Lüğət

müəyyən üslubla düzülən, mənası və ya tərcüməsi verilən və tələffüzü göstərilən sözlərin toplusudur

Lüğət ya da sözlük — bəlli üslubla düzülən, anlamı ya da tərcüməsi verilən və deyilişi göstərilən sözlərin toplusudur. Çağdaş sözlüklər daha çox əlifba sırası ilə düzülür. Sözlüklər praktik xarakter daşısa da, onlarda ədəbiyyat nəzəriyyəsinin inkişafı da öz qarşılığını tapır və elmin normativ vəziyyətini əks edən qaynağa çevrilir.[1]

Lüğət
Avstriyanın Qrats Universitetinin çoxcildli lüğəti

TarixçəsiRedaktə

Lüğətlər həm Şərqdə, həm də Qərbdə qədim tarixi vardır. Lüğətlərdə adətən ədəbi və fəlsəfi terminlərin şərhi verilirdi. Ensiklopediya lüğətin izahlı forması idi. Şərqdə daha çox təriqət terminlərini şərh edən lüğətlər məşhurdur. Sufi poeziyası simvol, rəmz və alleqoriyalar üzərində qurulduğundan sufi mütəfəkkirləri geniş sufi lüğətləri yazırdılar.

Orta əsrlərin lüğətləri dini ehkama əsaslanırdı. Maarifçilik dövründən bəri yeni ideologiyaların hakim olmasının ardınsa yeni ensiklopediyaların yaranması ənənəsi yaranmışdır. Yeni lüğət və ensiklopediyalar terminləri yeni ideologiyaya uyğun yozaraq şərh edirdi.

Sovet dövründə ədəbiyyata dair marksist nöqteyi-nəzəri əks edən ədəbi və ensiklopedik lüğətlərin hazırlanması böyük miqyas almışdı.

İlk türk dilli lüğət Mahmud Kaşğarinin yazdığı "Divanü Lüğat-it-Türk"dür.

Lüğətlər iki cür olur:

  1. Ensiklopedik lüğətlər (başqa sözlə Ensiklopediya)
  2. Filoloji lüğətlər: izahlı, terminoloji, ikidilli, orfoqrafik, orfoepik, etimoloji lüğətləri filoloji lüğətlər adlanır.

İzahlı lüğətlərRedaktə

Filoloji lüğətlərRedaktə

Dialektoloji lüğətlərRedaktə

Tarixi, etnoqrafik lüğətlərRedaktə

Terminologiya lüğətləriRedaktə

İncəsənət terminləri lüğətləriRedaktə

Riyaziyyat, fizika, kimya, informatika terminləri lüğətləriRedaktə

Biotibbi, aqrar terminləri lüğətləriRedaktə

Coğrafiya, geologiya lüğətləriRedaktə

Mühasibat, ticarət, təsərrüfat lüğətləriRedaktə

Hüquqşünaslıq lüğətləriRedaktə

Hərbi lüğətlərRedaktə

  • Məhərrəmov Mustafa. Rusca-azərbaycanca qısa hərbi lüğət.-Bakı: Gənclik, 1975.- 127, [1] s.

İdman lüğətləriRedaktə

  • Ellada Tağıyeva, Fərhad Hüseynov. Rusca-Azərbaycanca basketbol terminləri lüğəti. «Mütərcim» nəşr., 2004.

Orfoqrafik lüğətlərRedaktə

SöyüdRedaktə

  Əsas məqalə: Etimoloji lüğət

Tərcümə lüğətləriRedaktə

  Əsas məqalə: Tərcümə lüğəti

İkidilli lüğətlərRedaktə

İngilis dili və Azərbaycan diliRedaktə

Rus dili və Azərbaycan diliRedaktə

Rus dili və ləzgi diliRedaktə

Alman dili və Azərbaycan diliRedaktə

Fransız dili və Azərbaycan diliRedaktə

  • Əmirbəyov İ., Yusifov X. , İsmayılov R., Mövlüyarova M. Fransızca-Azərbaycanca neft terminləri lüğəti. «Nurlan» nəşr., 2004.

Çoxdilli lüğətlərRedaktə

Çoxdilli terminoloji lüğətlərRedaktə

İstinadlarRedaktə

  1. Rəhim Əliyеv. Ədəbiyyаt nəzəriyyəsi. Bаkı: Mütərcim, 2008. 360 səh.

Xarici keçidlərRedaktə

Həmçinin baxRedaktə