Nikolay Şvernik
Nikolay Şvernik (19 may 1888, Sankt-Peterburq[1] – 24 dekabr 1970[1], Moskva, SSRİ, RSFSR[d][1]; rus. Николай Шверник) — sovet partiyasının üzvü və dövlət xadimi. Stalin hakimiyyətinin son dövründə, 1946-1953-cü illərdə o ən yüksək dövlət vəzifəsini - SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri vəzifəsini tutub. Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin (1927-1938) və SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi Rəyasət Heyətinin üzvü (1935-1938), SSRİ Ali Sovetinin deputatı (1937-66). 1952-1953 və 1957-1966-cı illərdə Sov.İKP MK Rəyasət Heyətinin (Siyasi Büro) üzvü, 1939-1952 və 1953-1957-ci illərdə üzvlüyə namizəd olub. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1958).
| Nikolay Şvernik | |
|---|---|
| rus. Николай Шверник | |
 | |
| 19 mart 1946 – 15 mart 1953 | |
| Əvvəlki | Mixail Kalinin |
| Sonrakı | Kliment Voroşilov |
| 29 iyun 1957 – 29 mart 1966 | |
 .svg){kind=small} | |
| 27 fevral 1956 – 29 mart 1966 | |
| Əvvəlki | Matvey Şkiryatov |
| Sonrakı | Arvid Pelşe |
.svg){kind=small} | |
| 5 mart 1953 – 29 iyun 1957 | |
| 16 oktyabr 1952 – 5 mart 1953 | |
 | |
| 22 mart 1939 – 5 oktyabr 1952 | |
.svg){kind=small} .svg){kind=small} | |
| 4 mart 1944 – 25 iyun 1946 | |
| Əvvəlki | Aleksey Badaev |
| Sonrakı | İvan Vlasov |
.svg){kind=small} | |
| 12 yanvar 1938 – 10 fevral 1946 | |
| Əvvəlki | Vəzifə quruldu |
| Sonrakı | Vasili Kuznetsov |
.svg){kind=small} | |
| 2 fevral 1924 – 30 noyabr 1925 | |
| Əvvəlki | Aleksey Kiselyov |
| Sonrakı | Nikifor İlyin |
.svg){kind=small} | |
| mart 1927 – Yanvar 1939 | |
| Əvvəlki | Nikolay Antipov |
| Sonrakı | İvan Kabakov |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 19 may 1888 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 24 dekabr 1970[1] (82 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, sindikatçı[d] |
| Uşaqları | |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
|
|
|
| Təltifləri |
       |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı redaktə
Nikolay Şvernik 1888-ci il mayın 7-də Sankt-Peterburqda anadan olub. O, böyük fəhlə ailəsində böyüyüb. Kilsə məktəbindən sonra isə peşə məktəbini bitirib. On dörd yaşlı yeniyetmə ikən 1902-ci ildə Duflon və Konstantinoviç elektromexaniki zavodunda tornaçı köməkçisi kimi işləməyə başladı. On yeddi yaşında o, Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasına, dörd ildən sonra isə onun Sankt-Peterburq Komitəsinin üzvü olub. Sankt-Peterburqda, Nikolayevdə, Tulada, Samarada partiya təbliğatı aparıb. 1910-cu ildə Metalçılar İttifaqının idarə heyətinin üzvü idi. 1913-cü ildə həbs olunmamaq üçün Peterburqdan ayrılır və Tulada işə düzəlir. Sankt-Peterburqa qayıtdıqdan sonra Erickson fabrikində işə düzəlir və hökumət əleyhinə təbliğatı davam etdirir. Tezliklə yenidən Tulaya göndərildi. 1915-ci ilin yazında Şvernik həyat yoldaşı ilə birlikdə Samaraya sürgün edilir, burada Boru Zavodunda işə düzəlir, bolşeviklərlə əlaqə qurur və inqilabi işlərə qoşulur. Müharibə əleyhinə fəal təşviqat və inqilabi çağırışlara görə 1917-ci ilin fevralında Saratova sürgün edildi və orada fevral inqilabı xəbərini aldı[2]. Tezliklə Nikolay Mixayloviç Saratovdan Samaraya qayıtdı. Orada partiyanın Boru rayon komitəsinin sədri, zavodun həmkarlar ittifaqı idarə heyətinin sədri, şəhər soveti icraiyyə komitəsinin rəyasət heyətinin üzvü seçilir. Məhz o zaman Samarada Şvernik ilk dəfə həmkarlar ittifaqlarında partiya işinə başladı. 1917-ci ilin oktyabrında Artilleriya Zavodları İşçilərinin Ümumrusiya Komitəsinin sədri və Artilleriya Zavodları Kollegiyasının üzvü oldu. Növbəti il o, Ağ Ordu ilə birlikdə Samaranı qırmızılardan müdafiə edən Çexoslovakiya Korpusuna qarşı döyüşlərdə iştirak edir və bolşevik mətbuatında “Ağ çexlər” adlandırılır. 1919-cu ildən iki il Şvernik Qafqazda ordu təchizatı sistemində rəhbər vəzifələrdə çalışıb. 1921-ci ildə həmkarlar ittifaqı işinə keçdi. Daha sonra o, "Moonshine, kokain, pivə və qumarla mübarizə üzrə daimi komissiya"nın yaradılmış Siyasi Bürosunun sədr müavini oldu. Daha sonra Nikolay Mixayloviç Mərkəzi Nəzarət Komissiyasının üzvü, Mərkəzi Nəzarət Komissiyasının Rəyasət Heyətinin üzvü idi. 1925-ci ilin dekabrında partiyanın XIV qurultayında Mərkəzi Komitənin üzvü seçildi. Növbəti il Bolşeviklərin Ümumittifaq Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Leninqrad Vilayət Komitəsinin və Şimal-Qərb Bürosunun katibi vəzifələrində çalışıb. 1926-cı il aprelin 9-dan 1927-ci il aprelin 16-dək Bolşeviklərin Ümumrusiya Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibi və eyni zamanda Təşkilat Bürosunun üzvü vəzifələrində çalışıb. 1927-ci ildə Katiblik və Təşkilat Bürosunda işdən azad edilərək Ural Vilayət Partiya Komitəsinin katibi vəzifəsində işləmək üçün Urala göndərilir. Şvernik sənayeləşmənin ardıcıl tərəfdarı olduğunu sübut etdi və 1929-cu ildə metal işçiləri həmkarlar ittifaqı Mərkəzi Komitəsinin sədri kimi Moskvaya qayıtdı. Yenidən Təşkilat Bürosunun üzvlüyünə namizəd irəli sürülüb. 1930-cu il iyulun 13-də Ümumittifaq Kommunist Partiyasının XVI qurultayından sonra MK-nın Təşkilat Bürosunun üzvü və MK Katibliyinin üzvlüyünə namizəd seçilmişdir. Həmin vaxtdan Şvernikin işi həmkarlar ittifaqları ilə sıx bağlı olmuşdur. 1929-cu ildən Nikolay Mixayloviç beş nəfərdən ibarət katibliyin tərkibində Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurasının katibi təyin edildi; 1930-cu ildə Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurasının birinci katibi seçilmişdir. Tezliklə Şvernik 1937-ci il dekabrın 12-də Komi MSSR-dən SSRİ Ali Sovetinə deputat seçildi. Seçilmiş deputat yeni sovet qanunverici orqanının təşkilində iştirak etdi və Millətlər Şurasının sədri seçildi. Partiya XVIII qurultayından sonra o, Mərkəzi Komitənin Siyasi Bürosunun üzvlüyünə namizəd kimi təsdiq edilib. Böyük Vətən Müharibəsi illərində Evakuasiya Şurasına rəhbərlik edərək Sovet sənayesinin SSRİ-nin şərq rayonlarına köçürülməsinə cavabdeh idi. O, faşist işğalçılarının vəhşiliklərinin yaradılması və təhqiqi üzrə Fövqəladə Dövlət Komissiyasının sədri olub[3]. O, əsas vəzifəsi Almaniyanı məğlub etmək üçün iki ölkənin həmkarlar ittifaqlarının səylərini birləşdirmək olan İngiltərə-Sovet Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış etdi. Ümumdünya Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının əsasını qoyan konfransda iştirak etmişdir. 1944-cü ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti sədrinin birinci müavini və RSFSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri seçilib. Mixail Kalinin təqaüdə çıxandan sonra Şvernik onu SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri vəzifəsinə təyin etdi. 1947-ci il martın sonunda o, Stalinin təşəbbüsü ilə ölkədə ölüm hökmünün ləğvi haqqında fərmanı imzaladı. Üç ildən sonra o, ölüm hökmünün bərpası ilə bağlı yeni fərman imzalayıb. O, İosif Vissarionoviçin anadan olmasının 70 illiyi ilə bağlı tədbirlərin hazırlanması və təşkili komitəsinə rəhbərlik edib. Siyasi Büronun Mərkəzi Komitənin Rəyasət Heyətinə çevrilməsi nəticəsində Şvernik Rəyasət Heyətinin üzvü seçildi, lakin Stalinin ölümü Şvernikin əsas partiya və hökumət postlarını tərk etməsinə səbəb oldu. Sov.İKP MK, SSRİ Nazirlər Soveti və SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin birgə iclasında Şvernikin sovet dövlətinin nominal rəhbəri vəzifəsindən başqa vəzifəyə keçirilməsi tövsiyə olundu. Birgə iclasın qərarı ilə Şvernik də Mərkəzi Komitənin Rəyasət Heyətinin üzvlüyünə namizədliyə keçirilib. Tövsiyə əsasında fəaliyyət göstərən Ali Şuranın sessiyası Kliment Voroşilovu yeni dövlət başçısı seçib. Şvernik bu orqanın sədri kimi Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurasında işə qayıtdı. 1953-cü ilin dekabrında o, Lavrenti Beriyanı mühakimə edən SSRİ Ali Məhkəməsinin Xüsusi Məhkəmə Heyətinin üzvü idi. Nikita Xruşşovun hakimiyyətinin güclənməsi ilə Şvernik Sov.İKP MK yanında Partiya Nəzarəti Komitəsinin sədri, sonra isə Sov.İKP MK yanında partiya komissiyasının sədri təyin edildi, siyasi repressiya qurbanlarının reabilitasiyası ilə məşğul oldu. 1957-ci ildə yenidən Mərkəzi Komitənin Rəyasət Heyətinin üzvləri sırasına qaytarıldı. Sov.İKP-nin XXIII qurultayından sonra yaşının çox olması ilə əlaqədar aparat fəaliyyətini tərk edərək təqaüdə çıxıb. Partiya lideri Nikolay Mixayloviç Şvernik 24 dekabr 1970-ci ildə Moskvada vəfat edib. Qırmızı Meydanda dəfn olunub[4].
Mükafatlar redaktə
- Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (17.05.1958)
- "Lenin" ordeni (15.07.1938)
- "Lenin" ordeni (24.01.1946)
- "Lenin" ordeni (18.05.1948)
- "Lenin" ordeni (17.05.1958)
- "Lenin" ordeni (17.05.1968)
- "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı
- "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı
- "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı
- "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" medalı
Xatirə redaktə
- DASSR, Dərbənd rayonunun Çinar kəndinə
- Omsk vilayətinin Odessa rayonunun Poboçino kəndinə
- Oryol vilayəti, Zaleqoşchensky rayonu, Lomovo kəndində
- Altay diyarının Zmeinoqorski rayonu, Baranovka kəndinə
- Novomoskovski rayonunda
- Perm ərazisinin Verxne-Mullinsky rayonunda
- İzmail vilayətinin Tatarbunarsky rayonunda
- Kabardin-Balkarın Elbrus bölgəsində
- Moskva vilayətinin Luxovitski rayonunda
- Bolşesosnovski rayonunda
- Yaroslavl vilayəti, Tutaevski rayonu, Roslavlevo kəndinə
- Özbəkistan SSR-də, Daşkənd vilayətində
- Moskva, Samara və Sarovda Şvernik küçəsi var.
- Sankt-Peterburqda 1971-ci ildən 1993-cü ilə qədər 2-ci Murinski prospekti Şvernikin adını daşıyır.
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Шверник Николай Михайлович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-10.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-10.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-10.