Sovet Ermənistanı (qəzet)
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
"Sovet Ermənistanı" qəzeti (azərb-kiril. Совет Ермәнистаны) — Ermənistan SSR-də Azərbaycan dilində respublika qəzeti. Ermənistan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi, Ermənistan SSR Ali Soveti və Nazirlər Sovetinin orqanı.[1][2]
| Sovet Ermənistanı | |
|---|---|
| azərb-kiril. Совет Ермәнистаны | |
_loqo.jpg){kind=small} | |
| Redaktor |
|
| Yaranma tarixi | 7 yanvar 1921 |
| Dil | Azərbaycan dili |
| Nəşrini dayandırıb | 1989 |
| Baş ofis | |
| Ölkə | |
Haqqında redaktə
1920-ci il noyabr ayının 29-da Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bütün respublikalarda olduğu kimi, ilk növbədə kommunist-bolşevik mətbuatı yaratmaq məsələsi zəruri idi. Bu səbəbdən də 1921-ci ilin yanvar ayının 7-də İrəvanda Azərbaycan dilində həftəlik "Kommunist" qəzeti nəşr edilməyə başlandı. "Kommunist" qəzeti 1921-ci ilin yanvar ayının 7-dən fevral ayının 8-nə qədər nəşr olunmuşdur. Qəzetin redaktoru isə Həmid Qənizadə idi. 1921-ci ilin fevral ayının 9-da erməni daşnakları İrəvanda yenidən tüğyan edərək, terror, qətliamlar, qırğınlar və dağıntılar törədərkən Azərbaycan dilində nəşr olunan "Kommunist" qəzetinin redaksiyasını yandıraraq məhv etmişlər. Bununla da qəzetin fəaliyyəti dayandırılmışdır.[3]
Qəzet 1921-ci ildə "Kommunist", 1922-ci ildə "Rəncbər", 1925-ci ildə "Zəngi", 1929-cu ildə "Qızıl şəfəq", 1937-ci ildə yenidən "Kommunist" və nəhayət 1939-cu ildə "Sovet Ermənsitanı" adı ilə işıq üzü görüb. Bu illərdə H.Qənizadə, B.Əfəndiyev, R.Vəlibəyov, Ə.Tağızadə, M.Hüseynov, S.Alməmmədov, Ə.Rzayev, R.Allahverdiyev kimi görkəmli azərbaycanlı ziyalıları qəzetin məsul redaktorları olublar. Qəzet Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların ictimai-siyasi, mədəni həyatının güzgüsü, Azərbaycan dilində çıxan yeganə qəzet kimi orada yaşayanların tribunası idi. Mətbu orqanda azərbaycanlı şair və yazıçıların əsərləri, ədəbi-tənqid məqalələri, teatr tamaşaları haqda resenziyalar, yubiley tədbirləri, əmək qəhrəmanları haqda yazılar, cəbhədə igidlik göstərən döyüşçülər haqda oçerklər dərc olunurdu. Bakıda Məmməd Zəki, Naxçıvanda Qulam Şərifov, Gəncədə Məhərrəm Əliyev qəzetin müxbirləri olmaqla yanaşı, əsas təbliğatçıları kimi daha çox xidmət göstəriblər. 1933-cü ildə İrəvanda Kamunyan küçəsi 23-də kök salan qəzet sonradan, 1934-cü ildə İrəvan Firqə Komitəsinin ikinci mərtəbəsinə, sonra isə 1936-cı ildə Qnuni küçəsi 32-yə Mənzil Koperativ binasına daşınır. Bu isə son olmur. 70-ci illərin sonlarında əvvəlki yerindən Qızıl Ordu küçəsi 41-ə, oradan da "Mətbuat Evi"nə (Orconikidze küçəsi, mənzil 9, 9-cu mərtəbə) köçürülüb. Bura isə qəzetin son ünvanı olub.
Kollektiv redaktə
Qəzetin Əkbər Rzayev, Rəhim Allahverdiyev, Cəfər Vəlibəyov kimi vətənsevər redaktorları olub. Bundan başqa Ermənistan KP MK-nın üzvü, SSRİ və Ermənistan SSR Ali Sovetinin deputatı, Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyəti sədrinin müavini Cəfər Vəlibəyov, Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət heyəti aparatında məsul işçi, Vedi Rayon Komitəsinin birinci katibi, Zəngəzur İcraiyyə Komitəsinin sədri Əli Məmmədov, Vedi, Zəngibasar, Ağbaba Rayon Komitələrinin birinci katibi Hüseyn Məmmədov, Basarkeçər Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi, Ermənistan Dövlət Meşə Təsərrüfatı Komitəsinin sədr müavini, Ermənistan KP MK üzvlüyünə namizəd, SSRİ və Ermənistan SSR Ali Sovetinin deputatı Yunis Rzayev, sənətşünaslıq doktoru, əməkdar incəsənət xadimi, teatr tənqidçisi Sabir Rzayev, Ermənistan SSR Rəyasət Heyətinin sədr müavini, MK üzvü, SSRİ Ali Sovetinin deputatı Məhərrəm Bayramov. Bunlardan Cəfər Vəlibəyov, Əli Məmmədov, Məhərrəm Bayramov Ermənistan hökumət və partiya liderlərinin imzaladığı nekroloqla dəfn ediliblər. Bundan başqa Nəcəf Şabanov, İsmayıl Əliyev, Sabir Əsədov, Teymur Əhmədov, Suren Şərifov, Cəlil Hüseynov, Hüseyn Həsənov, Hüseyn Nəcəfov, Nüsrət Sadıqov, Rza Əsgərov, Allahyar Rəhimov, Vidadi Quliyev, Hüseyn Sadıqov, Tofiq Məmmədov, Lətif Hüseynov, Cümşüd Sultanov, Ibiş Abbasov, Nəcəf Şabanov, Əsgər Əsgərov, Abdulla İbrahimov, Kazım Kazımov kimi tanınmış ziyalılar kollektivin formalaşmasında, fəaliyyət göstərməsində öz sözlərini deyiblər. Texniki işçilərdən: Elmira, Kifayət, Laləzar, Tamilla, Şəmsiyyə, Əntiqə, Rəfiqə, Şamama, Sevda. Onların əməyi də yüksək qiymətləndirilməlidir. Qadın "Ədəbi işçilər"dən Mənzərə Sadıqova və Sabirə Qurbanova çalışmışdır. Redaksiya tarixində qadın müxbir kimi yalnız iki nəfər çalışıb.
Qəzetin sonuncu redaktoru, tarix elmləri namizədi İsrafil Məmmədov olmuşdur. Əli Vəkil, Hidayət Orucov, Salman Vilayətoğlu da "Sovet Ermənistanı" qəzetində çalışıblar. AzTV-də çalışan Bəxtiyar Bayramov da o vaxtkı kollektivdə gənc nəslin nümayəndəsi olmuşdur. Hazırda BP-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri Tamam Bayatlı Odərin atası Fərman İsmayılov "Sovet Ermənistanı" qəzetində şöbə müdiri, Mübariz Tağıyevin anası Rübabə Babayeva isə uzun illər "Sovet Ermənistanı" qəzetində çalışıb.
Qəzetin 11 min abunəçisi olub.
Qəzetin baş redaktorları redaktə
"Kommunist" redaktə
- Həmid Qənizadə — 1921;
"Rəncbər" redaktə
- Bala Əfəndiyev — 1922–1923;
"Zəngi" redaktə
- Bala Əfəndiyev — 1925–1926;
- Mustafa Hüseynov — 1926–1929;
"Qızıl şəfəq" redaktə
- Əkbər Rzayev (Rizayev) — 1929;
- Əli Tağızadə — 1929–1930;
- Əli Əkərəkli — 1930;
- Əli Tağızadə — 1930–1932;
- Mustafa Hüseynov — 1932–1936;
- Səfər Alməmmədov — 1936–1937;
"Kommunist" redaktə
- Əkbər Rzayev (Rizayev) — 1937–1938;
- Cəfər Vəlibəyov — 1938–1939;
"Sovet Ermənistanı" redaktə
- Cəfər Vəlibəyov — 1939–1947;
- Rza Vəlibəyov — 1947–1949;
- Cəfər Vəlibəyov — 1949–1960;
- Həbib Həsənov — 1961–1974;
- Məhərrəm Bayramov — 1974–1981;
- Cahangir Əliyev — 1981–1984;
- Zərbəli Qurbanov — 1985–1989;
- İsrafil Məmmədov — 1989.
Həmçinin bax redaktə
İstinadlar redaktə
- ↑ Совет Ермәнистаны // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VIII ҹилд: Прадо—Спринт. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1984. С. 494.
- ↑ Ermənistan Sovet Ensiklopediyası (erməni). C. 10. Yerevan: ESE-nın Baş Redaksiyası. 1984. səh. 512.
- ↑ Hikmət Babaoğlu, Cəlal Allahverdiyev. "İrəvanda Azərbaycan mətbuatı tarixindən". sesqazeti.az. "Səs" qəzeti. 2023-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 fevral 2023.
Mənbə redaktə
- Cəfər Vəlibəyov. Qardaşlıq rəmzi // "Sovet Ermənistanı" qəzeti. — 1971. — 22 oktyabr;
- Sənan Nəcəfov. Yaddan çıxarmayın, orada bir qəzet var idi: "Sovet Ermənistanı" // Alma qəzeti. — 2009;
- Cəlal Allahverdiyev. Mətbuat tariximizin "Qızıl şəfəq"i // 525-ci qəzet. — 2021. — 18 may.