Otto (Yunanıstan kralı)
Otto (yun. Όθων; alm. Otto Friedrich Ludwig von Bayern; 1 iyun 1815[1][2][…], Zalsburq[3] – 26 iyul 1867[1][2][…], Bamberq, Yuxarı Frankoniya[3]) — London Konvensiyasına əsasən 27 may 1832-ci ildə Yunanıstanda monarxiyanın qurulmasından 23 oktyabr 1862-ci ildə taxtdan salınana qədər Yunanıstan kralı kimi hökm sürən Bavariya şahzadəsi idi.
| Otto | |
|---|---|
| alm. Otto von Bayern | |
 | |
| 27 may 1832 – 23 oktyabr 1862 | |
| Əvvəlki | - |
| Sonrakı | I Georq |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Otto Friedrich Ludwig von Bayern |
| Doğum tarixi | 1 iyun 1815[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 26 iyul 1867[1][2][…] (52 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, monarx |
| Atası | I Lüdviq (Bavariya kralı)[2] |
| Ailəsi | Vittelsbax sülaləsi |
| Dini | Roma-Katolik kilsəsi |
|
|
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bavariya kralı I Lüdviqin ikinci oğlu Otto 17 yaşında Yunanıstanın yeni yaradılmış taxtına çıxmışdı. Onun hökuməti ilkin olaraq Bavariya saray məmurlarından ibarət üç nəfərdən ibarət krallıq şurası tərəfindən idarə olunurdu. Yetkinliyə çatdıqdan sonra Otto qəyyumların xalq arasında qeyri-populyar olduğunu öyrənəndən onları uzaqlaşdırdı və o, mütləq monarx kimi hökm sürdü. Tezliklə yunanlar konstitusiya tələbləri ilə çıxış etməyə başlayanda Otto 1843-cü ildə konstitusiyaya razılıq verdi.
Otto hakimiyyəti boyu Yunanıstanın yoxsulluq problemini həll edə və kənardan iqtisadi müdaxilənin qarşısını ala bilmədi. Bu dövrdə Yunan siyasəti Yunanıstanın müstəqilliyinə zəmanət verən üç Böyük Dövlət — Böyük Britaniya, Fransa və Rusiya ilə əlaqəyə əsaslanırdı və Ottonun güclərin dəstəyini qorumaq qabiliyyəti onun hakimiyyətdə qalmasının açarı idi. Güclü qalmaq üçün Otto Böyük gücləri qıcıqlandırmamaqla yanaşı, Böyük güclərin yunan tərəfdarlarının hər birinin maraqlarını digərlərinə qarşı oynamalı idi. Yunanıstanın 1850-ci ildə və 1854-cü ildə Krım müharibəsi zamanı Osmanlı İmperiyasına hücumunu dayandırmaq üçün Britaniya Kral Donanması tərəfindən blokadaya alındıqda, Ottonun yunanlar arasında nüfuzu azaldı. Nəticədə, Kraliça Amaliyaya qarşı sui-qəsd cəhdi oldu və nəhayət, 1862-ci ildə Otto taxtdan salındı. 1867-ci ildə Bavariyada sürgündə öldü.
İlk illəri
redaktəOtto 1 iyun 1815-ci ildə Bavariya şahzadəsi olaraq Zalsburqdakı Mirabell sarayında doğulmuşdur.[5] Valideynləri, o Şahzadə Lüdviq və Sakse-Hildburqhausenli Terezanın ikinci oğlu idi. Otto əcdadı Bavariya hersoqu II İohann vasitəsilə Komnenos və Laskaris Bizans imperator sülalələrinin nəslindən idi. Atası filellin idi və Yunanıstan İstiqlaliyyət müharibəsi zamanı yunanlara əhəmiyyətli maliyyə yardımı göstərmişdi.
Zəif bədən quruluşu və qəzəbli xasiyyəti olan Otto eşitmə problemlərindən və bir qədər kəkələmədən əziyyət çəkirdi.[6] On dörd yaşından müalicə üçün üçün İtaliyanın Livorno şəhərinə müalicəyə göndərildi. O, sadə bir kursant təhsili aldı, çünki atası onu kilsədə xidmət üçün nəzərdə tutmuşdu. Buna görə də onun dərsləri latın, fransız və alman dillərini öyrənmək, hesab və fortepiano öyrənmək, atçılıq və üzgüçülük məşqləri ilə nəticələndi. 1823-cü ildə babası kral I Maksimilian onu 12-ci Bavariya piyada alayının polkovnik-leytenantı təyin edəndə onun cəmi səkkiz yaşı var idi.
Oton və bacıları ataları tərəfindən qədim Yunanıstan sevgisi ilə tərbiyə olunurlar. Yeniyetmə ikən şahzadə Pindarın tərcümələri ilə məşhur olan alim və filellin Fridrix Thierschi müəllim kimi qəbul etdi. O zamanlar Yunanıstanı silkələyən müstəqillik hərəkatının şiddətli tərəfdarı olan ədəbiyyat adamı, şagirdinin Ellin tacı taxdığını görmə ehtimalını ilk dilə gətirdi. Hələ 1829-cu ildə o, qraf İoannis KapodistriasN 2-nin tabeliyində olan Yunanıstanda təhsilini bitirdiyini və təbəələrinin dilini və dinini öyrəndiyini təsəvvür edirdi. Bir neçə il Osmanlı İmperiyasına qarşı yunan üsyançılarına maddi dəstək verən I Lüdovikin bu ideyası dərhal qalib gəldi. Thiersch daha sonra Othonun namizədliyinin lehinə bir kampaniyaya başladı və bu kampaniyada ona dostu, isveçrəli maliyyəçi Jan-Qabriel Eynard kömək etdi10.
Yunanıstan taxtına təyini
redaktəYunanıstan İstiqlaliyyət müharibəsindən sonra üç Böyük güc 1829-cu il London Protokolunu tərtib etdi və bu protokola əsasən "irsi xristian şahzadə"nin[7] hakimiyyəti altında muxtar Yunan dövləti yaradıldı. Boş qalan Yunanıstan taxt-tacı üçün çoxsaylı namizədlər, o cümlədən Fransa kralı I Lui-Filippin oğlu Nemur hersoqu Lui, Niderland şahzadəsi Frederik və Ottonun əmisi, Bavariya şahzadəsi Karl Teodor vardı. Ən sonda, onlar Saksen-Koburq-Qota knyazı Leopoldda razılaşdılar və 1830-cu ildə düzəliş edilmiş London Protokolunda Yunanıstanı onun hakimiyyəti altında tam müstəqil Krallığa çevirdilər. Əvvəllər həvəsli olsa da, Leopold Yunanıstanlı siyasətçi İoannis Kapodistriasın ona ölkənin iqtisadi vəziyyətinin pisliyi barədə dediklərindən sonra ruhdan düşmüşdü və buna görə də tacı rədd etmişdi. 1832-ci ildə Britaniyanın Xarici İşlər Naziri Lord Palmerston London konfransını çağırdı və bu konfransda tacı yeniyetmə şahzadə Ottoya təklif etdi və o, məmnuniyyətlə qəbul etdi. Bavariyanın Vittelsbax sülaləsinin Böyük güclərdən heç birinin hakim sülalələri ilə heç bir əlaqəsi yox idi və beləliklə, onların hamısını qane edən neytral seçim idi. Bu dövrdə böyük güclər yunanlarla məsləhətləşmədi, çünki Yunanıstan xaos içində idi və heç bir qrup və ya şəxs onsuz da onu təmsil etmək iddiasında ola bilməzdi.[8]
Böyük güclər Ottonun atasından onu Osmanlı İmperiyasına qarşı düşmənçilik hərəkətlərindən çəkindirmək üçün təminat istədilər. Onlar həm də onun titulunun "Yunanların kralı" deyil, "Yunanıstan kralı" olmasını israr edirdilər, çünki birincisi o zamanlar hələ də türk hakimiyyəti altında olan milyonlarla yunan üzərində iddia demək olardı. 18 yaşı tamam olmamış gənc şahzadə 3500 Bavariya əsgəri (Bavariya Köməkçi Korpusu) və Britaniyanın HMS Madaqaskar freqatında üç Bavariyalı məsləhətçi ilə Yunanıstana gəldi. O, yunan dilində danışmasa da, yunan milli geyimini mənimsəyərək və adını "Oton" (bəzi ingilis mənbələri, məsələn, Encyclopædia Britannica onu "Otho" adlandırır) olaraq ellinləşdirərək qəbul etdiyi ölkəyə dərhal sevdirdi. Onun gəlişinin şahidi olmaq üçün minlərlə insan, o cümlədən Theodoros Kolokotronis və Aleksandros Mavrokordatos kimi müharibənin bir çox tanınmışları Nafplio limanına düzülmüşdü. Onun gəlişi əvvəlcə yunan xalqı tərəfindən əvvəlki illərin xaosunun sonu və yunan millətinin yenidən doğulmasının başlanğıcı kimi coşğu ilə qarşılandı.[9]
Hakimiyyətinin ilk illəri
redaktəOttonun bavariyalı məsləhətçiləri, Bavariyada maliyyə naziri kimi müvəffəqiyyətli olmuş qraf İosif Lüdviq fon Armansperqin başçılıq etdiyi Qəyyumlar Şurasında toplanmışdılar. Fon Armansperq Şuranın prezidenti və yeni Yunanıstan hökumətinin ilk nümayəndəsi (və ya baş nazir) idi. Qəyyumlar Şurasının digər üzvləri fon Armansperqin tez-tez sözünün çəp düşdüyü Karl von Abel və Georq Lüdviq fon Maurer idi. 1835-ci ildə kral yetkinliyə çatdıqdan sonra fon Armansperq baş katib təyin edildi, lakin yunan mətbuatı tərəfindən "baş kansler" adlandırıldı. Böyük Britaniya və Yunanıstan kreditlərinin alınmasında iştirak edən Rotşild bankı Armansperqdən maliyyə sərtliyi tələb edirdi. Tezliklə yunanların vergiləri Osmanlı dövründə verdiklərindən daha yüksək vəziyyətə gəldi[10]; xalq tezliklə bu xarici bürokratiya üçün "Bavarokratiya" (yun. Βαυαροκρατία) sözünü istifadə etməyə başladı. Bundan əlavə Ottonun heç vaxt tacqoyma mərasimi olmadı, çünki o Yunan Pravoslav Kilsəsinə mənsub olmaqdan imtina etmişdi.[11]
Ottonun erkən hakimiyyət dövrü Yunanıstanın paytaxtını Nafpliondan Afinaya köçürməsi ilə səciyyələndi. Onun kral kimi ilk vəzifəsi Afinanın ətraflı arxeoloji və topoqrafik tədqiqatını aparmaq idi. O, bu işi yerinə yetirmək üçün Qustav Eduard Şobert və Stamatios Kleantisə tapşırmışdı. O dövrdə Afinanın təxminən 4000–5000 əhalisi var idi, əsasən bu gün Afinanın Plaka rayonunu əhatə edən ərazidə yerləşirdi. Afina böyük şəhər olduğuna görə deyil, tarixi və sentimental səbəblərə görə Yunanıstanın paytaxtı seçildi. O vaxtlar Akropolun ətəyində cəmi 400 evdən ibarət kənd idi. Ottonun tapşırığı ilə müasir şəhər planı çəkildi, ictimai binalar ucaldıldı. Bu dövrün ən gözəl mirası Afina Universitetinin (1837, Otto Universiteti adı ilə), Afina Politexnik Universitetinin (1837, Kral İncəsənət Məktəbi adı ilə), Afina Milli Bağlarının (1840), Yunanıstan Milli Kitabxanası (1842), Köhnə Kral Sarayı (indiki Yunanıstan Parlament Binası, 1843) və Köhnə Parlament Binası (1858) sayılır. Bütün Yunanıstanda məktəblər və xəstəxanalar quruldu.
Getdikcə mütləq monarxiya tərəfdarı olan Otto 1836-cı ildə evlənəndən sonra Qraf fon Armansperqi başqa bir bavariyalı olan İqnats fon Rudqart ilə əvəz etdi. 1843-cü ilə qədər ona qarşı ictimai narazılıq böhran həddinə çatdı və xalqda konstitusiya tələbləri yarandı. Əvvəlcə Otto konstitusiya verməkdən imtina etdi, lakin Bavariya qoşunları krallıqdan çıxarılan kimi xalq üsyanı başladı. 3 sentyabr 1843-cü ildə polkovnik Dimitris Kallergis və Afina Şəhər Şurasının keçmiş prezidenti general Yannis Makriyannisin başçılıq etdiyi piyada ordu Afinadakı Sarayın qarşısındakı Saray meydanına (indiki Sintaqma meydanı) toplaşdılar.[11] İzdiham, kral Şurada yunanların olmasını, daimi milli Parlament çağırmasını tələb edən konstitusiya verməyə razılaşana və Otto şəxsən üsyanın başçılarına təşəkkür edənə qədər dağılışmaqdan imtina etdi.
Krım müharibəsi
redaktə
Meqali İdea (yun. Μεγάλη Ιδέα) — Bizans İmperiyasını dirçəltmək məqsədini ifadə edən irredentist konsepsiya — Ottonu 1853-cü ildə Osmanlı və onun müttəfiqləri Britaniya və Fransaya qarşı Rusiya tərəfində Krım müharibəsinə girməyi düşünməyə vadar etdi; bu cəhd uğursuz oldu və iki Böyük gücün yenidən müdaxiləsi və Yunanıstanı neytrallığa məcbur edən Pirey limanının ikinci blokadası ilə nəticələndi. 1854-cü ildə Osmanlıya qarşı Yunanıstan dövlətinə daxil olmayan amma yunanların yaşadığı zonalarda Epir üsyanı baş verdi. Aprelin 13-də 6000 nəfərlik Osmanlı ordusu ingilis və fransız artilleriyasının dəstəyi ilə üsyançıların Arta şəhərinin şərqində, Peta şəhərindəki qərargahına hücum etdi. Şiddətli döyüşlərdən və ağır itkilərdən sonra üsyan başçılarından Kitsos Tzavelas öz adamları ilə Yunanıstan sərhədinə çəkildi.[12] Ottonun böyük güclərə qarşı müqavimət apara bilməməsi millətçi çevrələr arasında narazılığa səbəb oldu. Bu narazıçılıq artaraq 1861-ci ildə Ottonun həyat yoldaşı Kraliça Amaliyaya sui-qəsd cəhdi oldu.
Sürgünü və ölümü
redaktəOtto 1862-ci ildə Peloponnesə səfər edərkən yeni bir çevriliş başladı və bu dəfə Müvəqqəti Hökumət quruldu və Milli Parlament çağırıldı. Böyük dövlətlərin səfirləri Ottonu müqavimət göstərməməyə çağırdılar və kral və kraliça Britaniyanın hərbi gəmisinə sığındılar və HMS Scylla gəmisi ilə Bavariyaya qayıtdılar, özləri ilə gətirdikləri yunan tax-tac bəzəklərini də apardılar. 1863-cü ildə Yunanıstan Milli Assambleyası 17 yaşlı Danimarka şahzadəsi Vilhelmi I Georq adı ilə "Yunanların kralı" seçdi.
Sürgündə olarkən Otto yunan kimliyindən imtina etməmişdi və yunan geyimləri ilə gəzirdi. Otto tezliklə 1867-ci ildə Bamberqdə vəfat etdi və Münhendəki Teatin kilsəsinin Vittelsbax ailə məzarlığında dəfn edildi.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 Otto (Otto) // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 3 4 5 Lundy D. R. Otto I Friedrich Ludwig von Bayern, King of the Hellenes // The Peerage (ing.).
- ↑ 1 2 3 4 Оттон I // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Find a Grave (ing.). 1996.
- ↑ "Salzburger Schlosskonzerte website". Salzburger-schlosskonzerte.at. 6 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 July 2010.
- ↑ Leonard Bower, Royalty Digest, 2001 (1-ci nəşr. 1939) (ISBN 1905159129), səh. 32–33
- ↑ Driault, Édouard; Lhéritier, Michel. Histoire Diplomatique De La Grèce De 1821 À Nos Jours: T. 1: L'insurrection Et L'indépendance (1821-1830). Les Presses Universitaires de France. 1924. 436–438.
- ↑ Beaton, Rodrick. Greece: Biography of a Modern Nation. Allen Lane. 2019. səh 111. ISBN 9780241312841.
- ↑ Finlay, George. History of the Greek Revolution. Cambridge University Press. 2014. 290–293. ISBN 9781107444515.
- ↑ Petropulos, John A. Politics and Statecraft in the Kingdom of Greece. Princeton University Press. 1968.
- ↑ 1 2 Clogg, Richard. A Short History of Modern Greece. Cambridge University Press. 1979. ISBN 0-521-32837-3.
- ↑ Sakellariou, M. V. (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization Arxivləşdirilib 2023-08-07 at the Wayback Machine. Ekdotike Athenon. ISBN 978-960-213-371-2, səh 290