bomb blasts, mourners demand revenge - state TV. Reuters, 2024.
  4. ↑ 1 2 3 4 "Iran identifies alleged bomb-maker behind last week's IS twin suicide attack that killed dozens". AP News (ingilis). 2024-01-11. 2024-01-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-11.
  5. ↑ 1 2 3 4 "Iran lays to rest victims of IS twin bombings". France 24 (ingilis). 2024-01-05. 2024-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-05.
  6. ↑ 1 2 3 4 "Iran says at least 103 people killed, 211 wounded in bombing at ceremony honoring slain general". Associated Press. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  7. ↑ 1 2 3 4 5 6 "Twin bomb blasts near Iran general Qasem Soleimani's tomb kill 73 – state TV". BBC. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  8. ↑ "Iran blames Israel, US for deadly blasts near grave of Guards general Soleimani". 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  9. ↑ 1 2 3 Deaton, Eyad Kourdi, Jennifer. "ISIS claims responsibility for deadliest attack in Iran since 1979 revolution". CNN (ingilis). 2024-01-04. İstifadə tarixi: 2024-01-04.
  10. ↑ Landay, Jonathan; Holland, Steve. "Exclusive: US intelligence confirms Islamic State's Afghanistan branch behind Iran blasts -sources". Reuters. 5 January 2024. 10 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2024.
  11. ↑ "واکنش‌های گسترده به ادعای خامنه‌ای درباره «حرف خدا» از «زبان» او: «دیکتاتور» دیگر کنترلی بر خود ندارد". 2 January 2024. 2 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  12. ↑ "Archived copy". 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  13. ↑ "Israeli strike in Syria kills Iranian commander, Iran says". 25 December 2023. 1 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  14. ↑ 1 2 "Iran says at least 103 people killed, 141 wounded in blasts at ceremony honoring slain general". Associated Press. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  15. ↑ 1 2 "Over 100 dead in blasts at memorial for assassinated Iranian commander". The Guardian. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  16. ↑ 1 2 "More than 100 killed in Iran blasts near Soleimani's tomb during ceremony". Al Jazeera. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  17. ↑ "Bombs kill 73 at Iran commemorations for slain general: state media". France 24. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  18. ↑ "Iran says at least 84 were killed in blasts at a ceremony honoring slain general". Associated Press. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  19. ↑ 1 2 "Bombs kill 103 at Iran memorial for slain general: state media". France 24. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  20. ↑ "Iran suspects suicide bombers carried out attack on commemoration for slain general that killed 84". Associated Press. 4 January 2024. 7 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  21. ↑ "Iran says at least 73 killed in 'terror' blasts near grave of IRGC general Soleimani". Times of Israel. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  22. ↑ "Iranian official declares explosion near Soleimani's tomb was a 'terrorist attack'". i24 News. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  23. ↑ "Blasts reported as Iran commemorates assassinated general Soleimani". Al Jazeera. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  24. ↑ "Dozens killed in 'terrorist attacks' near tomb of Iranian Guards' Soleimani". Reuters. January 3, 2024. 2024-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  25. ↑ 1 2 "Iran blames Israel, US for deadly blasts near grave of Guards general Soleimani". France 24. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  26. ↑ 1 2 "Iran mourns those slain in Islamic State-claimed suicide blasts as death toll rises to 89". Associated Press. 5 January 2024. 5 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2024.
  27. ↑ "Iran Lays To Rest Victims Of IS Twin Bombings". Barron's. 3 January 2024. 6 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2024.
  28. ↑ "وزیر داخله جمهوری اسلامی از اجرایی شدن طرح انسداد مرز ایران با افغانستان خبر داد". 2024-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-06.
  29. ↑ "طرح انسداد مرز های ایران با افغانستان و پاکستان؛ آیا این شیوه به تامین امنیت کمک میکند؟". 2024-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-06.
  30. ↑ Leader of the Revolution: Criminals should know that from now on they will be the target of repression and fair punishment Arxivləşdirilib 2024-01-04 at the Wayback Machine Iranian Students' News Agency Retrieved 3 January 2024
  31. ↑ "Confusion, speculation in Iran after twin blasts kill more than 80 people". Al Jazeera. 4 January 2024. 4 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  32. ↑ "Iran Vows Response After Explosions Kill More Than 100 Near Ceremony For Slain General". Radio Free Europe/Radio Liberty (ingilis). 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  33. ↑ "Sardar Radan in response to the terrorist attack in Kerman: We burn the root of terror" سردار رادان در واکنش به حمله تروریستی کرمان: ریشه ترور را می‌سوزانیم (fars). 3 January 2024. 4 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  34. ↑ "قالیباف: نهادهای امنیتی و انتظامی با جدیت عاملان و آمران حادثه خونین کرمان را شناسایی کنند" [Qalibaf: Security and law enforcement institutions should seriously identify the perpetrators and leaders of the bloody incident in Kerman]. ISNA (fars). 2024-01-03. 2024-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-05.
  35. ↑ "Iran's ulema, top clerics slam Kerman terrorist attacks". The Iran Project (ingilis). 2024-01-05. 6 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-06.
  36. ↑ "Deadly blasts rock ceremony for slain Iranian general Soleimani". France 24. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  37. ↑ "Türkiye expresses condolence upon the deadly terrorist attack in Iran". TRT. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  38. ↑ "Pakistan condemns 'inhuman terrorist attacks' in Iran as death toll surges past 100". Arab News.pk. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  39. ↑ "Iran Revises Down Blasts Death Toll To 84". Barron's. 4 January 2024. 4 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  40. ↑ "وزارت امور خارجه افغانستان وقوع دو انفجار در ایران را محکوم کرد" [The Ministry of Foreign Affairs of Afghanistan condemned two explosions in Iran] (fars). Bakhtar News Agency. 4 January 2024. 5 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  41. ↑ 1 2 "'Heinous': World reacts to twin blasts that kill dozens in Iran". Al Jazeera. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  42. ↑ Shocked by the news of explosions in Kerman city #Iran🇮🇷, causing death over 100 innocent civilians. Our thoughts and prayers are with the casualties and their families. Arxivləşdirilib 2024-01-04 at the Wayback Machine twitter.com/MFAofArmenia
  43. ↑ 1 2 "Azerbaijan MFA condemns terror attack in Iran, extends condolences". Apa.az (ingilis). 2024-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-03.
  44. ↑ "Transcript of Weekly Media Briefing by the Official Spokesperson (January 04, 2024)". Ministry of External Affairs. 4 January 2024. 5 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2024.
  45. ↑ "Kim Jong-un sends sympathy messages to Iran, Japan: KCNA". The Korea Times. 6 January 2025. 6 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 January 2024.
  46. ↑ Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; Jazeera2 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  47. ↑ "Twin bomb blasts near Iran general Qasem Soleimani's tomb kill 73 – state TV". BBC News. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  48. ↑ "IS claims responsibility for deadly Iran bombings that killed 84". BBC. 4 January 2024. 5 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2024.
  49. ↑ "واکنش رئیسی به جنایت تروریستی کرمان؛ «بدانید در مقابل این جنایت هولناک هزینه سختی خواهید داد»" [Raisi's reaction to Kerman's terrorist crime; "Know that you will pay a heavy price for this horrible crime"]. SNN.IR (fars). 2024-01-03. 4 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-03.
  50. ↑ "واکنش معاون اول رئیسی به حادثه تروریستی کرمان/ محسن رضایی: منتظر پایانِ اسرائیل باشید/ کوثری: انتقام می‌گیریم - خبرآنلاین". 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  51. ↑ "واکنش مهم به اقدام تروریستی کرمان | پایان اسرائیل ؛ منتظر باشید! - همشهری آنلاین". 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  52. ↑ "What to know about Iran's deadly twin blasts". France 24. 4 January 2024. 5 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2024.
  53. ↑ חדשות. "ארה"ב: אין סיבה להאמין שישראל מעורבת בפיצוצים הקטלניים באיראן". Ynet (ivrit). 2024-01-03. 2024-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-03.
  54. ↑ "At least 103 killed in blasts near Iranian military commander Qasem Soleimani's grave". CNN. 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  55. ↑ "At least 95 killed in blasts at memorial for top Iranian general Soleimani". NBC News. 4 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 January 2024.
  56. ↑ "Ninety-five killed in bomb blasts near Iran general Qasem Soleimani's tomb – state TV". 3 January 2024. 3 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 January 2024.
  57. ↑ "Iran's Raisi promises retaliation at funeral for victims of twin bombings". Al Jazeera English. 5 January 2024. 5 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 January 2024.
  58. ↑ "Iran arrests 11 suspects over bomb blasts, mourners demand revenge – state TV". Reuters. January 6, 2024.
  59. ↑ "Iran identifies suspected bomb-maker behind twin blasts, arrests 35 people". Al Jazeera English. 11 January 2024. 11 January 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 January 2024.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kirmanda_partlayışlar_(2024)&oldid=7538673"