Sülh dividendi
Sülh dividendi — ABŞ Prezidenti Corc H. V. Buş və Birləşmiş Krallığın Baş naziri Marqaret Tetçer tərəfindən ön plana çıxarılmış, 1988–1991-ci illərdə Sovet İttifaqının dağılması fonunda müdafiə xərclərinin azalmasının iqtisadi faydasını təsvir edən siyasi şüar.[1] Termin tez-tez Soyuq müharibənin sonunda, bir çox Qərb dövlətlərinin hərbi xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə azaltması fonunda istifadə olunmuşdur.
Etibarlılıq
redaktəİqtisadiyyatlar böyük bir münaqişənin sona çatmasından sonra resessiyaya məruz qalır, çünki iqtisadiyyat uyğunlaşmaq və yenidən qurulmaq məcburiyyətində olur. Buna baxmayaraq, sülh dividendləri potensial uzunmüddətli faydaya aid edilir, çünki dövlət büdcəsinin müdafiə xərcləri üçün ayrılmış hissəsinin ən azı bir qisminin sosial proqramlara və/yaxud vergi dərəcələrinin azalmasına yönəldildiyi güman edilir. Real iqtisadiyyatlarda sülh dividendlərinin mövcudluğu hələ də müzakirə olunur, lakin bəzi araşdırmalar onun reallığına işarə edir.[2]
Soyuq müharibənin başa çatması nəticəsində yaranan sülh dividendləri ilə bağlı siyasi müzakirə hansı ölkələrin hərbi xərclərinin azaldılması, hansı ölkələrin azaldılmaması ilə bağlı müzakirələri əhatə edir. Müdafiə xərclərinin azalması halları əsasən Qərbi Avropa və Rusiya Federasiyasında diqqətə gəlmişdir. 1985–1993-cü illərdə hərbi xərcləri sürətlə azalmış və 1993–1999-cu illərdə sabit qalmış ABŞ[3] 11 sentyabr 2001-ci ildən sonra Terrorizmlə müharibə, Əfqanıstan müharibəsi və İraq müharibəsi də daxil olmaqla münaqişələrin maliyyələşdirilməsini kəskin şəkildə artırmışdır.
ABŞ intellektualı Noam Çomski, əksinə, ABŞ-nin hərbi kompleksə böyük sərmayə qoymasının təhlükəsizlik səbəbi ilə bağlı olmadığını, əksinə, bu sənayenin korporasiyalarının və onların tərəfdaşlarının xeyrinə kütləvi dövlət hərbi xərcləri vasitəsilə texnoloji yeniliyi azaltmaq üçün siyasi konsensual mexanizm olduğunu irəli sürmüşdür.[4] Bəzilərinə görə, SSRİ-nin süqutu ABŞ-yə ölkə daxilində hərbi xərcləri istədiyi kimi əsaslandırmaq üçün yeni xarici müharibələr axtarmağa imkan yaratmışdır.[5]
2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya hücumundan sonra sülh dividendinin bitdiyi iddia edilmişdir.[6]
İstinadlar
redaktə- ↑ "U.S.-Soviet Nuclear Forces Reduction". C-SPAN. 27 September 1991. 26 April 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 July 2023.
- ↑ Sanjeev Gupta, Benedict Clements, Rina Bhattacharya, and Shamit Chakravarti (2002), "The Elusive Peace Dividend" Arxivləşdirilib 2017-07-02 at the Wayback Machine at Finance & Development, a quarterly magazine of the IMF.
- ↑ "U.S. military spending". National Priorities Project. 2009-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-27.
- ↑ "Chomsky on Global Myths and Realities | Issue 39 | Philosophy Now". philosophynow.org. 2023-05-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-05.
- ↑ Drèze, Jean, "Introduction: Chomsky in India", Democracy and Power : The Delhi Lectures, OBP collection (ingilis), Cambridge: Open Book Publishers, 2016-11-29, VII–XVIII, ISBN 978-2-8218-7628-6, 2023-05-07 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2023-05-05
- ↑ Cohen, Patricia; Alderman, Liz. "The 'peace dividend' is over in Europe. Now come the trade-offs". The New York Times (ingilis). 2023-05-04. ISSN 0362-4331. 2023-05-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-05.