Türkiyədə ümumi seçkilər (2018)
2018-ci ildə Türkiyə Respublikasında ümumi seçkilər — Türkiyə Respublikasında həm prezident postu, həm də parlament üçün keçirilməsi nəzərdə tutulan III rəsmi ümumilli seçki. Növbədənkənar seçkilər 3 noyabr 2019-cu ildə keçiriləcəkdi, ancaq Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 18 aprel 2018-ci ildə verdiyi qərar ilə seçkilər 24 iyun 2018-ci ildə keçirilmişdir. Prezident seçkiləri mütləq əksəriyyət sistemi ilə keçiriləcək. Birinci seçkilər 24 iyunda, ikinci seçkilərsə, zəruridirsə, 8 iyulda keçiriləcək. Parlament seçkiləri Türkiyə Böyük Millət Məclisinə 600 millət vəkili seçmək üçün keçiriləcək.
 Türkiyə
|
Bu məqalə Türkiyə Respublikasında ümumi seçkilər (2018) məqalələr silsiləsinə aiddir. | |||
|---|---|---|---|---|
| Bazar günü, 24 iyun 2018
Sorğular · Seçki sistemi | ||||
Partiya |
Namizəd |
%
| ||
| AKP | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | 52.59 | ||
| CHP | Məhərrəm İncə | 30.64 | ||
| HDP | Səlahəddin Dəmirdaş | 8.40 | ||
| İYİ | Maral Ağşənər | 7.29 | ||
| Səadət | Temel Karamollaoğlu | 0.89 | ||
| Vətən | Doğu Pərinçək | 0.20 | ||
 Türkiyənin 81 illərinə görə nəticələr Ərdoğan (63) İncə (8) Dəmirdaş (10) | ||||
| Böyük Millət Məclisindəki 600 yer Tərk edən üzvlər · Seçilən üzvlər | ||||
İttifaq/Partiya |
Səslər |
% |
Deputatlar
| |
| Cümhur İttifaqı | 26,900,095 | 53.66 | 344 | |
| Millət İttifaqı | 17,013,319 | 33.94 | 189 | |
| HDP | 5,865,997 | 11.70 | 67 | |
| Digərləri | 351,028 | 0.70 | 0 | |
Ümumi |
600 | |||
 Türkiyənin illərinə görə deputatların paylanması | ||||
 İllərdə (yuxarı) və ilçələrdə (aşağı) əksəriyyətə görə nəticələr AKP, CHP, HDP | ||||
| ← Noyabr 2015 seçkiləri | ||||
Arxaplan
redaktəKonstitusiya referendumu
redaktə
İqtidarda olan Ədalət və İnkişaf Partiyası (AKP və ya AK Parti) və Rəcəb Tayyib Ərdoğan Türkiyənin Dövlət Quruluşunu parlament sistemindən icraedici prezidentlik sisteminə dəyişdirəcək bir siyasəti dəstəkləyirdi.[1] Milliyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) dəstəyi ilə hökumət parlamentdə referendum həyata keçirmə qərarını qəbul edə bilmişdi. Qəbul edilən qərara görə referendum 16 aprel 2017-ci ildə keçiriləcəkdi.[2]
İrəli sürülən konstitusiya dəyişiklikləri təklifinə görə parlament və prezident seçkiləri hər beş ildən bir eyni gündə keçiriləcəkdi. Böyük Millət Məclisindəki ümumi millət vəkillərinin sayının 550-dən 600-ə yüksəldilməsinə baxmayaraq, parlamentin qanunverici qüvvələri olduqca azaldılmışdı. Türkiyə Respublikası Prezidenti postu ölkəni fərman sistemi ilə idarə etmək hüququnu əldə edəcəkdi və həm dövlətin, həm də hökumətin başçısı olacaqdı.[3] Dəyişikliklərin tərəfkeşləri yeni sistemin hökumət sistemini daha səmərəli edəcəyini, tədqidçiləri isə prezidəntə həddindən artıq çox səlahiyyət verəcəyini və parlamenti səlahiyyətsiz buraxacağını iddia edirdi.[4][5]
Rəsmi mənbələrə görə lonstitusiyasında dəyişikliklərin edilməsi barədə keçirilən referendum 51–49% nisbəti və qərarın qəbul edilməsi ilə nəticələnmişdir. Buna baxmayaraq, seçki qaydalarına referendumun son dəqiqələrində Ali Seçki Komitəsi tərəfindən əlavə edilən dəyişiklər yoxlanılmamış bülletenləri də referendumun nəticəsinə yerləşdirməyə icazə vermişdir. Müxalifət bu qərarın referenduma 1.5 milyon əlavə seçki bülletenini yerləşdiyini iddia edirdi.[6] Siyasi müxalifət qərarın alınmasının qeyri-qanuni olduğunu irəli sürmüşdür. Bu tənbehlər referendumun beynəlxalq standartlar səviyyəsində keçirilmədiyini iddia edən bir neçə xarici müşahidəçi təşkilat tərəfindən dəstəklənmişdi.[7] Nə olursa olsun, sonradan həyata keçirilən hüquqi etirazların hamısı müvəffəqiyyətsiz olmuşdur.[8]
Növbədənkənar seçki
redaktəPrezident və parlament seçkilərinin iki il sonra keçirilməsinin planlaşdırılmasına baxmayaraq, bir çox müşahidəçi təşkilat hökumətin 2017-ci il referendumundan sonra növbədənkənar bir seçki keçirilməsi üçün hazırlaşdığını iddia etmişdir.[9][10] Bu, müşahidəçilərin iddialarına görə, icraedici prezidentlik sisteminin həyata keçirilməsi prosesinin sürətləndirilməsi və müxalifət hərəkatlarının populyarlığını azaltmaq üçün edilmişdi.[11] 2017-ci ilin oktyabr ayında müxalifət lideri Kamal Kılıçdaroğlu növbədənkənar seçkilərin keçirilməsini tələb etmiş, lakin hökumət bu tələbə cavab verməmişdir.[12] İYİ Partiyanın rəhbəri Maral Ağşənər hökumətin 15 iyul 2018-ci ildə, 2016-cı ildə baş verə dövlət çevrilişinə cəhdin ikinci ildönümündə növbədənkənar seçkilər keçirmək istədiyini iddia etmişdir.[13] Partiya ilk adi konqresini 10 dekabr 2017-ci ildə, ilk qeyri-adi konqresini isə 1 aprel 2018-ci ildə keçirmişdir. Aylarla davam edən müxtəlif spekulyasiyalara baxmayaraq, hökumət tez-tez seçkiləri nəzərdə tutulmuş tarixdə keçicəyini bəyan etmişdir.[14]
17 aprel 2018-ci ildə Milliyətçi Hərəkat Partiyasının rəhbəri Dövlət Baxçalı seçkilərin 26 avqust 2018-ci ildə keçirilməsini tələb etmişdir.[15] Baxçalı qüvvədə olan prezidentin – Rəcəb Tayyib Ərdoğanın yenidən prezident seçilməsini dəstəklədiyini əvvəlcədən açıqlamışdı.[16] Ərdoğanın rəhbərlik etdiyi Ədalət və İnkişaf Partiyası (AK Parti) MHP ilə Cümhur İttifaqı adlı bir ittifaq quracağını açıqlamışdı.[17] Baxçalı növbədənkənar seçkilərin keçilməsini tələb etdikdən sonra, 18 apreldə Ərdoğanla bir görüş keçirmişdir. Bu görüşdən sonra, Ərdoğan AK Parti və MHP partiyalarının davam etməkdə olan siyasi və iqtisadi qeyri-müəyyənliyi həll etmək üçün növbədənkənar seçkiləri keçirmək qərarını aldıqlarını açıqlamışdır. Beləliklə, Ərdoğan növbədənkənar seçkilərin 24 iyun 2018-ci ildə keçiriləcəyini açıqlamışdır.[18]
Prezident seçkiləri
redaktəNamizədlər
redaktə| Seçki bülletenlərindəki görünmə sırasına görə prezidentliyə namizədlərin rəsmi siyahısı[19] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI |
|
.jpg)
|
.jpg) |
|
.jpg)
|
.jpg) |
| Məhərrəm İncə | Meral Akşener | Rəcəb Tayyib Ərdoğan (qüvvədə) | Səlahəddin Dəmirdaş | Təməl Qaramollaoğlu | Doğu Pərinçək |
| CHP (Millət İttifaqı) |
İYİ Partiya (Millət İttifaqı) |
AK Partiya (Cümhur İttifaqı) |
HDP (İttifaqsız) |
Səadət (Millət İttifaqı) |
Vətən (İttifaqsız) |
Nəticələr
redaktə| Namizəd | Partiya | Səslər | |||
|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | |||
| Rəcəb Tayyib Ərdoğan | Ədalət və İnkişaf Partiyası (AKP) | 26,325,188 | 52.59 | +0.80 | |
| Məhərrəm İncə | Cümhuriyyət Xalq Partiyası (CHP) | 15,336,861 | 30.64 | İlk | |
| Səlahəddin Dəmirdaş | Xalqların Demokratik Partiyası (HDP) | 4,205,243 | 8.40 | -1.36 | |
| Maral Ağşənər | İYİ Partiya (İYİ) | 3,649,253 | 7.29 | İlk | |
| Təməl Qaramollaoğlu | Səadət Partiyası (SP) | 443,774 | 0.89 | İlk | |
| Doğu Pərinçək | Vətən Partiyası (VP) | 98,930 | 0.20 | İlk | |
| Yanlış/boş səslər | 1,129,275 | 0.22 | – | ||
| Ümumi | 51,188,524 | 100.00 | – | ||
| Qeyd olunmuş seçicilər/fəallıq | 59,354,840 | 86.22 | +1.04 | ||
| Mənbə: Hürriyət | |||||
Parlament seçkiləri
redaktəPartiyalar
redaktə| Bülleten № | Koalisiya | Partiya | İdeologiya | Rəhbər | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | Cümhur İttifaqı | AK Parti | Ədalət və İnkişaf Partiyası Adalet ve Kalkınma Partisi |
Sosial mühafizəkarlıq | Rəcəb Tayyib Ərdoğan | ||
| II | MHP | Milliyətçi Hərəkat Partiyası Milliyetçi Hareket Partisi |
Türk millətçiliyi | Dövlət Baxçalı | |||
| III | Yoxdur | HÜDAPAR | Hür Mübarizə Partiyası Hür Dava Partisi |
Panislamizm | Mehmet Yavuz | ||
| IV | VP | Vətən Partiyası Vatan Partisi |
Solçu millətçilik | Doğu Pərinçək | |||
| V | HDP | Xalqların Demokratik Partiyası Halkların Demokratik Partisi |
Azlıq hüquqları | Pərvin Buldan Səzai Təməlli | |||
| VI | Millət İttifaqı | CHP | Cümhuriyyət Xalq Partiyası Cumhuriyet Halk Partisi |
Atatürkçülük | Kamal Kılıçdaroğlu | ||
| VII | SP | Səadət Partiyası Saadet Partisi |
İslamçılıq | Təməl Qaramollaoğlu | |||
| VIII | İYİ | İYİ Partiya İyi Parti |
Liberal mühafizəkarlıq | Meral Akşener | |||
Nəticələr
redaktə| İttifaq | Partiya | Səslər | Yerlər | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | # | ± | % | ||||
| Cümhur İttifaqı Cumhur İttifakı |
Ədalət və İnkişaf Partiyası Adalet ve Kalkınma Partisi |
21,335,579 | 42.56 | -6.94 | 295 | -22 | 49.17 | ||
| Milliyətçi Hərəkat Partiyası Milliyetçi Hareket Partisi |
5,564,517 | 11.10 | -0.80 | 49 | +9 | 8.17 | |||
| Cümhur İttifaqı ümumi | 26,900,096 | 53.66 | -7.74 | 344 | -13 | 57.33 | |||
| Millət İttifaqı Millet İttifakı |
Cümhuriyyət Xalq Partiyası Cumhuriyet Halk Partisi |
11,348,899 | 22.64 | -2.68 | 146 | +12 | 24.33 | ||
| İYİ Partiya İyi Parti |
4,990,710 | 9.96 | İlk dəfə | 43 | İlk dəfə | 7.17 | |||
| Səadət Partiyası Saadet Partisi |
673,731 | 1.34 | +0.66 | 0 | ±0 | 0.00 | |||
| Millət İttifaqı ümumi | 17,013,340 | 33.94 | +7.94 | 189 | +55 | 31.50 | |||
| Xalqların Demokratik Partiyası Halkların Demokratik Partisi |
5,866,309 | 11.70 | +0.94 | 67 | +8 | 11.17 | |||
| Azad Səbəb Partiyası Hür Dava Partisi |
157,612 | 0.31 | +0.31 | 0 | ±0 | 0.00 | |||
| Vətən Partiyası Vatan Partisi |
117,779 | 0.23 | -0.02 | 0 | ±0 | 0.00 | |||
| Yanlış/boş səslər | 0 | 0.00 | – | – | – | – | |||
| Ümumi | 51,183,729 | 100.00 | – | 600 | +50 | 100.00 | |||
| Qeyd olunmuş seçicilər/fəallıq | 59,354,840 | 86.23 | +1.05 | – | – | – | |||
| Mənbə: Anadolu Agentliyi | |||||||||
İstinadlar
redaktə- ↑ "AKP'den başkanlık açıklaması: Nisan ayında referanduma". www.birgun.net. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "YSK Başkanı açıkladı: Referandum 16 Nisanda". posta.com.tr. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Anayasa Değişikliği Teklifi'nin Karşılaştırmalı ve Açıklamalı Metni". TÜRKİYE BAROLAR BİRLİĞİ - ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ TEKLİFİ'NİN KARŞILAŞTIRMALI VE AÇIKLAMALI METNİ. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Büyük ve güçlü Türkiye'ye "evet'". yenihaberden.com. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "CHP 10 MADDEDE ANLATTI: NEDEN HAYIR?". chp.org.tr. 2018-12-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ Saçnez, Raf; Yüksəkqaş, Burxan. "Erdogan claims victory in Turkish referendum but result swiftly challenged by opposition". www.telegraph.co.uk. 16 aprel 2017. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "AKPM referandum raporunu açıkladı 'YSK kararı yasaya aykırı'". habererk.com. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Uyum Yasaları Neler Getiriyor?". bianet.org. 2018-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Ankara'da erken seçim iddiaları..." posta.com.tr. 2018-04-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ Sayın, Ayşə. "2018'de Türkiye: Erken seçim mi, seçime hazırlık yılı mı?". bbc.com. 19 aprel 2018. 2018-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Kulislerde dolaşan erken seçim ve Afrin iddiası Ankara'yı hareketlendirdi". Mynet.com. 2018-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Kılıçdaroğlu erken seçim dedi". yenicaggazetesi.com.tr. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Meral Akşener'den Erken Seçim Tarihi: 15 Temmuz 2018". haberler.com. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Hükümetten en net erken seçim yalanlaması: Erdoğan 'Yok' diyor, o kadar - Diken". diken.com.tr. 6 mart 2018. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Devlet Bahçeli neden 26 Ağustos tarihini seçti?". sozcu.com.tr. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2018.
- ↑ "Bahçeli: Erdoğan'ı destekliyoruz". turkiyegazetesi.com.tr. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2018.
- ↑ "Devlet Bahçeli: Cumhur ittifakı 2019'da tarih yazacak - Aydınlık". aydınlık.com. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Erdoğan açıkladı... Erken seçim tarihi belli oldu". hurriyet.com.tr. 2018-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-25.
- ↑ "Pusuladaki sıralama belli oldu: İnce ilk sırada". Cümhuriyyət. 14 may 2018. 14 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2018.
Xarici keçidlər
redaktə
Vikianbarda Türkiyə Respublikasında ümumi seçkilər (2018) ilə əlaqəli mediafayllar var.
