Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası və ya qısaca VHP — Azərbaycanda 26 sentyabr 1992-ci ildə istiqlalçı millət vəkili, xalq hərəkatının liderlərindən olan Sabir Rüstəmxanlının başçılığı ilə qurulmuş, Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 3 noyabr 1992-ci ildə qeydiyyata alınmış siyasi partiya. Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının tarixi Azərbaycanın müstəqillik tarixi ilə üst-üstə düşür. Partiyanın yaranması Dövlət Müstəqilliyinin elanından bir il sonraya təsadüf etsə də bu məqama gətirib çıxaran yol 1988-ci ilin Meydan hərəkatından başlamışdı. Bu mənada VHP-nin yaranması 1988-ci ildən başlayaraq ölkəmizdə cərəyan edən hadisələrin yekunu və mövcud olan ictimai-siyasi şəraitin məntiqi nəticəsi idi. Beləliklə hələ müstəqilliyinin bir ili tamam olmamış Azərbaycan Respublikasının siyasi həyatına yeni bir qurum qatıldı: Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası. Dünyanın ictimai-siyası mübarizələr tarixində yaranmış və dəbdə olan müəyyən ideoloji ənənələrə bağlı olan partiyalardan sonra Vətəndaş Həmrəyliyi siyasi ədəbiyyatda rastlanılmayan bir ad idi və qulaqlara yad gəlirdi. Lakin partiyanın qurucuları adı, zahiri effektləri yox ölkənin və xalqın ehtiyaclarını nəzərə almışdılar, yeni dövlətin maraqları, gələcəyi baxımından ən doğru siyasi yolu seçmişdilər. Yeni dövlət müharibə şəraitində idi, üstəlik erməni işğalçılarına dəstək verən qüvvələr ölkəni zəiflətmək üçün hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan digər iddiaçıları və etnik qrupları da qızışdırmaqla yeni münaqişə ocaqları yaratmağa çalışır, qarşıdurmalar, bölücülük meyilləri bir-birini əvəz edirdi. Belə bir vaxtda yeni partiya ölkənin milli varlığının və gələcəyinin təminatı olan əsas prinsipləri, siyasi ideoloji hədəfi düzgün müəyyənləşdirmişdi. Həmrəylik ideyası Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının əsas ideyası olaraq universal xarakter daşıyır. Bu gün dünya qarşısında duran iqtisadi və ekoloji böhranlar, humanitar problemlər xalqların həmrəy mübarizəsini tələb edir. Azərbaycan dövlətini ağır vəziyyətdən yalnız vətəndaşların həmrəy mübarizəsi çıxara bilər. Yalnız bu yolla biz torpaqlarımızı azad edər, ölkəmizdə demokratik üsul-idarə qura bilərik.
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası | |
|---|---|
| VHP | |
 | |
| Sədri | Sabir Rüstəmxanlı |
| Qurucu | Sabir Rüstəmxanlı |
| Sədr müavinləri |
Fəzail İbrahimli Samir Əsədli Elxan Mirzəyev Arif İsmayılbəyli Yusif Salmansoy Nəsimi Şərəfxanlı |
| Quruluş tarixi | 26 sentyabr 1992 |
| Qeydiyyat tarixi | 3 noyabr 1992 |
| Baş qərargah | Bakı şəh., Tbilisi pr. 76 |
| İdeologiya | azadlıq, Solidarizm, bərabərlik, Liberal demokratiya, milli mühafizəkarlıq[d] |
| İdeoloji spektr | Mərkəz sağ |
| Üzvlüyü |
Demokratik Konqress (2000) Demokratik Azərbaycan Bloku (2004–2005) Demokratiya Bloku (2010) |
| Üzv sayı | 8 800-dən çox[1] (2023) |
| Şüar | Nicatımız vətəndaş həmrəyliyindədir![2] |
| Milli Məclisdə |
3 / 125 |
| Ali Məclisdə |
0 / 45 |
| Bələdiyyə sədrləri |
0 / 1.605 |
| Bələdiyyə üzvləri |
6 / 15.156 |
| Himn | Azadlıq Marşı |
| Mətbuat orqanı | Vətəndaş Həmrəyliyi qəzeti |
| Saytı | vhp.az |
Həmrəylik – azadlıq, bərabərlik məqsədlərinə çatmaq, bu dəyərləri gerçək məzmunla doldurmaq üçün insanların birgə fəaliyyətidir.
Həmrəylik – bütün bölgə və təbəqələrin milli məqsədlər uğrunda birləşməsidir.
Həmrəylik – zəiflərə himayə, qarşılıqlı yardım deməkdir.
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının əsas ideoloji prinsipləri:
- etnik kimliyindən asılı olmayaraq, bütün vətəndaşların həmrəyliyinə nail olmaq;
- onların maddi və mənəvi birliyini, rifahını və səadətini yaratmaq;
- sosial ədaləti təmin etmək;
- hər kəsin hüquq, haqq və azadlıqlarına müdaxilənin qarşısını almaq;
- plüralizm və qanunun aliliyini saxlamaq;
- söz, ifadə və fikir azadlıqlarını təmin etmək.
VHP-nin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasında müstəqil, demokratik, dünyəvi, hüquqi dövlətin qorunması, azad vətəndaş cəmiyyətinin inkişaf etdirilməsi məqsədi ilə ətrafında milli, irqi, dini mənsubiyyətindən, sosial mənşəyindən asılı olmayaraq, bütün təbəqələrdən olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarını birləşdirməkdir.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində 3 millət vəkili ilə Yeni Azərbaycan Partiyasından sonra millət vəkili sayına görə 2-ci partiyadır.
Partiyanı Azərbaycan Milli Məclisi VII çağırışında 3 millət vəkili — Fəzail İbrahimli, Rafael Hüseynov və Tənzilə Rüstəmxanlı təmsil edir. Rafael Hüseynov həmçinin Milli Məclisin sədr müavinidir.
Partiyanın 15 dekabr 2006-cı il tarixindən etibarən[3] Mərkəzi Seçki Komissiyasındakı nümayəndəsi Almas Qəhrəmanlıdır.
Partiyanın mətbu orqanı "Vətəndaş Həmrəyliyi" qəzeti, "Bakı Təbriz" jurnalı və "www.vhp.az" internet saytıdır.
Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin 2023-cü ilə aid hesabatına əsasən Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının üzvlərinin 61%-i kişi, 39%-i isə qadın olmuşdur.[4]
Tarixi
redaktə26 sentyabr 1992-ci ildə Gənc Tamaşaçılar Teatrında Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının (VHP) I Təsis Qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda Sabir Rüstəmxanlı Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri seçilmişdir. Qurultayda, həmçinin, partiyanın Nizamnaməsi, Məramnaməsini qəbul edilmiş və partiyanın ilk rəhbərliyi seçilmişdir. Partiya 3 noyabr 1992-ci ildə ölkənin 7-ci siyasi partiyası olaraq rəsmi dövlət qeydiyyatına alınmışdır.
Qurucu üzvlər
redaktə- Aslan Quliyev
- Aydın Səlimzadə
- Arkadi Şuyski
- Almas Qəhramanlı
- Bakir Əsədli
- Bəhmən Sultanlı
- Cəbrayıl Əlinağıyev
- Çingiz Əlioğlu
- Elxan Mirzəyev
- Eyvaz Borçalı
- Əjdər Qasımov
- Ənvər Əliyev
- İbrahim Əliyev
- İdris Dadaşov
- İmamverdi İsmayılov
- İslam Qəribli
- Qəmbər Əsgərov
- Malik Mehdiyev
- Məmməd Kazım
- Məsiağa Məhəmmədi
- Nadir İbadov
- Nurəddin Mehdixanlı
- Nüsrət Kəsəmənli
- Nailə Əsgərova
- Nəbi Sultan
- Rafiq Vəlizadə
- Sabir Rüstəmxanlı
- Sabir Həsənov
- Sadıq Həşimov
- Sevinc Rüstəmova
- Solmaz Quliyeva
- Şaban Şahbazov
- Şəfi Danıyalov
- Telman Qardaşov
- Telman Vəlixanlı
- Həsənbala Məmmədov
- Etibar Hacıyev
- Vəli Əsmətov
- Valeh Əliyev
- Həşim Nəsirov
- Zeynal Fətullayev
- Zeydulla Ağayev
İdeologiya
redaktəVətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının əsas ideyası həmrəylikdir. Partiya "həmrəylik" ifadəsini azadlıq, bərabərlik məqsədlərinə çatmaq, bu dəyərləri gerçək məzmunla doldurmaq üçün insanların birgə fəaliyyəti, bütün bölgə və təbəqələrin milli məqsədlər uğrunda birləşməsi, zəiflərə himayə və qarşılıqlı yardım olaraq izah edir. Partiyanın əsas ideoloji xətti "həmrəylik", "azadlıq" və "bərabərlik"dir.
Təşkilat
redaktəVətəndaş Həmrəylik Partiyasının 82 rayon və 1 Muxtar Respublika təşkilatı var. Partiyanın bu günə kimi 6 (8) qurultayı keçirilib. VHP-nin ali orqanı Qurultaydır. Qurultayda sədr, Ali Məclis və Mərkəzi Nəzarət-Təftiş Komissiyası seçilir. Ali Məclisin sessiyalar arası dövründə əsas qərar verici orqan — Siyasi Şuradır.
Sədrlərredaktə
|
Siyasi Şuraredaktə
|
Gənclər Təşkilatı
redaktəVətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Gənclər Təşkilatı VHP-nin Nizamnaməsini və Məramnaməsini əsas tutaraq öz fəaliyyətini qurur. Təşkilat öz konfransında gizli səs vermə yolu ilə sədrini və digər seçkili qurumlarını üzvlərini seçir. VHP Gənclər Təşkilatına müxtəlif vaxtlarda Müşfiq Talıblı, Talıb Əhədov, Samir Əsədli, Vasif Həsənli, Elçin İmanov, Pərviz Həsənov, Ceyhun Nəbiyev, Emil Bağırov, Baba Qamətli, Pünhan İmamlı, Tural Hüseynli, Amal Ata və Kamran Habiloğlu rəhbərlik ediblər. Hazırda Gənclər Təşkilatına Yusif Xantemir rəhbərlik edir.
Qadınlar Şurası
redaktəVətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının Qadınlar Şurası partiyanın qadın üzvlərinin bazası əsasında formalaşdırılmışdır. Hazırda partiyanın 5 rayon təşkilatının sədri də qadındır. Həmçinin VHP üzvü olan qadınlar Ali Məclis və Siyasi Şurada da təmsil olunurlar. Qadınlar Şurasına Almas Qəhramanlı, Ofelya Rəşidqızı, Şəfəq Quliyeva, Rəsmiyyə Sabir, Aygün Qurbanlı rəhbərlik ediblər. 2022-ci ilin fevral ayının 5-də Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Qadınlar Şurasının iclası keçirilmiş, iclasda Aysel Xanlarqızı Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Qadınlar Şurasının sədri seçilmişdir.[5]
Ağsaqqallar Şurası
redaktəAğsaqqallar Şurası VHP-nin yaşlı üzvləri əsasında formalaşdırılan qurumdur. Şuraya texnika elmlər doktoru, prof. Sabir Həsənov başçılıq edir.
Rəmzləri
redaktə
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının birinci təsis qurultayında simurq formasında, Azərbaycan bayrağı rənglərində olan emblemdən istifadə olunmuşdur.
Gerbi
redaktə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının əsas atributlarından biri olan gerbin müəllifi tanınmış rəssam-heykəltaraşlar Məzahir Afşardır. Gerbin rəmzləri qədim Türk dövlətçilik ənənələrindən qaynaqlanır:
- Ox dövlətin rəmzidir. Üçü bir yerdə möhkəmliyi, sınmazlığı göstərir. Demokratik dövlətdə bu həm də hakimiyyət bölgüsünün göstəricisidir, Qanunvericilik, İcra və Məhkəmə orqanlarının dövlətin əsas dayağı olduğuna işarədir.
- Tərsinə çevrilmiş yayla birgə üç ox və onların üstündəki qalxan bir kompozisiya kimi sülhün, milli barışın, həmrəyliyin ifadəsidir.
- Gerbin ortasında üçrəngli Azərbaycan bayrağı verilmişdir.
- Gerbin tam ortasında Azərbaycanın Odlar Yurdu olaraq əbədi rəmzlərindən biri olan Od-Ocaq çəkilmişdir. Gerbin əsas variantında "Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası" sözləri yazılmış dairədə 24 Oğuz boyunun Damğaları yerləşdirilmişdir. (Həmin variant partiyanın qərargahında saxlanılır.)
Rəng
redaktəVətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının rəngi ağ rəngdir. Ağ rəng həmrəyliyin, birliyin və vətəndaş sülhünün rəmzi sayılır.
Qəzeti
redaktə1992-ci ildə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının mətbu orqanı kimi yaradılıb
"Vətəndaş Həmrəyliyi" qəzeti 1994-cü ildən nəşr edilir. Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının mətbu orqanıdır. İlk baş redaktoru İbrahim Quliyev olmuşdur. Sonralar Namiq Həsənov, Şahbaz Xuduoğlu, Aydın Canıyev, Himayət, Əvəz Zeynallı redaktor vəzifəsində işləmişlər. 2003-cü ildən yenidən qəzetə İbrahim Quliyev redaktorluq edir.
Siyasət, sosial, ədəbiyyat-mədəniyyət kimi şöbələri var. Qəzet Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının qərargahında yerləşir.
Seçkilərdə
redaktəVHP indiyədək bütün parlament, bütün bələdiyyə və 2003-cü il prezident seçkilərində iştirak edib.
Prezident seçkiləri
redaktə2003-cü il prezident seçkilərində Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası sədr Sabir Rüstəmxanlının namizədliyini irəli sürmüşdür. Qeydə alınan və seçki bülletenində adı olan 8 namizəddən biri olan Sabir Rüstəmxanlı 19 973 (0,82%) səs toplayaraq seçkiləri 6. sırada tamamlamışdır.[6]
2013-cü il prezident seçkilərində partiya rəhbərliyində təmsil olunan bir çox üzv Demokratik Qüvvələrin Milli Şurasına üzv olaraq ortaq namizəd Cəmil Həsənlinin namizədliyi[7] dəstəkləmişdir. Bu seçkilərdə Cəmil Həsənli 204 642 (5,53%) səs toplayaraq seçkiləri 2. sırada tamamlamışdır.[8]
Parlament seçkiləri
redaktəVətəndaş Həmrəyliyi Partiyası seçkilərə adətən partiya olaraq tək qatılmışdır. 1995-ci il parlament seçkilərində tək mübarizə aparan Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası 70 sayılı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən Sabir Rüstəmxanlının deputat seçilməsiylə parlamentdə təmsil olunmuşdur.
2000-ci parlament seçkilərində nisbi səsvermə yolu ilə seçkilərdə mübarizə aparan Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası partiya siyahıları arasında Yeni Azərbaycan Partiyası və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasından sonra 3-cü yeri tutaraq 3 mandat qazanmışdır. Partiyanın vahid namizədlər siyahısından ilk sırada Sabir Rüstəmxanlı, ikinci sırada Fəzail İbrahimli və 3-cü sırada olan Rafael Hüseynov deputat seçilmişdir.[9]
_2.png)
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası 2005-ci il parlament seçkilərində Ədalət Partiyası və Vahid Azərbaycan Milli Birlik Partiyası ilə Demokratik Azərbaycan Seçki Blokunu yaratmışdır. Həmin seçkilərdə Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası 2 (72 saylı Yardımlı-Masallı seçki dairəsindən Sabir Rüstəmxanlı, 58 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov) mandat qazanmışdır.[10][11] Daha sonra 10 seçki dairəsində seçki nəticələri ləğv olunaraq 2006-cı ildə təkrar seçkilər keçirilmişdir. Bu seçkilərdə 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar seçki dairəsindən Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədr müavini Fəzail İbrahimli, 106 sayılı Tovuz-Qazax-Ağstafa seçki dairəsindən isə Ədalət Partiyasının sədri İlyas İsmayılov deputat seçilmişdir.[12]
2010-cu il parlament seçkilərinə Azərbaycan Demokratik İslahatlar Siyasi Partiyası ilə "Demokratiya" Seçki Blokunu təsis edərək qatılın Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası həmin seçkilərdə 3, Azərbaycan Demokratik İslahatlar Siyasi Partiyası isə 1 mandat qazanmışdır.[13]
2015-ci il parlament seçkilərində partiya sədri Sabir Rüstəmxanlı səhhəti ilə bağlı iştirak etməsə də 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar seçki dairəsindən Fəzail İbrahimli və 58 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov deputat seçilmişdir.[14]
2020-ci il parlament seçkilərində partiya sədri Sabir Rüstəmxanlı seçkilərdə iştirak etmə qərarı almışdır. 61 saylı Neftçala seçki dairəsindən Sabir Rüstəmxanlı, 69 saylı Cəlilabad-Masallı-Biləsuvar seçki dairəsindən Fəzail İbrahimli və 58 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov deputat seçilmişdir. 2024-cü ilin növbədənkənar parlament seçkilərində VHP-dən 63 saylı Hacıqabul-Kürdəmir seçki dairəsindən Rafael Hüseynov, 70 saylı Masallı-Cəlilabad seçki dairəsindən Fəzail İbrahimli və 70 saylı Neftçala seçki dairəsindən Tənzilə Rüstəmxanlı millət vəkili seçiliblər.
| Seçki | Sədr | Majoritar | Proporsional | Cəmi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Səs | % | ± | Mandat | Səs | % | ± | Mandat | |||
| 1995 | .jpg) Sabir Rüstəmxanlı |
— | 1 / 100 |
N/A | N/A | N/A | N/A | 1 / 125
| ||
| 2000 | 0 / 100 |
182,777 | 6.43 | — | 3 / 25 |
3 / 125
| ||||
| 2005 | 2 / 125 |
N/A | N/A | N/A | N/A | 2 / 125
| ||||
| 2010 | 46,512 | 1.95 | 3 / 125 |
N/A | N/A | N/A | N/A | 3 / 125
| ||
| 2015 | 37,561 | 1.32 | ▼ 0.63 | 2 / 125 |
N/A | N/A | N/A | N/A | 2 / 125
| |
| 2020 | 3 / 125 |
N/A | N/A | N/A | N/A | 3 / 125
| ||||
| 2024 | N/A | N/A | N/A | N/A | ||||||
Ara seçkilər
redaktə| Seçki | Sədr | Səs | Mandat | |
|---|---|---|---|---|
| # | % | |||
| 2006 | Sabir Rüstəmxanlı | 1 / 10
| ||
Bələdiyyə seçkiləri
redaktə2019-cu il bələdiyyə seçkilərinə qatılan VHP-nin 6 üzvü bələdiyyə üzvü seçilib. Onlar Sumqayıt, Bərdə, Göyçay, Neftçala şəhərləri, Bakının Qızıldaş və Beyləqanın Orta Əlinəzərli bələdiyyələrində təmsil olunmaq hüququ qazanıblar.
| Seçki | Sədr | Səs | Yer | ||
|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | |||
| 1999 | Sabir Rüstəmxanlı | 500 / 20.456
| |||
| 2004 | 103 / 20.346
| ||||
| 2009 | 115 / 15.591
| ||||
| 2014 | 0 / 15.035
| ||||
| 2019 | 6 / 15.156
| ||||
Ara bələdiyyə seçkiləri
redaktə| Seçki | Sədr | Səs | Bələdiyyə üzvü | |
|---|---|---|---|---|
| # | % | |||
| 2006 | Sabir Rüstəmxanlı | 7 / 1.901
| ||
| 2011 | ||||
Qeydlər
redaktəTexniki baza
redaktəVHP-nin Mərkəzi bərargahı Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu Tbilisi pr. 76 ünvanında yerləşir. VHP-nin 6 yerli təşkilatının qərargahı mövcuddur.
Mənbə
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ "Sabir Rüstəmxanlı: "Bu, siyasi partiyalar üçün sınaq oldu"". musavat.com. İstifadə tarixi: 2023-09-11.
- ↑ "Partiyaların seçki şüarları - cəmiyyətə kim hansı mesajı verir..." musavat.com. 2023-12-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-11.
- ↑ "ÜÇÜNCÜ ÇAĞIRIŞ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MİLLİ MƏCLİSİNİN IV SESSİYASI İCLASININ PROTOKOLU № 34". 2021-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- ↑ modern.az. "Hansı siyasi partiyalarda qadınlar daha çoxdur? - SİYAHI". modern.az (az.). 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
- ↑ modern.az. "VHP Qadınlar Şurasına yeni sədr seçildi". modern.az (az.). 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-18.
- ↑ Crocusoft. "Azərbaycan Respublikası adından 2003-cü il oktyabrın 15-də keçirilmiş Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərinin nəticələrinin təsdiq və rəsmən elan edilməsinə dair". e-qanun.az (ingilis). 2024-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-18.
- ↑ Milli Şura seçkilərə Cəmil Həsənli ilə gedir. azadliq.org Arxivləşdirilib 2018-04-07 at the Wayback Machine (az.)
- ↑ "İlkin nəticələr". 2016-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- ↑ "2000-ci parlament seçkilərinin nəticələri". 19 Mart 2007. 2007-03-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-24. (#invalid_param_val)
- ↑ "IPU". 2011-07-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- ↑ 2000 seçkiləri (PDF). 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- ↑ "Ümumi nəticələr". 25 Nisan 2001 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Election Passport". 2017-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-24.
- ↑ "MSK". 2020-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-24.