Qriqori Petrovski
Qriqori Petrovski (4 fevral 1878[1] – 9 yanvar 1958[2], Moskva[2]; rus. Петровский, Григорий Иванович) — sovet inqilabçısı, IV çağırış Rusiya İmperiyası Dövlət Dumasının deputatı, Sovet və Ukrayna partiya və dövlət xadimi. RSFSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığına rəhbərlik edib (1917–1918), ÜmumUkrayna İnqilab Komitəsinin sədri (1919–1920), eyni zamanda Ümumkrayna Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin (1919–1938) və SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi (1922–1938). Ukrayna KP(b) Siyasi Bürosunun və Mərkəzi Komitəsinin üzvü (1920–1938), 1918–1919, 1920–1921-ci illərdə RKP(b) Mərkəzi Komitəsinin üzvlüyünə namizəd. 1921–1939-cu illərdə RKP (b) — VKP (b) Mərkəzi Komitəsinin üzvü. 1926–1939-cu illərdə MK Siyasi Bürosunun üzvlüyünə namizəd olub.
| Qriqori Petrovski | |
|---|---|
| rus. Петровский, Григорий Иванович | |
 Ukrayna Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri və Ümumittifaq Bolşevik Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun üzvlüyünə namizəd Q.İ. Petrovski | |
 .svg){kind=small} | |
| 30 dekabr 1922 – 12 yanvar 1938 | |
| Əvvəlki | Post yaradılmışdır |
| Sonrakı | Vəzifə ləğv edildi |
.png){kind=small} | |
| 19 fevral 1920 – mart 1938 | |
| Əvvəlki | mövqe bərpa edildi; Özü də ÜmumUkrayna İnqilab Komitəsinin sədri idi |
| Sonrakı | Leonid Romanoviç Korniets |
 .svg){kind=small} | |
| 1 yanvar 1926 – 10 mart 1939 | |
.svg){kind=small} .svg){kind=small} | |
| 11 dekabr 1919 – 19 fevral 1920 | |
| |
| 17 dekabr 1919 – 19 fevral 1920 | |
| Əvvəlki | Kristian Georgiyeviç Rakovski |
| Sonrakı | Kristian Georgiyeviç Rakovski |
| |
| 10 mart – 11 dekabr 1919 | |
| Əvvəlki | Artyom (Sergeev) |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edildi; özü də Ümumkrayna İnqilab Komitəsinin sədri idi |
| |
| 28 noyabr 1918 – 6 yanvar 1919 | |
| Əvvəlki | Artyom (Sergeev) |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edildi; Artyom (Sergeev) Ümumkrayna MSK-nın sədri |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 4 fevral 1878[1] |
| Vəfat tarixi | 9 yanvar 1958[2] (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | dövlət xadimi, siyasətçi |
|
|
|
| Təltifləri |
   |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gənclik illəri redaktə
Georgi İvanoviç Petrovski 1878-ci il yanvarın 22-də (4 fevral) Xarkov vilayətinin Volçanski rayonunun Peçeneqi kəndində anadan olmuşdur. Atası dərzi, anası isə paltaryuyan idi. Qriqorinin üç yaşı olanda atası öldü, anası isə üç uşağı ilə dul qaldı. Bu ağır vəziyyət ailəni Xarkova köçməyə məcbur etdi. İki il yarım ərzində oğlan Xarkov İlahiyyat Seminariyasında məktəbdə oxudu, sonra təhsil üçün beş rubl ödəmədiyi üçün qovuldu. Gələcəkdə o, heç vaxt məktəbə getməyə müvəffəq olmayıb, bilikləri təkbaşına əldə etməli olub. 12 yaşında Qriqori Petrovski işə düzəlməli oldu, Xarkovda 4-cü distansiyada Kursk-Xarkov-Sevastopol dəmir yolunun dəmirçi emalatxanasında işləməyə başladı və orada tez bir zamanda santexnika öyrəndi, lakin o, azyaşlı kimi tezliklə işdən çıxarılıb. 1892-ci ildə Qriqori Yekaterinoslavdakı qardaşının yanına köçdü. Bir neçə ay sonra o, teleqraf dəmir yolu emalatxanalarında işə düzəldi, burada şagirdlik maaşı alınmadı. Yalnız 1893-cü ilin yayında qardaşı G.İ. Petrovskinin köməyi ilə Bryansk zavodunun (indiki Petrovski adına zavod) körpü sexinin alət emalatxanasında işə düzələ bildi. 1894-cü ilin əvvəlində Bryansk zavodunda işləyən sosial-demokrat dərnəyi də yaradıldı. G.İ Petrovski bu dərnəyin üzvləri ilə sıx əlaqədə olsa da, özü də orada iştirak etmirdi. Petrovskinin inqilab yoluna girməsi adı 1897-ci ilin dekabrında İşçi Sinfinin Azadlığı Uğrunda Mübarizə İttifaqının yaradılması ilə sıx bağlı olan İvan Vasilyeviç Babuşkinin Yekaterinoslava gəlişi ilə bağlıdır. Qriqori Petrovski İvan Babuşkinin yaxın dostu və köməkçisi olur. O, "Mübarizə Birliyi"nin fəaliyyətində fəal iştirak edir: fəhlələr arasında geniş təbliğat aparır, iyirmidən çox adda vərəqə və elanlar verir, paylayır və s. 1898-ci ildə Qriqori İvanoviç özü Kaidaki, Fabrika və Çeçelovka fəhlə qəsəbələrində sosial-demokrat dərnəkləri təşkil etdi. 1898-ci ilin martında Rusiya Sosial Demokrat İşçi Partiyası yaradıldı və yerli təşkilatlar RSDLP komitələri adlandırılmağa başladı. Yekaterinoslav "Mübarizə Birliyi" bir sıra axtarışlar, həbslər və polis basqınlarından sonra dağıldı, lakin Babuşkin və Petrovskinin səyləri ilə fəaliyyətini davam etdirdi və 1898-ci ilin oktyabrında RSDLP-nin Yekaterinoslav Komitəsinə çevrildi. 1899-cu ildə, mayın 1-dək RSDLP-nin Yekaterinoslav Komitəsi vərəqələrin çapını mətbəə üsulu ilə təşkil etmək qərarına gəldi. Bu planı həyata keçirməkdə Petrovskiyə həyat yoldaşı da kömək edirdi. Şüarlardan biri də "8 saat iş! 8 saat istirahət! 8 saat yuxu!" idi[3]. 1899-cu il oktyabrın sonunda G.İ Petrovski hərbi xidmətə çağırıldı, lakin səhhətinə görə bir illik möhlət aldı. Yekaterinoslavda qalmaq təhlükəli oldu: polis onun fəaliyyəti haqqında məlumat topladı, lakin birbaşa sübut olmadığı üçün Petrovskini həbs edə bilmədilər. Təxminən altı aya yaxın Xarkov Lokomotiv Zavodunda, 1900-cü ildən isə Nikolaevdəki Qara dəniz zavodunun maşın sexində işlədi və tezliklə ailəsini köçürdü. 1900-cü il may ayının əvvəlində o, Qara dəniz zavodunun işçilərinin tətilinə rəhbərlik etdi, Petrovskinin mənzilində vərəqələr çap edildi. Tətil zamanı o, həbs olundu və Nikolaevdən qovuldu. G.İ Petrovski və ailəsi yenidən Yekaterinoslava qayıtdı. Burada Ezau fabrikində işə düzəlir və yenidən RSDLP Yekaterinoslav Komitəsinin yeraltı işinə qoşulur. Bir təxribatçının ittihamı ilə Petrovski tutuldu və Yekaterinoslav həbsxanasına salındı, sonra Poltava həbsxanasına köçürüldü və orada vərəm xəstəliyinə tutuldu. Petrovskinin arvadı ərinin azad edilməsi üçün vəsatət qaldırmağa başladı. Jandarmlar razılaşdılar, lakin 100 rubl depozit qoymaq şərti ilə. Bryansk zavodunun işçiləri lazım olan məbləği toplayıblar. 30 may 1901-ci ildə Qriqori Petrovski sərbəst buraxıldı, lakin əməliyyatdan sonra o, daha iki ay Poltava Zemstvo xəstəxanasında qaldı[4].
Dumanın deputatı redaktə
.
1905-ci il yanvarın 9-da, qanlı bazar günü adlanan hadisələr (mindən çox ölü və iki mindən çox yaralı) təbii ki, Yekaterinoslavda öz əksini tapdı. Tətillər və ümumi tətillər silahlı mübarizəyə çevrildi. Siyasi tətil zamanı ölkənin bütün iri şəhərlərində fəhlə deputatları Sovetləri yarandı. 1905-ci ilin oktyabrında Yekaterinoslav Şurasının təşkilatçılarından biri G.I Petrovski. Bolşeviklərin rəhbərliyi altında G.İ Petrovski, I.E Zaxarçenko və başqaları Çeçelovka, Zavod, Kaidaki, eləcə də ətrafdakı Dievka, Nadejdino kəndlərində döyüş dəstələri yaratdılar. Çeçelovka alınmaz fəhlə respublikasına çevrildi. Lakin dekabr silahlı üsyanı yatırıldı və 1905-ci il dekabrın 28-də “Çeçelov Respublikası” öz fəaliyyətini dayandırdı. Müşahidə 1906-cı ilin əvvəlində Petrovskini Xarkova getməyə məcbur etdi, lakin orada işə düzələ bilmədiyi üçün Donbasa köçdü və burada Nikitinski mədənində tornaçı işləməyə başladı. Tezliklə jandarm tərəfindən axtarılan inqilabçıların "qara siyahıları" gəldi. Petrovski Kramatorska getməyə məcbur oldu və orada metallurgiya zavodunda işləməyə getdi. Bu zaman zavodda tətil başladı və Petrovski administrasiya ilə danışıqlar üçün nümayəndə seçildi. Tətil yatırıldı və Qriqori Petrovski dərhal Kramatorskdan Yekaterinoslava getməli oldu. 1906-cı ilin iyununda G.I Petrovski və A.K Voitsexoviç metallurgiya zavodunda işləmək üçün Saarbrücken şəhərində Almaniyaya yola düşür. Üç aydan sonra Qriqori İvanoviç Mariupol şəhərində Ukraynaya qayıdır, burada əvvəlcə boruda, sonra Providence zavodunda (indiki İliç adına zavod) işə düzəlir. 18 oktyabr 1912-ci ildə Yekaterinoslav əyalət seçicilər məclisində G.I Petrovski Yekaterinoslav quberniyasının fəhlə kuriyasından Rusiya İmperiyasının IV Dövlət Dumasının deputatı seçildi. 1912-ci ilin payızının sonlarında Peterburqa yola düşdü. 1913-cü il mayın 20-də Qriqori İvanoviç Dumada çıxış edərək ukraynalılara ana dilində tədris olunan məktəblər, məhkəmədə və ukraynalıların yaşadığı ərazidəki bütün inzibati qurumlarda ukrayna dilinin qəbulu, habelə fəaliyyət azadlığı tələbi ilə çıxış etdi. Ukrayna mədəniyyət və təhsil müəssisələrinin. 22 aprel 1914-cü ildə digər bolşevik deputatlarla birlikdə Petrovski Dövlət Dumasından çıxarıldı. Ümumilikdə o, Dumada 30 dəfə çıxış edib. Dövlət Dumasının divarlarını tərk edərək Petrovski zəhmətkeş kütlələr arasında təbliğat işini davam etdirdi. 1914-cü il noyabrın 6-da həbs olundu. Məhkəmənin 5 iyun 1915-ci il tarixli qərarı ilə G.İ Petrovski Turuxansk diyarının Sibirin Monastyrskoye kəndinə sürgün edildi və avqustda əbədi məskunlaşma üçün Yeniseysk şəhərinə köçdü[5].
Ukrayna SSR-dən SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri redaktə
Petrovski RSFSR-in ikinci Sovet Xalq Daxili İşlər Komissarı (17 (30) noyabr 1917 - 30 mart 1919) idi. O, Çekanın və fəhlə-kəndli milislərinin yaradıcılarından biri oldu. 1918-ci ildə Brest sülhü ilə bağlı almanlarla danışıqlarda iştirak etdi. Fanny Kaplanın hökmünü və Qırmızı Terrorla bağlı direktivi imzaladı. 1918-ci ilin sonunda Çekanın fəaliyyəti ətrafında müzakirə yarandı. 1918-ci il dekabrın 25-də RKP(b) Mərkəzi Komitəsi Çeka haqqında yeni əsasnaməni müzakirə etdi. Təşəbbüskarlar N. İ Buxarin, M.S Olminski və G.İ Petrovski idilər, onlar “təşkilatın mütləq hakimiyyətini təkcə sovetlərdən deyil, həm də partiyanın özündən yuxarıda qoyan” tənqid edirdilər. Sovetlərin Çeka üzərində nəzarəti haqqında qərar qəbul edildi. 28 noyabr 1918-ci ildən 1938-ci ilin martına qədər (fasilələrlə) Ümumkrayna Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri. ÜmumUkrayna İnqilab Komitəsinin sədri (11 dekabr 1919 - 19 fevral 1920). Ukrayna SSR tərəfdən SSRİ-nin yaradılması haqqında müqaviləni imzalamış və 1922-ci ildən SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin həmsədrlərindən biri, eyni zamanda Ümumkrayna Mərkəzi Komitəsinin sədri olmuşdur “mümkün olmayan kəndlilər” (kasıb kəndlilər) 1920-1923-cü illərdə Kominterndə mühüm vəzifələrdə çalışmışdır. 1932-ci il oktyabrın sonunda Donetsk vilayətində taxıl tədarükünün həyata keçirilməsinə cavabdeh təyin edildi. Bir çox digər köhnə bolşeviklərdən fərqli olaraq o, 1930-cu illərdə repressiyalardan qurtula bildi. Sovetlərin yeni sistemini təsdiq edən SSRİ Konstitusiyası 1936-cı ildə qəbul edildikdən sonra 1937-ci il dekabrın 12-də 1-ci çağırış SSRİ Ali Soveti Millətlər Sovetinin deputatı seçilmişdir (1937-1946). Eyni zamanda o, 1938-ci il yanvarın 17-dən 1939-cu il mayın 31-dək SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti sədrinin müavini olub. 1953-cü ildən sonra Petrovski yenidən ictimai fəaliyyətlərdə iştirak edir, müxtəlif auditoriyalarla xatirələrlə çıxış edir, qəzetlərdə məqalələr dərc etdirir. Sov.İKP-nin XX qurultayının fəxri qonağı idi. Petrovski G.I Moskvada, Kreml divarının yaxınlığındakı Qırmızı Meydanda dəfn edildi[6].
Mükafatlar redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 Grigorij I. Petrowsky // https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000007494.
- ↑ 1 2 3 4 Петровский Григорий Иванович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-12-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-19.