Vikipediya

Plazma ekran

Plazma ekran bir göstərmə paneli növüdür. 30 düyüm (76 sm) və daha yuxarı ölçüdəki ekranlar üçün məsləhət görülür. Ümumi strukturlarını içlərində sıxışdırılmış ionlu qaz olan elektrik yüklü görünüş hüceyrələri meydana gətirir.

Plazma ekranların təməlini içində ionlu qazlar olan elektrik yüklü hüceyrələr meydana gətirir.
Plazma ekranların iş prinsipi floresan lampaların işinə çox bənzəyir. Görünüş hüceyrələri içindəki ionlu qaz sistemə enerji verildiyində eynilə floresan lampadakı kimi çevrilməyə uğrayır və görünüş parçacıqlarını meydana gətirir.

Ümumi xüsusiyyətlər redaktə

Plazma ekranlar görünüşü birbaşa ekran hüceyrələrindən yayırlar. Bu xüsusiyyət sayəsində ekran üzərinə enən görünüş kadrı üzərində detal itkisi və ya kəskinlik meydana gəlmir. Görünüş parçacıqları eyni anda birbaşa yayımlandığı üçün xüsusilə hərəkətli görünüşlərdə gözlə görünən bir axıcılıq meydana gəlir.[1] Bununla birlikdə ekranın izlənmə bucağı 175 dərəcəyə qədər yüksəldiyi kimi rəngdə və kontrastda itkilər meydana gəlmir.

Plazma ekranlar LED ekranlara görə daha çox enerji xərcləyərkən, LED ekranlarla eyni nisbətdə güc sərf edir. Plazmalarda bir piksel işıqlanması üçün tək bir plazma hüceyrəsinin işıqlanmasına ehtiyac duyulur. Qara görünüş o hüceyrənin sönməsi ilə təmin edildiyi üçün qara rənglər gerçəyə çox yaxın görünür.[2] Bununla birlikdə qara rəngin olduğu hüceyrələrdə yanma meydana gəlmədiyi üçün müəyyən nisbətdə enerji qənaəti təmin edilmiş olur. Eyni şəkildə hüceyrə içindən əks olunan işığın şiddəti nizamlanaraq enerji istehlakı məhdudlaşdırılmış olur.[3] Çünki hüceyrənin işıq canlılığı və ya şiddəti istifadə və ya ehtiyac duyulan enerji ilə düz mütənasibdir.[4]

Plazma ekranlarda hüceyrələrin yaydıqları işıq şiddətində müəyyən bir zaman sonra azalmalar meydana gəlməkdədir. Yarı ömür deyilən bu problem hüceyrəyə işıq şiddətini təmin edən ionlu qazın təsiri itirməsi ya da azalması ilə meydana gəlməkdədir. Yarı ömür ilk istifadəyə görə işıq şidddətinin yarı yarıya azalması mənasını verir. Bu xüsusiyyət səbəbiylə plazma ekranlar təxmini olaraq 60.000 saatlıq bir ömrə sahibdirlər. Gündə 4 saat işləyən bir plazma ekran ortalama 18–20 il sonra yarı ömrünü tamamlamış olacaq. Ekran parlaqlığı azaldılaraq və ya nümunə olaraq gündə 2 saatlıq bir istifadələ Plazma ekranların ömürlərini 40 ilə qədər çıxarmaq mümkündür.

Plazma ekranlarda ionlu qaz dolumu edilmədiyi kimi qazın fiziki yollardan itkisi də mümkün deyil. Hər hüceyrə içindəki qaz, tək bir səfərdə doldurulmuş və sıxışdırılmışdır. Ola biləcək bir ionlu qaz itkisi o hüceyrə üzərində görünüş canlılığın azalması ya da qaralması mənasını verir. Belə bir vəziyyətdə o hüceyrə tək başına yenilənməyəcəyi ya da qaz möhkəmlətməsi edilmədiyi üçün ekran panelinin hamısının dəyişməsi lazımdır. Ümumiyyətlə plazma ekranların hüceyrə içərisindəki qaz itkinlərinə çöldən gələn fiziki zərbələr səbəb olur. Bu səbəblə plazma ekranların xarici qisimində qoruyucu şüşə var.[5]

Plazma ekranlar birbaşa hava təzyiqlərindən də təsirlənə bilməkdədirlər. Məsələn ekranın istifadə edildiyi bölgənin yüksəliyə və buna bağlı olaraq dəyişən hava təzyiqi ekran ömrünü azalda bilər. Bir çox plazma ekran, dəniz kənarı və ya buna yaxın yerlərdə istifadə edilə biləcək şəkildə nəzərdə tutulmuşdur. Plazmalarda görünüş hüceyrələrinin içindəki hava, atmosferə görə daha incədir. Daxili və xarici hava itilik fərqi səbəbiylə həm içdən xaricə hemde xaricdən içə bir hava təzyiqi meydana gəlir.Bu vəziyyət hava sıxlığı ya da təzyiq vəziyyətinə görə dəyişənlik göstərərkən ekran paneli üzərində az ya da çox istiləşmə şəklində bir təsir meydana gətirər. İsinmə vəziyyəti birbaşa soyutma bölmələrinədə təsir edəcəyi üçün ekran üzərində eşitmə problemi və ya səs-küy meydana gələ bilməkdədir. Bununla birlikdə ionlu qazın təzyiqdən təsirlənməsi uğultu şəklində bir səs-küyə səbəb ola bilməkdədir. Bu səbəblə plazma ekran istifadə etmək istəyənlərin yaşadıqları bölgəni də nəzərə almalarında fayda vardır. Aparılan təcrübələrdə plazma ekranların 1524 metr yüksəkliyə qədər problemsiz işlədikləri təyin olunmuşdur.

Plazma ekranların üstünlükləri və mənfi cəhətləri redaktə

Üstünlükləri redaktə

  • Şəkil keyfiyyəti çox yaxşıdır.[6][7]
  • Hərəkətli görünüşlər axıcıdır çərçivə itkisi yoxdur.
  • İzləmə bucağı 175 dərəcəyə qədər çatır.
  • Görüntü üzərində bulanıqlıqlar ya da piksellər üzərində əks olunma itkiləri meydana gəlmir.
  • Limitsiz izleme bucağı vardır. Yan bucaqlardan belə mükəmməl dəqiqlikdə izləmə imkanı təqdim edir.
  • LCD və LED ekranlarda olmayan, gerçək kontrast nisbətinə malikdir.

Gerçək qara rənglər, çox ətraflı görünüş kimi.

Mənfi cəhətləri redaktə

  • Sabit bir görünüş üzərində piksel yanması meydana gələ bilər. Bu vəziyyət uzun müddət ekranda görünən şəklin kölgəsinin ya bir neçə daha cansız bir halının hüceyrələr üzərində həyatına davam etdirməsi mənasını verir.[10]
  • Görüntü üzərində titrəmələr meydana gələ bilər.
  • Səs-küy problemi ola bilir. Bu problemə soyuducu və görünüş şiddətini nizamlayan əks etdiricilərdə səbəb ola bilər.
  • 37 düyümdən daha kiçik ölçülü ekranlarda görünüş keyfiyyəti pozulmaqdadır.[11]
  • 2006-ci ilin əvvəlinə aid istehsallarda plazma ekranların ömrü dahada qısadır.
  • Təzyiq dəyişikliklərinin hiss edildiyi yerlərdə plazma ekranlardan uğultu şəklində səs-küylər yüksələ bilər.
  • Enerji istifadəsi yüksəkdir.[12]

Neoplazma ekranlar redaktə

 
Neoplazma TV

Plazma ekran mövzusunda təsirli işləri ilə diqqət çəkən Panasonik firması son illərdə neoplazma texnologiyasına sahib yeni məhsullarını bazara çıxartmağa başlamışdır. Neoplazma ekranlar plazma ekranlara görə fərqliliklər göstərməkdə və daha uzun ömürlü olmaları ilə diqqət çəkməkdədir. Təməl olaraq eyni məntiqlə çıxarılan neoplazmalar plazma ekranlara görə daha irəli bir səviyyədə inkişaf etdirilmişdir

Neoplazma-Plazma ekran arasındakı fərqliliklər redaktə

  • Neoplazma ekranlarda piksel yanması meydana gəlməz bunun səbəbi piksel nöqtəciklərinin müəyyən zamanlarda sərbəst olaraq hərəkət etməsidir. Bu hərəkətlənmə sabit yanmağa sahib (ekranda sabit dayanan görünüş) hüceyrə içindəki işıq şiddətinin azalıb çoxaldılması şəklində edilərkən normal şərtlərdə insan gözü bunu seçə bilməz.
  • Neoplazma ekranlarda ionlu qazın ömrü daha yüksəkdir və ortalama 5–8 il daha çoxdur.
  • Neoplazma ekranlarda təzyiq fərqi təsirini azaltmaq üçün əks etdirici bloklar əlavə olunmuşdur. Bu səbəblə təzyiq fərqi səbəbiylə meydana gələ biləcək uğultular minimuma endirilmişdir.
  • Soyutma və əks olunma şiddəti səs-küyü yoxdur.
  • Vibrasiya problemi ortadan qaldırılmışdır.
  • Qara görünüşdə elektrik qənaəti maksimum səviyyəyə yüksəldilmişdir.
  • Yüksək keyfiyyətli görünüşlərin (HDTV, HD Video vs.) axıcılığı daha yaxşıdır.

Plazma ekran standartları redaktə

Plazma ekran standartı üçün 1080 px və 720 px standartları istifadə edilə bilməkdədir. Aparılan təcrübələrdə 720 px altı standartlarda görünüş keyfiyyətində pozulmalar meydana gəldiyi təyin olunmuşdur.[13][14]

Qabaqcıl standartlı plazma televiziya redaktə

Qabaqcıl standartlı televiziya texnologiyasını dəstəklədiyi plazma ekranlar. Bu mövzuda ən ideal piksel sayı 853×480 ölçüsüdür.[15]

ED standartları redaktə

Qabaqcıl standartlı plazma televiziya texnologiyasına əlavə olaraq inkişaf etdirilən standartlardır.

  • 840 × 480
  • 853 × 480

Yüksək keyfiyyətli plazma televiziya redaktə

İndiki vaxtda istifadə edilən ən yüksək keyfiyyətli plazma televiziya standartıdır. HDTV texnologiyasının istifadə edildiyi bu sistem ilk olaraq 1024x1024 piksel olaraq Fujitsu və Hitachi tərəfindən nəzərdə tutulmuşdur.[16][17]

Müasir HDTV plazma TV-lərdə tez-tez 1024x768 və ya 1920x1024 piksel istifadəsi yayılmağa başlamışdır. Ən yaxşı TV verilişlərinin 1024 px 50 hz olması səbəbiylə ən məşhur Plazma TV standartı 1024x768 pikseldir.[18][19]

HD standartları redaktə

  • 1024 × 1024 (istifadə edilmir)
  • 1024 × 768
  • 1280 × 768
  • 1366 × 768
  • 1280 × 1080
  • 1920 × 1080

Plazma ekranın ümumi quruluşu redaktə

 
Plazma ekranın ümumi quruluşu

Plazma ekran, bərabər sayda və homogen olaraq dağılmış, bir-birlərindən müstəqil elektron və müsbət ion yüklü hüceyrələrdən meydana gəlir. Elektrik cəhətdən neytrallaşdırılmış, yüksək ionlaşdırıcı xüsusiyyətinə sahib qaz qarışığının dəyişənlik göstərməsi nəticəsində meydana gələn hüceyrəvi əks olunmalar Neon-xenon qazı inyeksiya edilmiş iki panel arasında görünüş siqnalını meydana gətirirlər.

Plazma texnologiyasında hər piksel, içərisində neon-xenon qazı olan alçaq təzyiq dəyərinə sahib bağlı şüşə hüceyrələr vardır. Bu hüceyrə bölmələrinin arxasında qırmızı, mavi və yaşıl dan ibarət olan 3 rəngli fosforlar tapılar. Sistem işə başladığında bu hüceyrələrin içindəki neon-xenon qazı, maddənin plazma halına çevrilər və Ultrabənövşəyi şüa yaymağa başlayır. Bu şüa qırmızı, mavi və yaşıl fosfor layına çırpılaraq rənglənir və görünüşün son halını meydana gətirir.

Kontrast nisbəti redaktə

Kontrast nisbəti müəyyən bir anda ölçülən bir görünüşün ən parlaq və ən tünd qisimləri arasındakı fərqdir. Ümumiyyətlə, daha yüksək kontrast nisbəti, daha həqiqi görünüş mənasını verər. Plazma ekranlar kontrast nisbətləri yüksək olaraq çıxarılırlar. Bununla birlikdə plazma ekranlarda kontrast nisbətinin sıxlığı enerji sərfi ilə düz mütənasibdir.

Ekran yanması redaktə

 
Plazma ekranda meydana gələn çox sayda piksel yanmalarına bir nümunə

Ekran yanması eyni görünüşün uzun müddət eyni ekran üzərində qalması nəticəsində meydana gəlir. Ekrandakı görünüşün dəyişməməsi nəticəsində rəng fosforları normala görə daha çox qızdırmaq və görünüş hüceyrələri üzərində kölgələnmə edir. Bu kölgələnmə dəyişən şəkillər üzərində köhnə şəklin kölgəsi və ya ləkəsi olaraq varlığını davam etdirir.

Neo plazma ekranlarda hüceyrə içindəki işıq şiddəti müəyyən aralıqlarla azalıb çoxalmaqdadır (yer dəyişdirməkdə) və bu sayədə rəng fosforlarının həddindən artıq istilənib hüceyrə üzərində ləkə buraxması törədir.

Ətraf Mühitə təsiri redaktə

Plazma ekranlar LCD və LED ekranlara görə daha çox istilik yaymaqda və bu vəziyyət daha çox radiasiya meydana gəlməsinə səbəb olmaqdadır. Neoplazma TV-lərdə isə bu təsir yarı yarıya azaldılmışdır.

Tarixi redaktə

 
İlk plazma ekran modeli

Plazma ekran prinsipi ilk olaraq 1936-ci ildə Macar mühəndis Kálmán Tihanyi tərəfindən ortaya atılmışdır. İlk monogrom Plazma ekran 1964-ci ildə çıxarılmış və kompüter monitorlarında istifadə edilmişdir. Düz ekran özeliyinə sahib bu ekran 1970-ci illərdə çox seçim edilmiş ancaq standart texnologiyasındakı inkişaflar səbəbiylə məşhurluğunu tez itirmişdir. Çünki ilk Plazma ekranlar 15–17 düyüm ölçülərində olduğu üçün yetərli görünüş keyfiyyəti təmin edilə bilməmişdir.

İon qazlı plazma ekranlar isə ilk olaraq 1970-ci illərin başında çıxarılmağa başlanmışdır.

1983 redaktə

1983-ci ildə IBM tərəfindən 19 düyüm (48 sm) ölçüsündəki ilk plazma ekranın istehsal edilmişdir.

1992 redaktə

1992-ci ildə Fujitsu şirkəti dünyanın ilk 21 düyüm (53 sm) tam təchizatlı plazma ekranını çıxarmışdır.

1994 redaktə

1994-ci ildə Panasonic firması plazma ekran istehsalı ilə əlaqədar işlərə başlamışdır.

1997 redaktə

1997-ci ildə Fujitsu firması ilk 42 düym (107 sm) plazma ekranını çıxardı. Bu ekran 852x480 piksel həllolma dəqiqliyə sahib idi. Eyni il Philips yenə bir 42 düym (107 sm) 852x480 piksel həllolma dəqiqliyə sahib plazma ekran çıxarmışdır. Çıxarılan bu plazmalar nümayiş məhsulu xüsusiyyəti daşıyırdı və qiymətləri 15 min dollar idi.

2006-günümüz redaktə

 
2006–2011 illəri arasında plazma TV-lər incelmiştir.

2000-ci ilin sonunda TV istehsalçıları əksəriyyətlə LCD texnologiyasının üzərində işə başladılar. Çünki plazma texnologiyası geniş ekran istehsalına daha əlverişli idi. Halbuki TV nəşrləri və video formatları aşağı standartdaydı. 2000–2006 arası edilən işlərdə Plazma ekranlarında əhəmiyyətli inkişaflar yaşandı və görünüş keyfiyyəti yüksəldildi.

2006-ci ildən etibarən xüsusilə Panasonic firması ciddi atılımlara girdi və plazma ekran istehsalında zirvəyə çıxdı. Təsirli arge işləri və yan texnoloji istehsallar plazma ekran inkişafını sürətləndirərkən 2010-ci ildə Panasonic neoplazma texnologiyasını dövrəyə soxaraq rəqiblərinin əhəmiyyətli ölçüdə önünə keçdi.

Əsas plazma ekran istehsalçıları redaktə

Həmçinin bax redaktə

İstinadlar redaktə

  1. ↑ HDGuru.com – Choosing The HDTV That’s Right For You Arxivləşdirilib 2016-09-10 at the Wayback Machine
  2. ↑ PlasmaTelevisions.org – How to Calibrate Your Plasma TV
  3. ↑ Panasonic Corporation Press http://www.energystar.gov/ia/partners/prod_development/revisions/downloads/tv_vcr/PG_E_Presentation.pdf Arxivləşdirilib 2021-08-31 at the Wayback Machine
  4. ↑ PlasmaTVBuyingGuide.com – How Long Do Plasma TVs Last? Meow Arxivləşdirilib 2016-02-14 at the Wayback Machine
  5. ↑ "eham Amateur Radio Forum". 2018-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-26.
  6. ↑ 1 2 "Crutchfield LCD vs. Plasma -". 2014-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-26.
  7. ↑ HomeTheaterMag.com – Plasma Vs. LCD Arxivləşdirilib 2009-09-07 at the Wayback Machine
  8. ↑ Google books – Principles of Multimedia By Ranjan Parekh, Ranjan Arxivləşdirilib 2022-04-07 at the Wayback Machine
  9. ↑ Google books – The electronics handbook By Jerry C. Whitaker Arxivləşdirilib 2022-04-07 at the Wayback Machine
  10. ↑ "Pixel Orbiter". 2019-02-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-26.
  11. ↑ plasmatvbuyingguide.com — Plasma TVs at Altitude Arxivləşdirilib 2016-02-19 at the Wayback Machine, 2012
  12. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2012-04-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-26.
  13. ↑ PlasmaTVBuyingGuide.com – Step 3: Is a 1080p Resolution Plasma TV Worth the Extra Money? Arxivləşdirilib 2016-01-04 at the Wayback Machine
  14. ↑ AfterDawn.com – Native Resolution Arxivləşdirilib 2010-01-25 at the Wayback Machine
  15. ↑ PlasmaTVBuyingGuide.com – EDTV Plasma vs. HDTV Plasma Arxivləşdirilib 2016-02-19 at the Wayback Machine
  16. ↑ CNET UK – ALiS (alternate lighting of surfaces) Arxivləşdirilib 2010-04-22 at the Wayback Machine
  17. ↑ Google Books – Newnes Guide to Television and Video Technology By K. F. Ibrahim, Eugene Trundle Arxivləşdirilib 2017-02-06 at the Wayback Machine
  18. ↑ PlasmaTVBuyingGuide.com – 1024 x 1024 Resolution Plasma Display Monitors vs.853 x 480 Resolution Plasma Display Monitors Arxivləşdirilib 2016-02-19 at the Wayback Machine
  19. ↑ About.com – Are All Plasma Televisions HDTVs? Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Plazma_ekran&oldid=6675767"