Vikipediya:Məqalə adları (filmlər)

Qayda səsverməsi nəticəsində qəbul edilmişdir.

• Səsvermə müddəti: 25 iyul — 9 avqust 2023
• Qüvvədədir: 9 avqust 2023-cü il tarixindən

Bu səhifə Vikipediyadakı film məqalələrinin adlandırması üçün qəbul edilmiş standart qaydalar haqqındadır. Film məqalələrinin adlandırılması zamanı orfoqrafiya qaydaları gözlənilməlidir, məqalənin başlığını dırnaq içərisində göstərməyə ehtiyac yoxdur. Filmin adı ilə başqa mövzunun adı üst-üstə düşmürsə, dəqiqləşdirmə aparılmır.

Dəqiqləşdirmə

Eyniadlı fərqli mövzular

Əgər filmin adı hansısa başqa mövzunun adı ilə üst-üstə düşmürsə, dəqiqləşdirməyə ehtiyac yoxdur. Əgər filmin adı başqa filmin adı ilə ya mövzunun adı ilə üst-üstə düşürsə, məqalələri müqayisə edib filmin əsas mövzu olub-olmadığını müəyyən etmək lazımdır. Əgər film əsas mövzudursa, bu zaman dəqiqləşdirməyə ehtiyac yoxdur. Əgər film əsas mövzu deyilsə, bu zaman filmin adının sonunda (film) yazılaraq dəqiqləşdirmə aparılmalıdır. Məsələn, "Bülbülü öldürmək" adında həm roman var, həm film var, lakin roman filmdən daha əhəmiyyətli və tanınmış mövzu olduğu üçün film əsas mövzu deyil. Odur ki, romanın adı sadəcə "Bülbülü öldürmək" olduğu halda, filmin adı "Bülübülü öldürmək (film)" şəklində adlandırılır. Telefimlər, animasiya (cizgi) filmləri, qısametrajlı filmlər və sənədli filmlərin və s. dəqiqləşdirilməsi zamanı da sadəcə "film" sözündən istifadə etmək bəsdir.

Digər bir misallar:

• Dyun — relyef forması (əsas mövzu).
• Dyun (roman) — Frank Herbertin romanı. Əsas mövzudan fərqləndirmək üçün dəqiqləşdirmə aparılıb.
• Dyun (film, 1984) — eyniadlı roman əsasında 1984-cü ildə çəkilmiş film. Əsas mövzudan və eyniadlı başqa filmdən fərqləndirmək üçün dəqiqləşdirmə aparılıb.

Eyniadlı filmlər

Eyniadlı filmlər mövcuddursa, bütün film və qeyri-film mövzularını müqayisə edin və əsas mövzunun hansı olduğunu müəyyənləşdirin. Əgər bir film əsas mövzudursa, məqaləni həmin filmə görə adlandırın və dəqiqləşdirmə qoymayın. Digər eyniadlı film məqalələrində isə Filmin adı (film, il) şəklində dəqiqləşdirmə aparın. İl üçün filmin buraxılış ili (kinofestivallardakı ekranlaşdırma ili də daxil), telefilmlər üçün ilk yayımlanma ili əsas götürülməlidir (hər iki halda istehsal ili yox). Əgər eyniadlı filmlərin heç biri əsas mövzu deyilsə, Filmin adı (film, il) formasındakı dəqiqləşdirmə bütün bu eyniadlı filmlərə tətbiq olunmalıdır.

Misallar:

• Vətəndaş Keyn — dəqiqləşdirməyə ehtiyac yoxdur, çünki əsas mövzudur.
• Musiqi sədaları (film) — eyniadlı müzikl əsas mövzudur. Buna görə də dəqiqləşdirmə aparılıb. Eyniadlı başqa film olmadığı üçün illə dəqiqləşdirməyə ehtiyac yoxdur.
• Çənələr (film) — ortada əsas mövzu və eyniadlı film olmadığı üçün dəqiqləşdirmə aparılıb.
• Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur (film, 1930) və Qərb cəbhəsində yenilik yoxdur (film, 2022) — eyniadlı roman əsas mövzu olduğu üçün digər eyniadlı filmlərdə illə dəqiqləşdirmə aparılıb.
• Titanik (film, 1943), Titanik (film, 1953), Titanik (film, 1997) – heç biri əsas mövzu olmadığı üçün illə dəqiqləşdirmə aparılıb. Əgər bir neçə eyniadlı filmdə illə dəqiqləşdirmə aparılıbsa, Titanik (film) kimi ilsiz dəqiqləşdirmələr əsas dəqiqləşdirmə səhifəsinə və ya uyğun məqalə bölməsinə yönləndirilməlidir. Bu naviqasiyaya kömək etməklə yanaşı, istifadəçilərin təkrar məqalələr yaratmasının qarşısını alır.

Əgər eyni ildə çıxmış eyniadlı filmlər varsa, dəqiqləşdirmə üçün əsas istehsalçı ölkəni göstərmək lazımdır. Məsələn, Səs (ABŞ filmi, 2007) və Səs (Avstraliya filmi, 2007). Əgər ölkə də eynidirsə, onda filmləri bir-birindən fərqləndirən və ön plana çıxan təsviredici kontrast sözlərlə dəqiqləşdirmək lazımdır. Məsələn, Dəri (tammetrajlı film, 2018) və Dəri (qısametrajlı film, 2018); Heydi (bədii film, 2005) və Heydi (cizgi film, 2005).

Film seriyaları

Filmlərin seriyasından bəhs edən məqalələrin adları Seriyanın adı (film seriyası) şəklində adlandırılmalıdır. Məsələn, Üzüklərin hökmdarı (film seriyası). Əgər seriyanın rəsmi adı yoxdursa, etibarlı mənbələr tərəfindən film seriyasını adlandırmaq üçün istifadə olunan əsas adı seçin. Trilogiyaların adlandırılması zamanı Seriyanın adı trilogiyası adlandırılmasından istifadə olunmalıdır (bir halda ki, etibarlı mənbələrdə film seriyası X trilogiyası şəklində adlandırılır). Məsələn, Qara cəngavər trilogiyası. Əlavə dəqiqləşdirməyə ehtiyac yaranarsa, Seriyanın adı trilogiyası (film seriyası) adlandırmasından istifadə edin.

Mediafranşiz

Əgər film və ya film seriyasındakı məzmun radio, televiziya, video oyun və ya nəşr kimi müxtəlif media formatlarında təqdim olunursa, əlaqəli ümumi səhifə (franşizə daxil olan əsərləri təsvir edən və xülasə təqdim edən məqalə) əsas məqalənin adını daşımalıdır. Məsələn, Ulduz yolu, Harri Potter kimi. Franşizin adı əsas mövzu deyilsə, Seriyanın adı (franşiz) şəklində dəqiqləşdirmə aparıla bilər.

Personaj məqalələri

Başqa mediada (kitab, serial, video oyun və s.) görünən film personajları haqqındakı məqalələrin adlandırılmasında aşağıdakı bəndlər nəzərə alınmalıdır. Personajların adlandırılması zamanı lokallaşdırılmış versiyadakı adları (yoxdursa, transliterasiya qaydalarını) nəzərə alın.

Personaj ləqəbi və ya başqa adla tanınırsa, məqalənin adı həmin adla adlanmalıdır. Əks halda isə personajın tam adından istifadə olunmalıdır. Əgər dəqiqləşdirməyə ehtiyac varsa, film/film seriyası/franşiz başlığı yazın. Məsələn, Personajın adı (başlıq) şəklində. Əgər personajın adı ilə filmin adı eynidirsə və ya personaj müxtəlif filmlərdə yer alıbsa, Personajın adı (personaj) adlandırmasından istifadə edin.

• Ceyson Vurhiz – tam ad. Bu adda başqa mövzu olmadığı üçün dəqiqləşdirmə aparılmayıb. Ceyson (Cümə, ayın 13-ü) yazmağa ehtiyac yoxdur.
• Corc Beyli (Bu gözəl həyat) – tam adı. Bu adda başqa şəxslər olduğu üçün dəqiqləşdirmə aparılıb. Ancaq bu filmin personajıdır, Corc Beyli (personaj) yazmağa ehtiyac yoxdur.
• Ostin Povers (personaj) — tam adı. Film seriyası ilə eyni adı daşıdığı üçün personaj sözü ilə dəqiqləşdirmə aparılıb.
• Gəlin (Billi öldürmək) — daha çox tanınan adı. Tam adı olan Beatriks Kiddo yox.
• Maçete (personaj) — daha çox tanınan adı. Müxtəlif adlı filmlərdə göründüyü üçün personaj sözü ilə dəqiqləşdirmə aparılıb.
• Mişar (Mişar personajı) – daha çox tanınan adı. Tam adı ilə Con Kramer (Mişar) yox. İkiqat dəqiqləşdirmə tətbiq olunub, çünki personajın adı ilə film seriyasının adı eynidir və eyni adda başqa personajlar da var.

Yuxarıda göstərildiyi kimi, dublikat məqalələrin yaradılmasının qarşısını almaq üçün istiqamətləndirmələr verilə bilər.

Gələcək filmlər

Gələcəkdə çıxacaq film məqaləsinin adında il ilə dəqiqləşdirməyə ehtiyac yaranarsa, lakin filmin buraxılış tarixi məlum deyilsə, Filmin adı (gələcək film) formasında dəqiqləşdirmə aparın. Məsələn, Vikipediya (gələcək film). Əgər filmin buraxılış tarixi etibarlı mənbələr ilə məlum olarsa, məqalənin adı dəyişdirələrək ilə görə dəqiqləşdirmə aparılmalıdır. Əgər gələcək filmin rəsmi adı yoxdursa və ya etibarlı mənbələrdə göstərilən müvəqqəti adı yoxdursa, Adsız Seriyanın adı filmi adlandırmasından istifadə edin. Əgər film heç bir film seriyasına aid deyilsə, bir filmin sikvelidirsə, Adsız Prikvel filmin adı sikveli adlandırmasından istifadə edin. Film heç bir film seriyasına aid deyilsə və heç bir filmin sikveli deyilsə, Adsız Rejissorun ad-soyadı filmi adlandırmasından istifadə olunmalıdır.

Məqalənin adı etibarlı mənbələrlə təsdiqləndiksən sonra məqalənin adı yuxarıdakı qaydalara uyğun şəklində adlandırılmalıdır. Daha sonra isə Vikipediya (gələcək film) və Adsız Vikipediya filmi kimi istiqamətləndirmələr həm yanlış olduğu, həm də oxucularda çaşqınlıq yarada biləcəyi üçün silinməlidir. Silməzdən öncə bu cür səhifələrin keçid verdiyi məqalə, şablon və kateqoriyalarda düzəliş edərək keçidləri yeniləyin.

Xarici filmlər

Rəsmi adlar

Xarici filmlərin məqalələri yaradılarkən ad olaraq Azərbaycan dilindəki rəsmi adlandırmalara üstünlük verilməlidir. Rəsmi adlandırma dedikdə filmi buraxan və ya yayımlayan kinoteatr, televiziya, Netflix kimi striminq platformaları, DVD şirkət tərəfindən istifadə olunan rəsmi adlar nəzərdə tutulur. Müstəqil xəbər saytlarında, verilişlərdə, qəzet və kitablarda və s. istifadə olunan adlandırmalar rəsmi deyil.

Əgər adla bağlı Azərbaycan dilində bir neçə rəsmi versiya varsa, daha aktual olan addan istifadə olunmalıdır. Məsələn, ola bilər ki, bir film 1950-ci illərdə "Nupediya" adı ilə Azərbaycan dilində buraxılıb, lakin 2020-ci illərdə "Vikipediya" adı ilə azərbaycandilli televiziyada yayımlanıb. Bu halda "Vikipediya" adlandırmasından istifadə etmək lazımdır. Yaxın dövrlərdəki fərqli adlar zamanı (məsələn, 2005-ci ildə kinoteatrda başqa adla, 2010-cu ildə televiziyada başqa adla buraxılıb) kinoteatrdakı addan istifadə olunmalıdır. Ümumiyyətlə, yeni çıxan filmlərin adlandırılması zamanı həmişə kinoteatrlardakı rəsmi adlandırmaya üstünlük verilməlidir. Əgər iki kinoteatr şəbəkəsi filmi müxtəlif adlarla buraxıbsa, daha çox istifadə olunan ad, bu şərtlə də adı müəyyən etmək olmursa, filmin ingilis dilində olan beynəlxalq adına daha yaxın olan ad seçilməlidir.

Rəsmi adlardan istifadə edərkən aşağıdakı nüansları da nəzərə almaq lazımdır:

• Filmin rəsmi adı ilə orijinal dildəki adının Azərbaycan dilinə tərcüməsi üst-üstə düşməyə, hətta tam fərqli ad ola bilər. Hətta belə hallar ola bilər ki, eyni filmlər seriyasına aid olan filmlər Azərbaycanda fərqli adlarla buraxılsın. Məsələn, "Captain America: The Winter Soldier" filmi Azərbaycanda "Birinci qisasçı: Başqa müharibə" adı ilə, onun davam filmi olan "Captain America: Civil War" filmi isə Azərbaycanda "Kapitan Amerika: Qarşıdurma" adı ilə buraxılıb. Bütün hallarda hər film rəsmi ada uyğun olaraq adlandırılmağa davam edilməlidir. Azərbaycanca rəsmi ad orijinal dildəki adın mənasından fərqlidirsə, məqalənin başlığında orijinal adı və tərcüməsini yazın, orijinal adın tərcüməsini istiqamətləndirmə kimi verin. Məsələn:
  • Birinci qisasçı: Başqa müharibə və ya orijinal dildəki adı ilə Kapitan Amerika: Qış əsgəri (ing. Captain America: The Winter Soldier) – 2014-cü il istehsalı ABŞ filmi.
• Əgər rəsmi adda xırda orfoqrafik səhvlər varsa, həmin səhvləri düzəldib film məqaləsini adlandırmaq olar. Məsələn, "Batman v Superman: Dawn of Justice" filmi Azərbaycanda kinoteatrlar tərəfindən "Betmen Supermena qarşı: Ədalət Şəfəgində" adı ilə buraxılsa da, məqalənin adı "Betmen Supermenə qarşı: Ədalət Şəfəqində" adlandırılmalıdır.
• Əgər film hansısa əsər (məsələn, roman) əsasında çəkilibsə və həmin əsər rəsmi olaraq Azərbaycan dilində nəşr olunubsa, bu, həmin adın film üçün azərbaycanca rəsmi ad olduğu mənasına gəlmir. Bundan əlavə, film və əsasında çəkildiyi roman ayrı-ayrı adlarla Azərbaycan dilində buraxılmış ola bilər, bu halda məqalələr ayrı-ayrı adları daşımalıdır.

Tərcümə

Əgər filmin Azərbaycan dilində rəsmi adı yoxdursa, bu zaman ad Azərbaycan dilinə tərcümə olunmalıdır. Türkdilli və rusdilli filmləri istisna olmaqla, digər xarici filmlərinin adları üçün tərcümə filmin ingiliscə olan, beynəlxalq adı üzrə aparılmalıdır. Türkdilli və rusdilli filmlərinin adları isə elə müvafiq dillərdəki adlardan tərcümə olunmalıdır. Əgər filmin ingiliscə olan, beynəlxalq adı yoxdursa, orijinal dilindəki ad tərcümə olunmalıdır.

Adı tərcümə edərkən qrammatik qaydalar gözlənilməlidir. Adda xüsusi isim varsa, Azərbaycan dilinə transliterasiya olunmalıdır. Tərcümə olunmuş mümkün qədər uyğun ad olmalıdır. Bir sözün bir neçə tərcüməsi varsa, dildə ən çox işlənən, daha geniş yayılmış sözdən istifadə etmək lazımdır. Adı tərcümə edərkən orijinal ada ən yaxın olan, lüğətdə olan sözlərdən istifadə etmək lazımdır. Məsələn, ingilisdilli bir film "Propaganda" adlanırsa, tərcümə edərkən "Təbliğat" yox, "Propaqanda" adını seçmək lazımdır. Çünki bu söz lüğətdə var və orijinal ada daha yaxındır.

Tərcümə apararkən aşağıdakı məqamlara diqqət yetirmək lazımdır:

• Filmin stilizə olunmuş adlarına əsasən tərcümə aparılmamalıdır. Məsələn, 2015-ci ildə buraxılmış, ingiliscə adı "Fantastic Four" olan filminin stilizə olunmuş adı "Fant4stic" formasındadır, lakin məqalə "Fant4stik" kimi tərcümə olunmamalıdır.
• Əgər film bir əsər əsasında çəkilibsə və həmin əsərin Azərbaycan dilində rəsmi adı varsa, filmin adını həmin əsərə uyğun şəkildə tərcümə etmək lazımdır. Bir şərtlə ki, filmin orijinal adı ilə əsərin Azərbaycan dilindəki adından çox fərqli olmasın.
• Videooyunlara əsaslanan filmlərin adları da Azərbaycan dilinə tərcümə olunmalıdır. Məsələn, "Ölümcül döyüş". Əgər filmin adında nəzərdə tutulan elə videooyunun özüdürsə, onda həmin videooyunun adını tərcümə etməyə ehiyac yoxdur. Məsələn, ingiliscə adı "Playing Mortal Combat" film varsa, ""Mortal Combat" oynamaq" kimi tərcümə olunmalıdır.
• Bəzən filmin adını tərcümə edərkən filmin məzmun və personajlarına da diqqət yetirmək lazımdır. Məsələn, ingiliscə adı "Blue" olan filmin adında göy rəngdən yox, adı Blue olan film personajından söhbət gedirsə, tərcümə edərkən filmin adı "Göy" yox, "Blu" olmalıdır.
• Başqa dildə olan, termin, anlayış kimi işlənən sözləri Azərbaycan dilinə tərcümə etməyə ehtiyac yoxdur, sadəcə transliterasiya olunmalıdır.
• Filmin orijinal adından və ya adlarından (latın hərflərindən ibarət və ya romanizasiya olunmuş addan söhbət gedir) istiqamətləndirmə verilməlidir.

Film istehsalı haqqında məqalələr

Film texnologiyası, terminologiyası, sənayesi ilə bağlı ümumi mövzudakı məqalələrdə dəqiqləşdirməyə ehtiyac yaranarsa, (film) ilə yox, (film istehsalı) ilə dəqiqləşdirmə aparılmalıdır.