Mama xatun

Mama xatun — Saltuklu bəyliyinin hökmdarı.

Mama xatun
Şəxsi məlumatlar
Fəaliyyəti	siyasətçi

Həyatı

Malazgirt zəfərindən sonra Anadoluda qurulan Türk bəyliklərindən biri olan Saltuklulardan II İzzəddin Saltukun qızıdır. Uzun müddət idarəni əlində tutan böyük qardaşı Nasırəddin Məhəmmədin ardından 1191-ci ildə Saltuklu bəyliyinin başına keçdi. Böyük qardaşı və yetişkin qardaşı oğlanları varkən Mama xatunun bir qadın olarak başa keçməsi, əski Türk həyatında qadının toplumdakı yerini müsəlman olduqdan sonra da qoruduğunu göstərməktədir. Mama xatun Ərəb dilli qaynaqlarında “Ərzurum sahibəsi” olaraq göstərilməkdədir.

Səlahaddin Əyyubi Suriyadan şimala doğru yayılma siyasəti izləyirdi. Türkmən bəylərini itaət altına almaya çalışırdı. Bu məqsədlə qardaşı oğlu Məyyafarikin hakimi Tağıyyəddin Ömərə yeni vəzifə verdi. Tağıyyəddin, Əxlatşahlara aid torpaqlardaki Xanini 1191-ci ildə işgal etdi və Əxlatşah Seyfəddin Bəgtəmiri yenilgiyə uğratdı. Bundan cəsarət alaraq Əxlat üzərinə yürüyüb şəhəri mühasirə etdiysə də, bacarıqlı ola bilmədi. Geri dönüb yenə Bəgtəmirə bağlı Malazgirti mühasirə etdi. Malazgirt mancınıkla döyüldüyü sırada Mama xatun əsgərinin başında Tağıyyəddin Ömərə yardıma gəldi. Çevrədən də qatılmalar olmasına baxmayaraq mühasirə uzun sürdü. Tağıyyəddin Ömərin 10 oktyabr 1191-ci ildə vəfatı üzərinə mühasirəyə son verildi.

Hökmdarlığı mövzusunda ilk illərlə ilgili bilgi olmamaqla bərabər Mama xatunun son dönəmlərdə qardaşı oğlanlarıyla iqtidar mücadiləsi içində olduğu anlaşılır. Mama xatun, ehtimalən başına gələcəkləri təxmin edib qorxuya qapıldığı üçün 1201-ci ildə Əyyubi hökmdarı əl-Məlikül-Adilə xəbər göndərərək nüfuz və etibar sahibi bir kimsəylə evlənmək istədiyini bildirdi və bu mövzuda ona yardımçı olunmasını rica etdi. əl-Məlikül-Adil, Nablus Əyyubi valisi Farisəddin Meymun əl-Kasriyə Mama xatun ilə evlənməsini, ayrıca onun ölkəsini də idarə etməsini tövsiyə edən bir məktub yazdı. Təklifi qəbul edən Meymun əl-Kasri, evlənmək üçün gərəkli hazırlıkları apararkən Mama xatunun taxtdan uzaqlaşdırılıb həbs edildiyini, yerinə qardaşı oğlu Əlaəddin Məlikşahın keçdiyini öyrəndi. Mama xatunun bundan sonrakı həyatına dair bilgi yoxdur.