Vikipediya

Qadsden bayrağı

Qadsden bayrağı (ing. Gadsden flag) — sarı bir sahə üzərində dolanmış və hücuma hazır bir zolaqlı zınqırovlu ilanın təsvir edildiyi[1][2] tarixi ABŞ bayrağı. Zolaqlı zınqovlı ilanın aşağısında "DONT TREAD ON ME"[a][b] sözləri yazılmışdır. Bayraq ABŞ generalı və siyasətçisi Kristofer Qadsdenin şərəfinə adlandırılmışdır. Qadsden bu bayrağı ABŞ İstiqlal müharibəsi zamanı – 1775-ci ildə tərtib etmişdir.

Qadsden bayrağı
Təfərrüatlar
Proporsiya təyin edilməyib
Dizayn Üzərində bayraq dirəyinə doğru baxan dolanmış bir zolaqlı zınqırovlu ilan, ilanın altında "DONT TREAD ON ME" yazısı yerləşdirilən sarı bir banner.
Dizayner Kristofer Qadsden
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

redaktə

İlan simvolizmi

redaktə
 
"Join, or Die" karikaturası. Bencamin Franklin. 1754-cü il.

Zolaqlı zınqırovlu ilan orijinal On üç koloniya ərazisində yaşayırdı. Onun Amerika koloniyaları üçün bir simvol olaraq istifadəsi Bencamin Franklinin publikasiyalarına qədər gedib çıxır. O, 1751-ci ildə ilk dəfə "Pennsylvania Gazette" qazetində dərc etdiyi bir satirik şərhdə zolaqlı zınqırovlu ilana istinad etmişdir. İttiham edilmiş cinayətkarlara Amerikaya göndərmək Böyük Britaniyanın bir siyasəti idi. Buna görə də Franklin təklif etmişdir ki, amerikalılar onlara Böyük Britaniyaya zolaqlı zınqırovlu ilanlar göndərərək təşəkkür etsinlər.[4]

Franklin Fransa və hindi müharibəsi zamanı, 1754-cü ildə özünün məşhur səkkiz yerə kəsilmiş ilan təsvirini dərc etmişdir. Bu, koloniyalarını təmsil edirdi. Burada Yeni İngiltərə ilanın başı, Cənubi Karolina isə ilanın quyruğu olaraq göstərilmişdir. İlanın altında "Join, or Die" (azərb. Ya qoşul, ya da öl‎) yazılmışdır. Bu, ABŞ qəzetində yayımlanmı ilk siyasi karikatura idi.

Amerikadakı koloniyalar Böyük Britaniya imperiyasının bir vassalı olmaq fikri yerinə, öz icmaları və azadlıq anlayışlarına doğru yönəlirdilər. Amerikaya xas olan təsvirlər getdikcə populyarlaşırdı. Zolaqlı zınqırovlu ilan ağbaş qartal və Amerika hindiləri kimi Amerika qayələri və cəmiyyətini simvolikləşdirirdi.[5][6]

Mən xatırladım ki, onun gözü hər hansı bir digər heyvandan parlaqlığı ilə fərqlənirdi və onun göz qapağı yox idi. O, heç vaxt nə bir hücuma başlamır, nə də ki ona cəlb olunan zaman təslim olmur. Buna görə də o, alicənablığın və gerçək cəsarətin gerbidir. O, sanki təbiətin onu bəzədiyi, onunla tanış olmayanlara ən müdafiəsiz heyvan kimi görünmək üçün ağzının damında gizlətdiyi, hətta görsədildiyi və uzadıldığı vaxt zəif və mənfur görünən, ancaq baxmayaraq ki, kiçikdirlər, yaratdıqları yaraları həlledici və ölümcül olan silahlar ilə onunla savaşan bütün iddiaların qarşısı almaqda həyəcanlıdır. O, bundan xəbərdardır. O, heç vaxt düşməninə belə səxavətlə xəbərdarlıq verməzdən və onu tapdalamağın təhlükəsindən çəkindirməzdən əvvəl yaralamır. Mən bunun Amerikanın təmkininin və davranışının güclü bir təsviri olduğunu düşünməkdə səhv idim, ser?[7]

– Bencamin Franklin

İlan ABŞ inqilabı qaçınılmaz bir səviyyəyə çatdığı bir dövrdə koloniyaların əsas simvoluna çevrilirdi. 1773-cü ildə Pol Revir Franklinin tanınmış karikaturasını İsayya Tomasın "Massachusetts Spy" qəzetinin başlıq hissəsinə yerləşdirmişdir. İlan burada Böyük Britaniyanın simvolu olan qrifon ilə vuruşurdu.[8] 1775-ci ilin dekabr ayında Bencamin Franklin "Pennsylvania Journal" jurnalında "American Guesser" (azərb. Amerikalı yozucu‎) psevdonimi altında bir esse nəşr etmişdir. Bu essede vurğulanmışdır ki, zolaqlı zınqırovlu ilan amerikan ruhunu təmsil etmək üçün yaxşı bir simvol idi.

Zolaqlı zınqırovlu ilan simvolu ilk dəfə rəsmi şəkildə 1778-ci ildə Kontinental Konqres tərəfindən, Müharibə Departamentinin Möhürü olaraq qəbul edilmişdir.[c] Möhürün mərkəz hissəsinin yuxarısında zolaqlı zınqırovlu ilan təsviri var. Bu ilan üzərində "This We'll Defend" (azərb. Biz bunu müdafiə edərik‎) yazılan bir banner daşıyır.

Bayraq

redaktə
 
Qadsden bayrağı. ABŞ dərslik kitabı. 1885-ci il.

1775-ci ilin payızında general Corc Vaşinqton ABŞ Kontinental Donanmasını təsis edir və özünü bütün kontinental qüvvələrin ali baş komandan təyn edir. İlk vaxtlarda yeddi gəmidən ibarət olan donanma adətən "Vaşinqton kreyserləri" (azərb. Washington Cruisers‎) adlandırılırdı və "Azadlıq ağacı bayrağı"nı (azərb. Liberty Tree Flag‎) dalğalandırırdı. Bu bayraqda yaşıl bir şam ağacı təsvir olunmuş və "Cənnətə müraciət et" (azərb. Appeal to Heaven‎) deyimi yazılmışdır.[9]

Polkovnik Kristofer Qadsden konqresdə Cənubi Karolina ştatını təmsil edirdi. O, Donanma Komitəsinin yeddi üzvündən biri idi. Onlar ABŞ-nin ilk hərbi dəniz əməliyyatını planlaşdırırdılar.[10]

Qadsden ilk əməliyyatın 1775-ci ilin dekabr ayında həyata keçirilməsindən əvvəl donanmanın yeni təyin edilmiş ali baş komandanı kommodor Esek Hopkinsə sarı zolaqlı zınqırovlu ilan bayrağını verir ki, onun rəhbərlik etdiyi flaqman gəmisinin özəl bir ştandartı olsun. Bu bayraq gəminin əsas bayraq dirəyindən asılmışdı.[10] Hopkins donanmanın rəhbəri təyin edilməzdən əvvəl Providens Qəsəbəsinin Artilleriya Qatarının Birləşmiş Kampaniyanılarına rəhbərlik etmişdir. Bu hərbi birləşmənin 1775-ci ildə istifadə edilən bayrağında zolaqlı zınqırovlu ilan təsviri və "Do Not Tread on Me" (azərb. Məni tapdalama‎) yazısı var idi. Bayraqda həmçinin, sarı bir sahə üzərində bir lövgər, toplar və "In God We Hope" (azərb. Biz tanrıya ümid bağlayırıq‎) yazısı var idi.[11] Hopkinsə verilən yeni bayraq əvvəlki bayrağın sadələşdirilmiş bir versiyası idi.

Qadsden bu bayrağın başqa bir kopyasını Çarlston şəhərində yerləşən Cənubi Karolina Konqresinə vermişdir. Cənubi Karolinanın konqres jurnallarının 9 fevral 1776-cı il tarixli qeydində yazılmışdır:

  Polkovnik Qadsden konqresə qəşəng bir ştandart təqdim etmişdir, hansı ki, eynisi ABŞ Donanmasının ali baş komandanı tərəfindən istifadə edilir. Bu, sarı bir sahədən, mərkəzində nəzərində hücum etmək olan bir zolaqlı zınqırovlu ilanın canlı bir təsvirindən və onun aşağısında "Don't tread on me" yazısından təşkil olunub.[12]

 

Müasir dövrdə

redaktə
 
Qadsden bayrağının azərbaycanca variantı. Burada "DONT TREAD ON ME" əvəzinə "MƏNİ TAPDALAMA" yazılıb.

ABŞ-nin ilk bayraqlarından biri hesab edilən Qadsden bayrağı daha sonra Ulduzlar və Zolaqlar ilə dəyişdirilmişdir. ABŞ İstiqlal müharibəsi sona çatdıqdan bəri ABŞ vətənpərvərliyi, hökumət ilə ziddiyət və mülki azadlıqların simvoluna çevrilib.

Qadsden bayrağı tarixi səbəblərə görə Cənubi Karolina ştatının Çarlston şəhərində dalğalandırılır. Kristofer Qadsden tərtib etdiyi bu bayrağı ilk dəfə bura təqdim etmişdir və bu bayraq ABŞ İstiqlal müharibəsi dövründə daim dalğalandırılmışdır.

Avtomobil qeydiyyat nişanları

redaktə

Qadsden bayrağı bəzi ştatlarda avtomobil qeydiyyat nişanlarından çox istifadə edilir.

2018-ci ildə əldə edilmiş məlumatlara görə, Alabama, Arizona, Merilend,[13] Missuri, Montana,[14] Oklahoma, Cənubi Karolina, Tennesi,[15] Texas və Virciniya[16][17] ştatları Qadsden bayrağını avtomobil qeydiyyat nişanlarına əlavə etmək imkanını yaradır.

Qeydlər

redaktə
  1. ↑ XVIII əsrdə ixtisarlar genişmiqyaslı şəkildə istifadə edilməyə başlanılırdı və onlar çox vaxt apostrof olmadan yazılırdı. İndiki dövrdə bunun bəzi formalarından hələ də istifadə olunur. Məsəlüçün, made yerinə maked və had yerinə haved. Do not sözünün ixtisarının standart forması daha sonrakı dövrlərdə qəbul edilmişdir.[3]
  2. ↑ Bu deyimin azərbaycanca qarşılığı olaraq adətən Məni tapdalama deyimindən istifadə edilir.
  3. ↑ Birləşmiş Ştatlar Müharibə Departamenti daha sonra ləğv edilib, Birləşmiş Ştatlar Ordu Departamenti ilə əvəz edilmişdir.

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Veyzer, Tomas. "The Symbolism of the Timber Rattlesnake in Early America". Herpetology Guy (ingilis). Steemit. July 30, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  2. ↑ "Timber Rattlesnake Conservation Strategy for Pennsylvania State Forest Lands". docplayer.net (ingilis). Pennsylvania Department of Conservation and Natural Resources. April 7, 2010. August 26, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  3. ↑ Lout, Robert. A Short Introduction to English Grammar: With Critical Notes (ingilis). Philadelphia. 1794. səh. 67, 79.
  4. ↑ Mark Lipson, Demill Nelson. Flag: An American Biography (ingilis). Macmillan. 2006. səh. 12. ISBN 978-0-312-32309-7. 2016-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-22.
  5. ↑ "Mohawk was Emerging as a Symbol of Liberty in the New Land". boston-tea-party.org (ingilis). Boston Tea Party. November 30, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  6. ↑ "Bald Eagle | National Bird". statesymbolsusa.org (ingilis). States Symbols USA. September 5, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  7. ↑ "Franklin, Benjamin as quoted under his pseudonym, "The American Guesser"" (ingilis). From the Franklin Institute. December 27, 1775. August 15, 2000 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.[ölü keçid]
  8. ↑ "A More Perfect Union: Symbolizing the National Union of States". loc.gov (ingilis). Library of Congress. November 29, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  9. ↑ "Joseph Reed letter to John Glover. October 20, 1775". revolutionary-war-and-beyond.com (ingilis). Revolutionary War and Beyond. April 28, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  10. ↑ 1 2 Gilbert Hovi Qrosvenor, Bayron MakKandless. Our flag number: with 1197 flags in full colors and 300 additional illustrations in black and white (ingilis). National Geographic Society. 1917. səh. 289.
  11. ↑ "Flag of the United Train of Artillery of Providence". classroom.monticello.org (ingilis). The Monticello Classroom. July 9, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  12. ↑ Hiks, Frederik Koks. The flag of the United States (ingilis). United States Government Printing Office. 1918. səh. 23. April 21, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  13. ↑ "Gadsden Pew Club". Motor Vehicle Administration (ingilis). Maryland Department of Transportation. October 14, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  14. ↑ "Service Organizations & Associations". License Plate Designs and Fees (ingilis). Montana Department of Justice. August 6, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  15. ↑ "Gadsden Flag". friendsofsycamoreshoals.org (ingilis). Friends of Sycamore Shoals State Historic Park. December 14, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  16. ↑ "Seven States Now Offer 'Don't Tread on Me' License Plates; Is Yours on the List?". teaparty.org (ingilis). Tea Party. August 15, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  17. ↑ Şvars, Hanter. "States where you can get a 'Don't Tread On Me' license plate". washingtonpost.com (ingilis). The Washington Post. August 25, 2014. ctober 14, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 22, 2019.

Xarici keçidlər

redaktə
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qadsden_bayrağı&oldid=7742273"