Kral qızı türbəsi
Kral qızı türbəsi və ya Kral qızı abidəsi (mak. Турбе на кралската ќерка, türk. Kral Kızı Türbesi, serb-xorv. Kral K'zi ) — Şimali Makedoniyanın Skopye şəhərində, Skopye universitetinin Təbiət Elmləri və Riyaziyyat Fakültəsi yaxınlığında yerləşən Bosniya şahzadəsi Ketrinə həsr olunmuş məqbərədir.
| Kral qızı türbəsi | |
|---|---|
.jpg) | |
 | |
| 42°00′03″ şm. e. 21°27′05″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Skopye |
| Tikilmə tarixi | XV əsr |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Türbə, 1963-cü ildə Skopyedə baş verən zəlzələ zamanı dağılmış, Bosniya və Herseqovinanın Mədəniyyət və İdman Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə Makedoniya Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2014-ci ildə yenidən bərpa edilmişdir.[1]
Elm adamları və yerli əhali arasında buranın pərəştiş yeri yoxsa müxtəlif yerlərdə bir neçə qəbir olan fərdi pərəştiş üçün tikilmiş bir abidə olması haqqında dilemma mövcuddur. Padşah qızının (şahzadənin) məqbərəsi, Balkan yarımadasındakı Makedoniya mədəni irsində, İslam- Şərq sakral obyektləri arasında və Osmanlı-Bosniya arasında da geniş yer alır.
Tarix
redaktəTarixi mənbələrdə məqbərənin nə vaxt inşa edildiyi barədə məlumat verilmir. Türbənin və ya onun qalıqlarının üzərində yaşını təyin edə biləcək bir kitab olmamasına baxmayaraq, 15-ci əsrin sonu-16-cı əsrin əvvəllərində inşa edildiyi düşünülür.
Bəzi tədqiqatlardan birində deyilir: "Skopyedəki "Kral qızı"nın məzarlığı, Balkan yarımadasında Osmanlı hakimiyyətinin erkən çağlarına aid olan bu mədəni və dini əsər haqqında tarixi faktlarla əlaqədar özbaşınalığı və qeyri-dəqiqliyi səbəbindən nəzərə alınmayacaqdır."
Epiloq
redaktə
Şahzadə haqqında olan məlumata görə Siqismund və Katarina, Bosniya şahzadləri olaraq İstanbula doğru gedirdilər. Məşhur sərhəd keşikçisi aristokrat İsak Beq Işakoviç,
səyahətlərinin təhlükəsizliyinə cavabdeh idi. Şahzadə xəstələnir və Skopyedə ölür. Siqismund isə İstanbula doğru səyahətinə dəvam edir. Gənc şahzadənin ölümü ilə bağlı məlumat aldıqdan sonra Osmanlı sultanı II Mehmed məqbərənin tikilməsini əmr etdi. Bu, sultanın şəxsi istəyi və əmri idi. Siqismund və Katarina Bosniyada olarkən İslamı qəbul etdilər, buna görə də məhbus yox, azad insanlar idilər. Onların İslamı qəbul etmələri sultanın aristokrat və müsəlman kimi Katarina üçün məqbərə qaldırması qərarı üçün vacib idi. Müsəlman adlarının qəbul edilməsi onların dönüşündə şərt deyildi.
Skopyedən gələn müsəlmanlar məqbərəsini ziyarət edərək orada şam yandırırdılar. Əli-Baba dərgahının şeyxləri məzarın qayğısına qalırdılar. Onlar buranın atalarının torpağında basdırılan yeddi qəbirdən ("Yedi tabut") biri olduğuna inanırdılar.
Şahzadə Siqismund, İstanbul və Karahisarda bəy adına çatdı. Tarixi mənbələrdə onu İsaq-bəy Kralyeviç (Kraloğlu, sözün həqiqi mənasında kral oğlu) adlandırır, Karasi bölgəsinin Sancaqbəyi olduğu qeyd edilir. O fars döyüşündə məğlubiyyətdən sonra (1488) Herseqli Əhməd Paşanın əsir düşdüyü bir vaxtda misirlilər tərəfindən əsir götürüldü. 1490-cı ildən sonra tarixi mənbələrdə qeyd olunmur ki, bu da qısa müddət sonra öldüyünün göstəricisidir. Şahzadə Yunanıstanın Seres şəhərində dəfn edilmişdir.
Müasir dövrdə
redaktə1963-cü il zəlzələsində dağılmamışdan əvvəl məqbərə özünün ahəngdar memarlığı, ölçüləri və estetik görünüşü ilə məkana özünəməxsus bir mühit bəxş edirdi. Quruluşuna görə, daş bloklardan ibarət kvadrat təməli olan açıq bir məqbərədir. Üç ürəkşəkilli tağla bəzədilmiş dirək yuxarı hissədə kərpiclə örtülmüşdür. Məqbərənin dörd tərəfli və günbəzi plitələrlə örtülmüşdür. Bu gün bu yer səhlənkarlıqdan tərk edilib və təmamilə unudulub. Yanlız şahzadənin məzarı və tikilinin təməli hələ də qalmadadır.
Bu günlərdə çox az ziyarətçisi var və son dövrlərdə ölən qohumların və sevimli insanların ruhları üçün şam yandırılan bir yerə çevrilmişdir. Populyar ənənədə bu yer pirdir.
"Şahzadə məqbərəsi", "Kral qızının məqbərəsi" və ya "Bosniya şahzadəsi Katerinanın məqbərəsi" ən qədim İslam və şərq sakral obyektləri sırasına daxil edilmişdir. Osmanlı-Bosniya abidəsi olaraq da xatırlanır. Lakin Şimali Makedoniya mədəniyyətində və tarixində müəyyən bir əhəmiyyət daşıyır.
İstinadlar
redaktə- ↑ "Реконструиран споменикот на културата Турбето на Крал Кзи" (Macedonian). Министерство за кулура на РМ. 25 December 2014. 31 January 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 January 2016.
Mənbə
redaktə- Миљенко С. Филиповић, Краљ К'зи; ilə: Југословенски историјски часопис, год. V, св. 1-2.
- В. Ђорђевић, Гроб “Краљеве кћери” у Скопљу (Краљ К'зи); ilə: ужни преглед, br. 11–12, Скопље, новембар-децембар 1934, 453–457.
- S. Софтић, Муслиманске старине у Скопљу; ilə: Скопски гласник, бр. 294, Скопље 1934.
- Krum Tomovski, Makedoniyaya gedən yola; u: Зборник на техничкиот факултет 1957/58, Скопе 1957/58, 95/111; həmçinin: L. Bogojević, Les turbés de Skopye; u: Estratto dagli alti sel Secondo conqreso internazionale di arti turca, Pls. XI-XIV, Napoli 1965, 31-39.
- Reџep Shkriјeљ (Redžep Škrijelj), Makedoniya və Makedoniyada (1875-1901), Bigoss, Skopeye 2006, 225-227; Ayrıca, R. Şkriyel, Kral Kızı Türbəsi - Makedonya'daki Boşnakların en köhnə anıtı; içərisində: 18 ULUSLARARASI HIDIRELLEZ BAHAR ŞENLIKLERİ FESTİVALİ (Zbornik radova), Valandova 2009.