Vikipediya

Rusiya–Ukrayna müharibəsi (2022–hal-hazırda)

24 fevral 2022-ci ildə Rusiya Ukraynanı istila etməyə başladı

Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalı — 2014-cü ildən davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsinin aktiv fazası. 24 fevral 2022-ci ildə Rusiya Ukraynanı işğal etməyə başladı. Kampaniya uzunmüddətli hərbi birləşmədən və işğaldan bir neçə gün əvvəl Rusiyanın Donetsk Xalq Respublikası və Luqansk Xalq Respublikasını tanımasından sonra başlayıb.

Rusiya-Ukrayna müharibəsi
Rusiya–Ukrayna müharibəsi
Hazırkı hərbi vəziyyət    Ukrayna tərəfindən idarə olunan ərazilər    Rusiya və müttəfiqləri tərəfindən işğal olunan ərazilər
Hazırkı hərbi vəziyyət
   Ukrayna tərəfindən idarə olunan ərazilər
   Rusiya və müttəfiqləri tərəfindən işğal olunan ərazilər
Tarix 24 fevral 2022 - indiyədək (2 il, 9 ay, 3 həftə və 6 gün)
Yeri Ukrayna Ukrayna
Səbəbi Rusiyanın Krımı işğal etmək istəyi, Ukraynanın NATO-ya üzv olmaq istəyi
Vəziyyəti

Davam edir

Rusiya Quru Qoşunları Ukrayna ərazisinə Rusiya Federasiyası, Krım yarımadası və Belarusiya ərazisindən daxil olur.[1]

Ukraynanın Kiyev, Xarkov və Odessa kimi iri şəhərləri və bütün ölkə boyu hərbi obyektlər Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri tərəfindən bombardman edilir.

Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski ölkədə hərbi vəziyyət elan edib.[2]
Münaqişə tərəfləri

Rusiya Rusiya DXR
LXR
Belarus Belarus

Ukrayna Ukrayna

Komandan(lar)
Tərəflərin qüvvəsi

Rusiya Rusiya:

~175000-190000[4] Belarus Belarus:

45.400
110.100 (paramilitar)
289.500 (ehtiyat)

DXR:

20.000

LXR:

14.000

Ukrayna Ukrayna:

209.000 (silahlı qüvvə)
102.000 (paramilitar)
900.000 (ehtiyat)

İtkilər

Rusiya Rusiya
Rusiyanın bildirdiyi:
bir sıra itki (rəsmi say yoxdur)
2 gəmi məhv edilib (gəmidə çoxlu mülki vətəndaş var idi)[5]
1 Su-25[6]
1 An-26[7]
Ukraynanın iddiaları

5.300 hərbi qulluqçu[8]
200 əsgər əsir götürülüb[9]
146 tank[10]
536 zirehli maşın[11]
27 təyyarə
[8] 26 helikopter [8]
2 II-76 təyyarə[12]

Ukrayna Ukrayna

Ukraynanın bildirdiyi:

40+ hərbi qulluqçu[13]
1 təyyarə partladılıb (5 nəfər həlak olub)[14]
1 Su-27[15]
1 An-255[16]

Rusiyanın iddiaları

621+ hərbi qulluqçu[17]
7 döyüş təyyarəsi [18]
7 döyüş helikopteri[18]
9 dron[18]
67 tank[19]
87 hərbi maşın[19]
8 donanma gəmisi[20]

Ukraynaya görə: 352 mülki vətəndaş ölüb, 1684 yaralı[21]
BMT-yə görə: 406 mülki vətəndaş ölüb,[22] 500000+ mülki vətəndaş təxliyə edilib[23]
18 xarici mülki vətəndaş (12 yunanıstanlı, 4 azərbaycanlı, 1 iraqlı, 1 əlcəzairli[24]
Digər itkilər: Türkiyəyə məxsus 1 gəmi[25]
Moldova bayraqlı 1 gəmi[26]

Panama bayraqlı 1 yük gəmisi[27]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Moskva vaxtı ilə saat 06:00-da (UTC+3) Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukraynanın şərqində hərbi əməliyyat elan etdi. Daha sonra, paytaxt Kiyev də daxil olmaqla, ölkənin müxtəlif yerlərində raket zərbələri endirildi.[28][29] Ukrayna Sərhəd Xidməti bəyan edib ki, onun Rusiya və Belarusla sərhədləri hücuma məruz qalıb. Bir çox ölkə Ukraynaya hücumu pisləyib.

Zəmin

redaktə

Postsovet münasibətləri

redaktə

1991-ci ildə SSRİ-ni dağıldıqdan sonra, Ukrayna və Rusiya arasında yaxın münasibətlər davam edirdi. 1994-cü ildə Ukrayna nüvə arsenalından imtina etməyə razılıq verdi. Bunun qarşılığında Rusiya, Birləşmiş Krallıq və ABŞ Ukraynanın ərazi bütünlüyünə və ya siyasi azadlığına qarşı olan təhlükələrdən onu birgə qoruyacaqdır.

Ukrayna 1991-ci ildən bəri müstəqilli tanınsa da, keçmiş SSRİ dövləti olduğuna görə Rusiya tərəfindən müdaxilə edilən dövlət kimi qəbul edilir. 2008-ci ildə Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukraynanın NATO-ya üzv olmaq istəyinə qarşı çıxdı.[30][31]

Ukraynada aksiyalar

redaktə
Əsas məqalələr: Donbass müharibəsi və Avromeydan

Həftələrlə davam edən Avromeydan etiraz aksiyasının (2013–2014) ardınca keçmiş Ukrayna prezidenti Viktor Yanukoviç və Ukrayna parlament müxalifətlərinin liderləri 21 fevral 2014-cü ildə uyğunlaşma müqaviləsi imzaladılar. Növbəti gün Yanukoviç Kiyevdən qaçdı.[32][33] Xaosun davamı Donbass müharibəsi oldu.[34] Müharibənin səbəbi 2014-cü ilin martında Rusiyanın Krımı ilhaq etməsi və 2014-cü ilin aprelində Donetsk və Luqansk Xalq Respublikalarının yarı dövlət olmaları idi.[35]

Rusiya və NATO

redaktə

14 sentyabr 2020-ci ildə Ukrayna prezidenti Zelenski Ukraynanın NATO-ya üzv olması barədə yeni strategiya imzaladı.[36][37] 2021-ci il martın 24-də Zelenski "Krım Muxtar Respublikası və Sevastopol şəhərinin müvəqqəti işğal olunmuş ərazilərinin işğaldan azad edilməsi və reinteqrasiya strategiyası"nı təsdiq edən 117/2021 saylı fərman imzaladı.[38]

Putin 2021-ci ilin iyulunda "Rusiya və Ukraynanın tarixi birliyi" adlı məqalə nəşr etdi. Həmin məqalədə rusların və ukraynalıların "vahid xalq" olduğunu yenidən bildirdi.[39] ABŞ tarixçisi Timoti Sinder Putinin fikirlərini imperializm olaraq adlandırdı.[40] İngilis jurnalist Eduard Lukas isə bunu tarixi revisionizm olaraq adlandırdı.[41]

İşğala hazırlıq

redaktə
Əsas məqalə: Rusiya-Ukrayna böhranı (2021-2022)

İşğala hazırlıq ilk olaraq 2021-ci ilin mart-aprel ayları və ardınca 2021 oktyabr — 2022 fevral ayına qədər irimiqyaslı əsgər hazırlığı ilə başladı. Rusiya ABŞ və NATO-ya Ukraynanın NATO-ya üzv olmasına qarşı çıxdığı haqda qanuni iki müqavilə hazırladı.

Rusiyanın ittihamları

redaktə

Soyqırım ittihamları

redaktə

Rusiya prezidenti Vladimir Putin 9 dekabr 2021-ci ildə Rusiyadan kənarda yaşayan və rus dilində danışan insanlara qarşı edilən ayrı-seçkilik barədə bunları dedi: "Bildirməliyəm ki, ruslara qarşı edilən ayrı-seçkilik soyqırıma doğru ilk addımdır. Hamımız Donbassda baş verənləri bilirik. Bu, şübhəsiz ki, soyqırıma çox bənzəyir".[42][43] Rusiya həmçinin Ukrayna dili qanununu da qınadı.[44][45] Putin 15 fevral 2022-ci ildə mediaya "Donbassda baş verlənlər soyqırımdır." açıqlaması etdi.[46] Xəbər saytları Putinin ana dili rus dili olanlara qarşı edilən soyqırımları ittiham etməsinə baxmayaraq, Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskinin də ana dilinin rus dili olduğunu bildirdi.[47]

BMT, ATƏT və Avropa Şurası da daxil olmaqla beynəlxalq təşkilatlar Rusiyanın bu iddialarını təsdiq edən sübutlar tapa bilmədi.[48][49] Soyqırım iddiaları Avropa Komissiyası tərəfindən Rusiya dezinformasiyası olaraq adlandırıldı və rədd edildi.[50]

ABŞ-nin Ukraynadakı səfirliyi Rusiyanın soyqırım ittihamlarını "yalan" olaraq adlandırdı.[51] ABŞ Xarici İşlər Nazirliyinin təmsilçisi Ned Pris isə Moskva tərəfindən edilən bu növ ittihamların Ukraynanı işğal etmək üçün bəhanə olduğunu dedi. 18 fevralda Rusiyanın ABŞ-dəki səfiri Anatoli Antonov Rusiyanın soyqırım həqiqəti haqqında şübhələnən ABŞ rəsmilərinə Səfirliyin rəsmi Facebook səhifəsində belə cavab verdi: "Amerikalılar sadəcə məhəl qoymamaqla kifayətlənmirlər. Rusların Ukraynada məcburi assimlyasiya cəhdlərini təsdiq edirlər."[52]

Müharibə ittihamları

redaktə

Donbasda baş verən münaqişə 17 fevral 2022-ci ildə böyük miqyasda artdı. 2022-ci ilin ilk həftəsində gündəlik hücum sayı iki-beş arası ikən,[53] Ukrayna ordusu 17 fevralda bu rəqəmin 60-a qalxdığını açıqladı.[53] (#empty_citation) Rusiya qüvvələri Luqanskda yerləşən məktəbə top atdı və üç mülki vətəndaş yaralandı. LXR qüvvələri isə Ukrayna tərəfindən silahlı atəşlərə və bombardmana məruz qaldığını dedi.[54][55]

Növbəti gün DXR və LXR mülki vətəndaşların paytaxtdan məcburi təxliyə edilməsini əmr etdi.[56][57]

2022-ci il fevralın 21-də Donetsk və Luqansk "xalq respublikalarını" tanıdıqdan sonra Rusiya prezidenti Vladimir Putin Rusiyanın "sülhməramlı missiya" adı altında Rusiya qoşunlarının Donbassa daxil olmasını əmr etdi.[58] Rusiya Ukrayna ilə sərhəddə hava məkanını bağlandı. Bu ərəfədə Donbassda qoşunların təmas xəttində vəziyyət kəskin pisləşməyə başladı. Rusiya Ukrayna diversantlarının ölkə ərazisinə daxil olmasını və onların məhv edilməsi kadrlarını yaydı. Donbassın separatçıların nəzarətində olan əhalinin Rusiyaya təxliyəsi xəbərləri yayılmağa başladı. Rus kanalları bunu geniş şəkildə işıqlandırdı. Bellingcat araşdırma saytı Donbassda terror aktları, partlayışlar və təxliyələrin çoxunun Rusiya tərəfindən təşkil edildiyinə dair mümkün sübutlar dərc etdi.[59][60][61]

Fevralın 21-də Luqansk Xalq Respublikasında yerləşən Luqansk İES naməlum qüvvələrin atəşinə məruz qalıb, nəticədə o, işləri dayandırmaq məcburiyyətində qalıb. 2022-ci il fevralın 22-də ABŞ prezidenti Co Bayden "Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün başlanğıcı" olduğunu bəyan etdi. Həmin gün Rusiya Federasiya Şurası yekdilliklə Putinə Rusiyadan kənarda hərbi güc tətbiq etməyə icazə verir. Öz növbəsində, Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski hələ ümumi səfərbərlik həyata keçirməsə də, Ukraynada ehtiyatda olan hərbçilərin orduya çağırılması barədə göstəriş verir. 23 fevral 2022-ci ildə Ukraynada bütün ölkə ərazisində fövqəladə vəziyyət elan edib. Həmin gün Rusiya Kiyevdəki səfirliyini boşaltmağa başlayıb və həmçinin binanın damından Rusiya bayrağı endirilib. Fevralın 23-də Ukrayna parlamentinin və hökumətinin saytları, eləcə də bank saytları DDoS hücumlarına məruz qalıb.

Gedişat

redaktə
Həmçinin bax: Xerson döyüşü (2022), Xarkov döyüşü (2022), Çernobıl döyüşü və İlan adası döyüşü

24 fevral

redaktə

24 fevral səhər saat 5 radələrində (Bakı vaxtı ilə), Rusiya Prezidenti Vladimir Putin çıxışında Ukraynaya hücum etməyə başladığını açıqladı. Putin çıxışında Ukrayna ərazilərini işğal etmək niyyətinin olmadığını dedi.[62] Rusiya Müdafiə Nazirliyi Ukraynanın hava limanlara hücum etdikdən sonra Avropa İttifaqı Aviasiya Təhlükəsizliyi ərazini müharibə zonası olaraq adlandırıb buradakı hava nəqliyyatına məhdudiyyətlər qoydu.[63]

Putinin çıxışından 15 dəqiqə sonra, jurnalistlər Kiyev, Xarkov, Odessa və Krematorskda baş verən partlatışlar haqda məlumat yaymağa başladı.[62][64] Ukrayna Rusiyanın Mariupol şəhərinə əsgərlər göndərdiyini və Kiyev, Xarkov və Dniprodakı hava limanlarına və hərbi bazalarına qanadlı raket və ballistik raketlər atdığını açıqladı.[65] Hərbi maşınlar Ukrayna vaxtı ilə səhər saat 5-də Krım sərhədindən Ukraynaya girdi.

 
Kiyev şəhəri raket hücumundan sonra

Ukrayna Baş Naziri Anton Heraxenko 6:30-da (UTC+2) Rusiya qüvvələrinin Xarkov şəhərinin yaxınlığındakı magistral yolu işğal etdiyini və Mariupol şəhərində irimiqyaslı amfibiya müharibə etdiyini dedi. Ukrayna Sərhəd Qüvvələri Krımla birgə Sumı, Xarkov, Çerniqov və Jitomirdəki yaşayış ərazilərinə hücum edildiyini açıqladı.

Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin vebsaytı bir neçə saat xidmət göstərmədi. Nazirliyin bildirdiyinə görə Luxanskda beş təyyarə və bir

helikopter məhv edilmişdir. Səhər saat 7-də (UTC+2) prezident Zelenski ölkədə hərbi vəziyyət elan etdi.

Podilskdə rus qüvvələri tərəfindən altı nəfər öldü, yeddi nəfər yaralandı. On doqquz nəfərin itkin düşdüyü deyildi.[66] Mariupol şəhərində bir nəfər öldürüldü. Çuquev şəhərində bir ev Rusiya topçusu tərəfindən zədələnərək yaşayanlar yaralandı və bir uşaq öldü.[67] Lipetsk kəndində Rusiyanın törətdiyi partlayış nəticəsində 18 nəfər öldü.[68]

Səhər saat 10-da (UTC+2) Ukrayna hökumətinin brifinqində Rusiya qoşunlarının Ukraynanı şimaldan işğal etdiyi açıqlandı. 10:30-da (UTC+2) Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin rəsmi vebsaytında Çerniqov vilayətində Rusiya qoşunlarının qarşısının alındığı, Xarkiv yaxınlığında müharibənin davam etdiyi və Mariupol və Şastyanın geri qaytarıldığı və ən az altı təyyarə, iki helikopter və düşmənin bir sıra zirehli maşınlarının məhv ediliyi bildirildi.[69] Rusiya təyyarə və yaxud zirehli maşın itirmədiyini açıqladı.[70]

Belarus Ukraynanı şimaldan işğal etmək üçün rus qoşunlarının ərazisinə daxil olmasına icazə verdi. Səhər saat 11:30-da (UTC+2) Rusiyaya məxsus raketlər Kiyev, Odessa, Xarkov və Lvivə atıldı. Donetskda quru müharibəsinin davam etdiyi açıqlandı.

Yerli əhali atılan raketlərdən qorunmaq üçün Kiyev metropoliteni və Xarkov metropoliteninin bəzi stansiyalarına sığındı.[68] Uqledarda (Donetsk vilayəti) xəstəxananın bombalanması nəticəsində mülki vətəndaşlardan dördü öldü, onu isə (altısı həkim idi) yaralandı.[68] Saat 16:00-da (UTC+2) Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenski müharibənin əhatə dairəsinin Çernobıl və Pripyata yayıldığını açıqladı.[71] Həmçinin Krımdan irəliləyən Rusiya qoşunlarının Şimali Krım kanalında idarəni ələ keçidiyi açıqlandı.[72]

Kiyev meri Vitali Kliçko saat 16:18-də (UTC+2) 22:00–07:00 arasında komendat rejimi elan etdi.[73]

Ukrayna vaxtı ilə saat 17:55-də (Bakı vaxtı ilə 19:55-də) Moskvada keçirilən sülh tərəfdarlığı nümayişinə polis müdaxilə edərək çox sayda insanı saxladı.[74]

18:35-də (Bakı vaxtı ilə 20:35) Ukrayna Heniçeski itirdiyini açıqladı. 19:20-də (Bakı vaxtı ilə 21:20) isə Çernobıl Atom Elektrik Stansiyası Rusiya qoşunları tərəfindən işğal edildi.[74]

25 fevral

redaktə
 
Kiyevdə yaşayış binası bombardman edildikdən sonra

25 fevral gecə saatlarında Ukrayna Prezidentinin rəsmi saytında Ali Baş Komandan, bu vəzifəni Volodimir Zelenski özü tutur, idarə kabinetinin yaranması haqda fərman yayıldı. Prezident digər paylaşımda ölkədə 90 sutkalıq tam səfərbərliyin elan olunduğunu bildirdi.[75] İlk öncə operativ ehtiyatda olan hərbçiləri qulluğa çağırılması nəzərdə tutulur. Bunlar yaşı 40-dan çox olmayan, hərbi təcrübəsi olan və ya keçmiş səfərbərlik vaxtı (2014-cü ildən bəri) orduya cəlb olunmuş hərbçilərdir. Eyni anda yaşı 18–60 arası Ukrayna vətəndaşı olan bütün kişilərə ölkədən çıxış qadağan edildi. Ukrayna vaxtı ilə gecə saat 4 radələrində (UTC+2) Kiyevdə iki dəfə partlayış oldu. Ukrayna Daxili İşlər Nazirliyindən Anton Qeraşenko bu partlamanın qanadlı və ballistik raketlər olduğunu açıqladı.

[76] Ukrayna Kiyevdə düşmənin təyyarəsini məhv etdiyi xəbərini yaydı.[77] Daha sonra sosial mediada paylaşılan şəkillər vasitəsilə bu xəbərin düzgün olduğu təsdiqləndi.[76]

25 fevral səhər saatlarında Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski televiziyada etdiyi çıxışında Rusiyanı mülki vətəndaşları və hərbi bazaları hədəfə almaqda ittiham etdi.[78] Ukraynalı jurnalist Vadim Denisenko son 24 saat ərzində mülki vətəndaşlar olan 33 yerin vurulduğunu dedi.[79] Ukrayna Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Rusiya qoşunlarının Kiyevin Obolonski ərazisinə girdiyi və Ukrayna Parlament binasından təxminən 9 km uzaqlıqda olduğu açıqlandı.[12] Həmçinin Ukrayna Müdafiə Nazirliyi yaş fərqi olmadan bütün Ukraynalı yerli əhalinin hərbi qulluq üçün könüllü olmağa dəvət etdi.[65]

Prezident Zelenski Ukraynanın "tərəfsiz statusu barəsində danışmaqdan qorxmadığını" bildirdi.[80] Həmin gün Rusiya Prezidenti Putin Çin Prezidenti Si Tsinpinə müraciətində "Rusiya Ukrayna ilə yüksək səviyyədə danışıqlar aparmağa hazırdır." dedi.[81]

Rusiya qoşunları Kiyevə yaxınlaşarkən Ukrayna prezidenti Zelenski vətəndaşlarından düşməni zərərsizləşdirmək üçün "Molotov kokteyli" hazırlamağı xahiş etdi. Putin isə Ukrayna ordusunu hökuməti devirməyə çağırdı.[82][83]

26 fevral

redaktə
 
Kiyevdəki yaşayış binası raketlə vurulub

Gecə yarısı Kiyevin cənubunda Vasilkov şəhəri və oradakı hava bazası yaxınlığında şiddətli döyüşlərin getdiyi bildirildi.[84] Şəhərin meri Natalya Balasinoviç bildirib ki, şəhər Ukrayna qüvvələri tərəfindən uğurla müdafiə olunub və döyüşlər başa çatıb.[85]

Gecə saat 3 radələrində Kiyev ətrafında 30 dəqiqə ərzində 48-dən çox partlayış baş verib. BBC bu hücumu şəhərin elektrik enerjisini kəsmək cəhdi ola biləcəyini bildirdi. Kiyev zooparkı və şəhərin digər ərazilərində döyüşlər davam edir. ABŞ rəsmiləri bildiriblər ki, Rusiyaya məxsus II-76 nəqliyyat təyyarəsi Kiyevdən təxminən 80 kilometr cənubda Ukrayna qüvvələri tərəfindən məhv edilib.[86]

 
Xarkovdakı yaşayış binasına raket atılıb

Associates Press-in məlumatına görə Kiyevdə gecə ərzində baş verən döyüşlər zamanı yaşayış binaları, körpülər, məktəblər və bir sıra yerlər məhv edilərək yüzlərlə insan həlak olmuşdur.[87] Rusiya Müdafiə Nazirliyi tərəfindən bildirildi ki, Azov dənizi yaxınlığındakı Melitopol şəhəri ələ keçirilib.[88] Amma britaniyalı nazir Ceyms Happi bu iddianın şübhəli olduğunu açıqladı.[89]

Reuters xəbər verir ki, Ukraynanın bəzi bölgələrində, xüsusilə də cənub və şərq ərazilərində internet əlaqəsi kəsilib.[90]

Yaponiyaya məxsus yük gəmisi Qara dənizdə Rusiya tərəfindən atılan raket nəticəsində məhv oldu. Moldovaya aid gəmi də Rusiya döyüş gəmisi tərəfindən bombardman edildi.[91]

Çeçenistan prezidenti Ramzan Kadırov Kadırovtsı ordusunu Ukraynaya qarşı çıxaracağını təsdiqlədi.

ABŞ və İngiltərə rəsmiləri Rusiya qüvvələrinin yanacaq qıtlığı ilə qarşılaşdığını və bu səbəblə də, tankların və zirehli maşınların irəriləməsinin yavaşladığını açıqladı. Yol kənarında dayanan rus tanklarının və zirehli maşınlarının internetə yayılan videoları da bunu bir daha təsdiqlədi.

27 fevral

redaktə
 
Odessa vilayətində Rusiya kəşfiyyat qrupunun texnikası ələ keçirilib

Gecə saat 01:00-da (Ukrayna vaxtı ilə) Rusiya qüvvələri tərəfindən Xarkov bombardman edildi. Xarkovun yaxınlığında yerləşən qaz kəmər Rusiya tərəfindən partladıldı.[92] Vasilkov yaxınlığında yerləşən Kriaçki kəndindəki neft anbarı raketlə vuruldu.[93] Kiyev Beynəlxalq Hava Limanı da bombardman edilib.[94]

Ukraynanın keçmiş Avstraliyadakı səfiri Aleksandr Çerbanın paylaşdığı videoda Rusiyanın 500 tankla şəhərin müxtəlif istiqamətlərinə gəldiyini iddia etdi.[95] Ukrayna Dövlət Fövqəladə Hallar Xidməti Karkovdakı yaşayış binasının ruslar tərəfindən vurulmasından sonra binadan 80 nəfəri xilas ediblər. Buna baxmayaraq partlayış nəticəsində binaya böyük ziyan vurulub və bir qadın ölüb.[96]

Rusiya Müdafiə Nazirliyi tərəfindən rus qoşunlarının Xerson Beynəlxalq Hava Limanını tutmaqla yanaşı, Xerson və Berdyanskı tam mühasirəyə aldığı elan olundu.[97][98] Putin NATO-nun verdiyi qarşılığa cavab olaraq Rusiya nüvə silahı qüvvələrinə "xüsusi müharibə rejmi" əmri verdi.[99]

Ukrayna Baş Qərargah rəisi Sergey Şaptala şəxsi Twitter səhifəsində Rusiyaya aid hərbi düşərgənin Bayraktar TB2 tərəfindən vurulduğunu göstərən video paylaşdı.[100] Həmçinin Sergey Şaptala "1+1" telekanalına verdiyi müsahibədə Türkiyədən daha çox Bayraktar alacağını dedi.[101]

Ukrayna Rusiya ilə görüşmək üçün Qomelə heyət göndərəcəyini dedi. Zelenski isə bunu təsdiq etdi.[102] Kreml sözçüsü Smitri Peskov Belarusda planlanmış görüş haqda "Rusiya heyəti görüş üçün hazırdır. Ukraynanı gözləyirik." dedi.[103] Ukrayna prezidenti Zelenski isə ölkəsinə qarşı edilən hücumlar səbəbi ilə bu görüşü Belarusda etməkdən imtina edərək, görüşün Varşava, Brastislava, İstanbul, Budapeşt və yaxud Bakıda baş tutmasını təklif etdi.[103]

28 fevral

redaktə

ABŞ rəsmilərinin bildirdiyinə görə Belarus Ukrayna ilə imzaladığı əvvəlki müqavilələrə baxmayaraq, Rusiyanın işğalına dəstək verməyə hazırlaşır.[104] The Kyiv Independent qəzeti yazır ki, Belarus paraşütçüləri çox güman Kiyev və yaxud Jitomir şəhərlərinə enəcək.[105]

Gecə boyu Mariupol şəhəri ətrafında döyüşlər davam edirdi.[106] 28 fevral səhər saatlarında Böyük Britaniya Müdafiə Nazirliyi bildirdi ki, Rusiya quru qoşunlarının əksər hissəsi Qostomel Hava Limanında Ukraynanın müqaviməti ilə qarşılaşaraq Kiyevdən 30 km şimalda qalıb.[107] Nazirlik həmçinin Çerniqov və Xarkov yaxınlığında döyüşlərin getdiyini bildirib. Hər iki şəhər Ukraynanın nəzarətindədir.[107]

Rusiya Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Zaporjiya AES və Berdians və Enerhodar şəhərlərinin ələ keçirildiyi açıqlandı. Ukrayna bunu qəbul etməyib, qeyd olunan ərazilərin öz nəzarəti altında olduğunu dedi.[108] Enerhodar şəhərinin meri Dmirti Orlov da şəhərin ələ keçirildiyi xəbərini inkar etdi.[109]

Rus rublunun və Rusiyaya aid səhmlərin qiymətinin düşməsinə görə, MOEX birjası dövriyyəni dayandırdı.[110]

1 mart

redaktə

Sumı vilayətinin qubernatorunun dediyinə istinadən, Rus Silahlı Qüvvələrinin Ukraynanın Axtırka şəhəri yaxınlığında yerləşən hərbi hissənin bombalamağı nəticəsində 70-dən çox hərbçinin həlak olduğu bildirilir. Ondan sonra isə Rusiyanın sivil ərazilərin davam edtdiyi bombardmanın nəticəsi olaraq Xarkov şəhərinin İcra Hakimiyyəti binasına düşən mərmi 9 nəfər, 3-ü uşaq olmaqla, mülki şəxsin dünyasını dəyişdiyi və daha 37 nəfərin xəsarət aldığı bilinir.

Ölkənin cənubunda yerləşən Xerson şəhəri davamlı olaraq rus ordusunun hücumuna məruz qalır.

Ukrayna Ali Radasının (Parlament) bildirdiyinə görə Belarus Rusiyanın hərbi əməliyyatına qoşulduğu bildirilir. Deyilənə görə, Belarusun ordusu 33 hərbi nəqliyyat vasitəsilə Ukrayna ərazisinə, Çerniqov vilayətinə, daxil olub. Eyni anda Aleksandr Lukaşenko çıxışından deyib ki ölkəsi müharibədə iştirak etmir, və öz ərazisindən rus ordusuna keçid təmin etməyib.

Rusiya Müdafiə Nazirliyinin bəyanatından sonra, "İnformasiya hücumunun" qarşısını almaq üçün, Kiyevdə əsas yayım məntəqələri vurulmağa başladı. İlk növbədə tele-qüllə, radio antenlər və sair.

2 mart

redaktə

Gecə saat 02:12 radələrində BBC-in verdiyi məlumata görə, Rusiya qüvvələri cənubdakı Xerson şəhərini ələ keçirdi.[111] Amma BBC saat 08:16-da şəhərin qubernatorunun dediyinə əsasən şəhərin Ukraynanın nəzarətinidə olduğu xəbərini yayımladı.[112] Ukrayna ordusu hərbi xəstəxananın bombardman edildiyini bildirdi.[113]

Associated Press 2 marta qədər 5 mindən çox rus əsgərinin öldürüldüyünü və yaxud əsir götürüldüyünü təxmin etdiyini paylaşdı.[114]

Xarici yardımlar

redaktə

Aşağıdakı cədvəldə qeyd edilən yardımlar müvafiq ölkələr tərəfindən Ukraynaya edilmişdir.

Ölkə Yardım
  Avstraliya
  • 25 fevral 2022-ci ildə hərbi yardım
  • 28 fevral 2022-ci ildə hərbi yardım
  Azərbaycan
  • 26 fevral 2022-ci ildə dərman preparatları və tibbi avadanlıqlar
  • 11 may 2022-ci Ukraynanın Dnep şəhərinə Azərbaycandan 20 ton humanitar yardım çatdırılıb
  • 12 mart 2020-ci ildə 340 ton ərzaq və dərman preparatları
  • 29 mart 2020-ci ildə yanacaq
  Avstriya
  • 10 000 ədəd dəbilqə
  Belçika
  • 2000 ədəd pulemyot
  • 3800 ton yanacaq
  Türkiyə
  • 25 fevral 2022-ci ildə 5 tır humanitar yardım
  Kanada
  • 3 fevral 2022-ci ildə hərbi yardım
  • 14 fevral 2022-ci ildə 7,8 milyon dollarlıq hərbi yardım
  Çexiya
  • 26 yanvar 2022-ci ildə 36,6 milyon kronluq hərbi yardım
  • 26 fevral 2022-ci ildə 188 milyon kronluq hərbi yardım
  • 27 fevral 2022-ci ildə 400 milyon kronluq hərbi yardım
  Danimarka
  • 27 fevral 2022-ci ildə 300-dən çox hava hücumundan müdafiə silahları
  • 28 fevral 2022-ci ildə 2700 ədəd yüngül tank əleyhinə silah
  Almaniya
  • 26 fevral 2022-ci ildə 400 ədəd yüngül tank əleyhinə silah
  İrlandiya
  • 27 fevral 2022-ci ildə 9 milyon avroluq hərbi yardım
  İtaliya
  • 27 fevral 2022-ci ildə 110 milyon avro
  Niderland
  • 18 fevral 2022-ci ildə 7,4 milyon avroluq dəbilqə, jilet, radar və tüfənglər
  • 26 fevral 2022-ci ildə 200 ədəd FIM-92 Stinger
  Norveç
  • 27 fevral 2022-ci ildə 2 milyon kronluq (200 milyon avro) humanitar yardım
  • 5 000 dəbilqə
  • 1500 gülləkeçirməz jilet
  • 1000 qaz maskası
  • 2000 yuxu tulumu
  • 10 000 yuxu yastığı
  Polşa
  • 24 fevral 2022-ci ildə rəsmi bildirilməyən miqdarda hava hücumundan müdafiə sistemləri, silahlar və piltosuz uçuş aparatları
  • 14 000 dəbilqə
  • 3000 gülləkeçirməz jilet
  Portuqaliya
  • 27 fevral 2022-ci ildə rəsmi bildirilməyən miqdarda tüfəng və digər hərbi yardım
  Cənubi Koreya
  • 28 fevral 2022-ci ildə 10 milyonluq humanitar yardım
  • Rəsmi bildirilməyən miqdarda geyim və hərbi yardım
  İsveç
  • 27 fevral 2022-ci ildə 5000 AT4 silahı
  • 27 fevral 2022-ci ildə 5000 dəbilqə
  • 27 fevral 2022-ci ildə 5000 gülləkeçirməz jilet
  Böyük Britaniya
  • 2015-ci ildən bəri 20 min Ukrayna əsgərinə hərbi təhsil verdi
  • Minlərlə NLAW
  • 8 raket və 1,7 milyard funt-sterlinq dəyərində müqavilə
  • 40 milyonluq humanitar yardım
  ABŞ Keçmiş prezident — Barak Obama: (Ukrayna üçün)
  • 4 iyun 2014-cü ildə 5 milyonluq hərbi yardım
  • 21 noyabr 2014-cü ildə 23 milyonluq humanitar yardım
  • 11 mart 2015-ci ildə 75 milyonluq hərbi yardım

Keçmiş prezident – Donald Tramp: (Ukrayna üçün)

  • 20 iyul 2018-ci ildə 200 milyon dollar
  • 18 iyun 2019-cu ildə 250 milyonluq hərbi yardım
  • 12 sentyabr 2019-cu ildə 250 milyon dollar
  • 11 iyun 2020-ci ildə 250 milyonluq hərbi yardım

Prezident — Co Bayden: (Ukrayna üçün)

  • 22 yanvar 2021-ci ildə 90 ton hərbi silah
  • 1 mart 2021-ci ildə 125 milyonluq hərbi yardım
  • 11 iyun 2021-ci ildə 150 milyonluq hərbi yardım
  • 1 sentyabr 2021-ci ildə 60 miyonluq hərbi yardım
  • 19 yanvar 2022-ci ildə 200 milyon dollar
  • 25 fevral 2022-ci ildə 350 milyonluq hərbi yardım
Konfederasiyalar Yardım
  Avropa İttifaqı
  • 27 fevral 2022-ci ildə çoxlu sayda hərbi təyyarə
  • 450 milyon € dəyərində hərbi yardım.
  • 50 milyon € dəyərində digər yardım
Beynəlxalq təşkilatlar Yardım
  NATO
  • 28 fevral 2022-ci ildə rəsmi bildirilməyən sayda hava hücumundan müdafiə sistemləri və silahlar
  • Rəsmi bildirilməyən sayda humanitar və iqtisadi yardım

İtkilər

redaktə
Başlıq İtki Vaxt aralığı Mənbə
Ümumi 644 ölüm 24–25 fevral 2022-ci il Böyük Britaniya Müdafiə Nazirliyi
Mülki vətəndaşlar 352 ölüm 24–27 fevral 2022-ci il Ukrayna hökuməti
Mülki vətəndaşlar 57 ölüm 24–25 fevral 2022-ci il Böyük Britaniya Müdafiə Nazirliyi
Hərbi qulluqçular və könüllülər 40+ ölüm 24 fevral 2022-ci il Ukrayna hökuməti
Hərbi qulluqçular və könüllülər 137 ölüm 24–25 fevral 2022-ci il Böyük Britaniya Müdafiə Nazirliyi

İşğal zamanı Rusiya qüvvələrinin işaralənməsi

redaktə
Əsas məqalə: Z (hərbi simvol)
İşğal zamanı Rusiya qüvvələrinin geymində və texnikanın üzərində olana işarələnmə.[115][116][117][118][119]
İşarələnmə Qoşun növü
Z İşarəsi Rusiya ordusunun şərq qüvvələri
Z İşarəsi Kvadrat içərisində Krım qüvvələri
Z İşarəsi Üçbucaq içərisində
Z İşarəsi Dairə içərisində
V İşarəsi Dəniz piyadaları
A İşarəsi Xüsusi təyinatlı qüvvələr
O İşarəsi Belarusdan gələn qüvvələr
X İşarəsi Çeçenistandan gələn qüvvələr

Beynəlxalq reaksiyalar

redaktə

24 fevralda Avstraliya Prezidenti Skott Morrison Rusiya beynəlxalq təhlükəsizlik şurasının səkkiz üzvünə qarşı səyahət qadağalarını açıqladı.[120] BMT baş katibi Antoniu Quterreş Rusiyaya Ukraynadakı hücumlarına son verməyə dəvət etdi. Fransa və ABŞ səfirləsi isə 25 fevral 2022-ci ildə bu mövzu haqda BMT Təhlükəsizlik Şurasına qərar təqdim edəcəklərini açıqladılar.[121] Birləşmiş Krallıq Rusiyanın bu hücumunu tənqid edərək İngiltərə və müttəfiqlərinin buna cavab verəcəklərinə söz verdi.[122] ABŞ Prezidenti Co Bayden bu hücumu "səbəbsiz və haqsız" olaraq adlandırdı. Fransa hökuməti Rusiyanın hücumunu tənqid edən məlumatlar paylaşdı. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyip Ərdoğan Rusiyanın bu hücumunu beynəlxalq hüquqları pozduğunu dedi.[123] İspaniya, Yaponiya, Gürcüstan, İtaliya, Nepal və Norveç də müharibəni tənqid etdi.[124]

Birjaya təsiri

redaktə

Moskva birjası 24 fevralda səhər saat 8:05-də birjalardakı bütün əməliyyatları müvəqqəti dayandırdı.[125][126] Saat 10-da isə dayandırma ləğv edildi.[127][128] Sankt-Peterburq birjası da xəbərdarlıq ediləndə qədər ticarəti müvəqqəti dayandırdı.[129] İşğalın nəticəsində Brent neft qiymətinin 2014-cü ildən sonra ilk dəfə bir bareli 100 dolları keçdi.[130] Asiyadakı birjaların dəyəri endi.[131][132] Həmçinin Okyeaniyada da birjaların dəyəri endi.[133]

Etiraz aksiyaları

redaktə

Rusiya daxilində

redaktə

Rusiyadan kənar

redaktə

Aşağıdakı cədvəldə qeyd edilən ölkələrdə baş verən aksiyalar Ukraynaya dəstək, Rusiyaya etiraz xarakterlidir.

Ölkə İst. Ölkə İst. Ölkə İst. Ölkə İst. Ölkə İst. Ölkə İst. Ölkə İst. Ölkə İst.
  Avstraliya [134]   Bolqarıstan [135]   Estoniya [136]   İran [137]   İtaliya [138]   Niderland [139]   Sloveniya [140]   Türkiyə [141]
  Azərbaycan [142]   Braziliya [143]   Fransa [144]   Macarıstan [145]   Yaponiya [146]   Norveç [147]   İspaniya [148]   Böyük Britaniya [149]
  Belçika [150]   Kanada [151]   Gürcüstan [152]   İslandiya [153]   Qazaxıstan [154]   Portuqaliya [155]   İsveç [156]   ABŞ [157]
  Ermənistan [158]   Xorvatiya [159]   Almaniya [160]   İrlandiya [161]   Malayziya [162]   Rumıniya [163]   İsveçrə [164]   Çexiya [165]
  Belarus [166]   Danimarka [167]   Yunanıstan [168]   İsrail [169]   Moldova [170]   Slovakiya [171]   Tayvan [172]

Bunlardan əlavə bir sıra ölkələrdə Rusiya məhsulları baykot edildi. Latviya, Litva və Estoniyada supermarketlərdəki Rusiya və Belarus məhsullarının satışı dayandırıldı.

Azərbaycan vətəndaşları arasında itkilər

redaktə

Azərbaycanın Ukraynadakı Səfirliyindən verilən məlumata görə, müharibə nəticəsində 4 dinc Azərbaycan vətəndaşı həlak olub: Odessa şəhərindən Moldova istiqamətinə gedən 8 avtomobillik karvana naməlum adamların açdığı atəş nəticəsində eyni ailədən 3 nəfər həyatını itirib, 4-ü isə yaralanıb. Digər azərbaycanlı Xarkov şəhərində naməlum istiqamətdən gələn güllə nəticəsində dünyasını dəyişib.[173]

Azərbaycanlılar Rusiya–Ukrayna müharibəsində birbaşa və dolayısı ilə iştirak edirlər. 2023-cü ilin qeyri-rəsmi məlumatına görə, Ukraynada azı 130 azərbaycanlı öldürülüb, 70 nəfər itkin düşüb və 100-ə yaxın azərbaycanlı yaralanıb[174]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  7. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  8. ↑ 1 2 3 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  9. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  10. ↑ https://www.reuters.com/world/europe/ukrainian-minister-says-russia-lost-some-5300-men-invasion-2022-02-27/[ölü keçid]
  11. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  12. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  13. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  14. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  15. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  16. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  17. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  18. ↑ 1 2 3 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  19. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  20. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  21. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  22. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  23. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  24. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  25. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  26. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  27. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  28. ↑ "Russia attacks Ukraine". CNN. 24 February 2022. 24 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2022.
  29. ↑ "Украинские пограничники сообщили об атаке границы со стороны России и Белоруссии". Interfax. 24 February 2022. 24 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2022.
  30. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  31. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  32. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  33. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  34. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-05-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  35. ↑ https://web.archive.org/web/20140412131249/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/armed-pro-russian-insurgents-in-luhansk-say-they-are-ready-for-police-raid-343167.html
  36. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  37. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  38. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-12-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  39. ↑ https://web.archive.org/web/20220125053520/http://en.kremlin.ru/events/president/news/66181
  40. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  41. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  42. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  43. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  44. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  45. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  46. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  47. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  48. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2022-02-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  49. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2021-12-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  50. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  51. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  52. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  53. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  54. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  55. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  56. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  57. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  58. ↑ "Putin Donetsk və Luqansk "respublikalarının" müstəqilliyini tanıdı". arqument.az. 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 fevral 2022.
  59. ↑ "'Dumb and lazy': the flawed films of Ukrainian 'attacks' made by Russia's 'fake factory'". The Guardian. 21 February 2022. 21 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2022.
  60. ↑ "Four Russian false flags that are comically easy to debunk". The Telegraph. 21 February 2022. 22 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2022.
  61. ↑ "Russia's 'Idiotic' Disinformation Campaign Could Still Lead to War in Ukraine". Vice Media. 21 February 2022. 21 February 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 February 2022.
  62. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  63. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  64. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  65. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  66. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  67. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  68. ↑ 1 2 3 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  69. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  70. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  71. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  72. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  73. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  74. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  75. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  76. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  77. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  78. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  79. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  80. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  81. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  82. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  83. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  84. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  85. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  86. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  87. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  88. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  89. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  90. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
  91. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  92. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  93. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  94. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  95. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  96. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  97. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  98. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  99. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  100. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  101. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  102. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  103. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  104. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  105. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  106. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  107. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  108. ↑ "Russian forces seize two cities in Ukraine, Interfax says, with ceasefire talks about to begin". Reuters. 28 fevral 2022. 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral 2022.
  109. ↑ "Енергодар і Запорізька АЕС під контролем ЗСУ: мер міста просить не вірити фейкам". Fakty i Kommentarii. 28 fevral 2022. 2022-02-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  110. ↑ "The ruble crashes, the stock market closes and Russia's economy staggers under sanctions". New York Times. 28 fevral 2022. 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  111. ↑ "Ukraine live updates: Kharkiv under aerial attack, military". 2 mart 2022. 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-02.
  112. ↑ "For now, Kyiv so quiet you can hear the wind blowing". 2 mart 2022. 2022-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-02.
  113. ↑ "Russian paratroopers launch fresh attack on embattled Kharkiv with battle underway at military hospital". 2 mart 2022. 2022-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-02.
  114. ↑ ""Russia takes aim at urban areas; Biden vows Putin will 'pay'". 2 mart 2022. 2022-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-02.
  115. ↑ "Rus tanklarının üstündəki sirli "Z" hərfi nəyə işarədir?/Rusiya-Ukrayna savaşı" (az.). 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5-03-2022.
  116. ↑ "Rus hərbi texnikalarının üstündəki sirli "Z" hərfi nəyə işarədir? - İddialar" (az.). 2022-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5-03-2022.
  117. ↑ "Rus ordusu niyə "Z", "V", "A", "X" "O" ilə işarələnib?" (az.). 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5-03-2022.
  118. ↑ "Rus tankları üzərindəki "Z" işarəsinin mənası nədir?" (az.). 2023-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5-03-2022.
  119. ↑ "Rus ordusu niyə "Z", "V", "A", "X" ilə işarələnib?" (az.). 2022-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5-03-2022.
  120. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  121. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  122. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  123. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  124. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  125. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  126. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  127. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  128. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  129. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  130. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  131. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  132. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  133. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-24.
  134. ↑ "Ukrayna dəstəkçiləri aksiya üçün Sidneydə toplandı - video" (ingilis). 26 fevral 2022. 2022-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28. (#redundant_parameters)
  135. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  136. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  137. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.iranintl.com/en/202202265209
  138. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://milano.repubblica.it/cronaca/2022/02/26/news/milano_contro_guerra_ucraina_corteo_cairoli_studenti_pace-339343039/
  139. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  140. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.primorske.si/slovenija/v-ljubljani-in-mariboru-danes-protesti-proti-vojni
  141. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  142. ↑ "Bakıda Ukraynaya dəstək aksiyası olub" (az.). 27 fevral 2022. Archived from the original on 2022-02-27. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  143. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  144. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  145. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  146. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  147. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://thebarentsobserver.com/en/security/2022/02/russians-ukrainians-and-norwegians-joint-anti-war-protest-kirkenes
  148. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.rtve.es/noticias/20220225/millar-personas-protesta-madrid-contra-guerra-clama-ni-putin-ni-otan/2297580.shtml
  149. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  150. ↑ "Russian embassy target of Ukrainian anger" (ingilis). 24 fevral 2022. 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  151. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  152. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  153. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  154. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  155. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  156. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  157. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  158. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  159. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://hr.n1info.com/vijesti/video-ukrajinci-prosvjeduju-pred-ruskim-veleposlanstvom-u-zagrebu/
  160. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  161. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  162. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  163. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  164. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  165. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  166. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  167. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://nyheder.tv2.dk/samfund/2022-02-24-demonstration-mod-rusland-i-danmark-jeg-er-mundlam
  168. ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.athensvoice.gr/gallery/747511-i-diadilosi-ellinon-kai-oykranon-se-15-eikones
  169. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  170. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  171. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-03-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  172. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-28.
  173. ↑ "Rusiya-Ukrayna müharibəsində 4 dinc azərbaycanlı həlak oldu". 2023-07-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-27.
  174. ↑ "Ukraynada müharibədə ölən, yaralanan və itkin düşən azərbaycanlıların sayı məlum olub". Report İnformasiya Agentliyi. 10 noyabr 2023. 2024-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 fevral 2024.

Xarici keçidlər

redaktə
Əsas məqalə: Rusiya-Ukrayna böhranı (2021-2022)
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Rusiya–Ukrayna_müharibəsi_(2022–hal-hazırda)&oldid=7889939"