Solində Müqəddəs Pyotr və Musa kilsəsi
Solində Müqəddəs Pyotr və Musa kilsəsi (xorv. Krunidbena crkva sv. Petra i Mojsija) və ya Boş kilsə (xorv. Šuplja crkva)[1] — Solində yerləşən XI əsrin ortalarına aid Roman memarlığı üslubunda tikilmiş tarixi abidə. Abidə Yadro çayının sahilində, Solin şəhərinin qədim qəbiristanlıqlarından birinin ərazisində yerləşir.
| katolik kilsəsi | |
| Solində Müqəddəs Pyotr və Musa kilsəsi | |
|---|---|
| xorv. Krunidbena crkva sv. Petra i Mojsija | |
 | |
| Din | |
| Statusu | Qorunan mədəni sərvət |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |
 Xorvatiya |
| Bölgə | Solina |
| Memarlıq | |
| İnşa tarixi | XI əsr |
| Üslubu |
Roman memarlığı Bizans memarlığı |
| Vəziyyəti | xaraba |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu kilsə Xorvat krallarının tacqoyma yeri hesab olunurdu, çünki 1075-ci ildə Dmitar Zvonimirin tacqoyma mərasiminin burada keçirilməsi və tacın Papa VII Qriqorinin vəkili Gebizon tərəfindən qoyulmasına dair sənədli sübutlar vardır.[2].
Tarixi və memarlığı
redaktəMüqəddəs Pyotr və Musa Kilsəsi VI əsrə aid xristian qəbiristanlığı bazilikasının yerində tikilmişdir. Transepti və böyük çıxıntılı apsidalı içəridən və xaricdən yarımdairəvi formadadır. İlk kilsənin qalıqları bugünə kimi də qalır. Arxeoloqların təbəqələrin stratiqrafiyası əsasında apardıqları tədqiqatlar onu deməyə əsas verir ki, əvvəlki kilsə, onun memarlıq elementlərindən ibarət olan yeni tacqoyma kilsəsi tikilməzdən əvvəl sökülüb.[2]
Kilsənin Roman və Bizans memarlığı elementlərini özündə birləşdirirdi. Bu elementlər, Roman memarlığının özünəxas xüsusiyyəti olan narteks və beş cüt dirəkli, üç keçidli bazilika idi.[3] Abidənin şərq divarı düz idi, divara yaxın isə düzbucaqlı mərkəzi və yarımdairəvi yan apsidalar yerləşirdi. Bu memarlıq həlli özündən əvvəlki tikinti təcrübələrini birləşdirir . Vestibüldə bir pilləkən qalığı hələ də durur, bəlkə də kilsənin zəng qülləsi də olub.[2] Narteksdə Roma sarkofaqı da var idi.
Bu ərazidə olduqca nadir rast gəlinən presviteriyaya üç girişi olan üçtərəfli ikonostaz Bizans memarlığının xarakterik elementidir. Ağ daşdan oyulmuş qurbangah unikaldır. Buradakı relyef lövhəsində hökmdar təsvir edilib. Bu relyefdə Eynar Dıqqvenin kral Zvonimirin tacqoyma mərasimindən sonra təbəələrini qəbul etməsi təsviri verilmişdi. Digər mülahizələrə görə, relyefdə IV Pyotr Kreşimir və ya Məsih Pantokrator təsvir edilmişdir. Sonralar bu plitə qədim Yupiter məbədində ucaldılmış Split vəftizxanasının divarlarından biri kimi istifadə edilib. İkonostazın kral qapılarının yuxarı hissəsində latın dilindəki yazıda: “Müqəddəs Pyotr, qulun dürüst Musanın hədiyyəsini qəbul et” sözləri həkk olunmuşdu.[2]
Müasir vəziyyəti
redaktəBu ərazidə ilk qazıntılar 1920-ci illərdə aparılmışdır. Bəzi bərpa işləri 1950-ci illərdə aparılsa da, ən ciddi arxeoloji tədqiqatlar 1990-1993-cü illərdə aparılıb.
Daşınmaz mədəni sərvət kimi tanınan abidəyə "Qorunan mədəni sərvət" statusu verilib.[1] Kilsənin geniş miqyasda tədqiq edilməsinə və qorunub saxlanmasına baxmayaraq, hələ də Yadro çayı suları və yaxınlıqdan keçən yolun təhlükəsi altındadır.[4].
Qalereya
redaktə-
Müqəddəs Pyotr və Musa kilsəsində Dimitar Zvonimirin tacqoyma mərasimi -
XI əsr Xorvat kralına aid heykəl. Heykəlin, əslində IV Petar Kreşimir və ya Dimitar Zvonimirin tacqoyma mərasiminə aid olduğu söylənilir.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 "Registar Kulturnih Dobara". registar.kulturnadobra.hr. 2022-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-19.
- ↑ 1 2 3 4 А. А. Воронова. Сплит и Дубролвник: города с прерванным т восстановленнымархитектурным континуитетом (PDF) // Вестник ПСТГУ. № Вып. 3 (6). 2011. 85—109. 2023-04-19 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ admin. "Šuplja crkva". Virtualni muzej grada Solina (ingilis). 2021-04-11. 2023-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-19.
- ↑ Mate Zekan. Krunidbena bazilika kralja Zvonimira Crkva Sv. Petra i Mojsija (Šuplja crkva) u Solinu Pregled dosadašnjih istraživanja // Starohrvatska prosvjeta . III (xorvat) (27). 2000-09-28. 249–259. ISSN 0351-4536. 2023-04-19 tarixində arxivləşdirilib.
Ədəbiyyat
redaktə- Pavličević, Dragutin. Povijest Hrvatske (Croatian). Zagreb: Naklada Pavičić. 2007. ISBN 978-953-6308-71-2.