Zeynalabidin Qiyami
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Zeynalabidin Qiyami (1891, Əhər, Şərqi Azərbaycan ostanı – Bakı) — Azərbaycan Demokrat Firqəsinin fəalı, Azərbaycan Milli hökumətinin Ali məhkəməsinin sədri.[1]
| Zeynalabidin Qiyami | |
|---|---|
 | |
  | |
| 12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1891 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Dini | şiəlik |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | 21 Azər hərəkatı |
|
|
|
| Təltifləri |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəZeynalabidin Qiyami 1891-ci ildə Qaradağda anadan olub.[2] İran Xarici İşlər Nazirliyinin məsul işçisi olub.[2]
1919-cu ildə Təbrizdə demokratik hərəkatın iştirakçısı idi. Demokratik hərəkatda iştirakına görə Xarici İşlər Nazirliyində tutduğu vəzifədən azad edilmişdi.
Məşrutə hərəkatının iştirakçısı olub.[3]
1920-ci ildə Təbrizdə başlayan Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatına qoşulub.[4] Hərəkatı idarə etmək üçün Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin rəhbərliyi ilə Mirzə Tağı xan Rafət, Zeynalabdin Qiyami və digərlərindən ibarət olan İctimai İdarə Heyəti yaradılıb.[4][5] 1920-ci il iyunun 24-də Təbrizdə yaradılmış Milli Hökumətin 20 üzvündən biri olub.[4][6] Şeyx Məhəmməd Xiyabani öldürüldükdən sonra onun silahdaşları hökumət qüvvələrinə qarşı müxtəlif bölgələrdə partizan döyüşləri aparıblar. Zeynalabdin Qiyaminin də rəhbərlik etdiyi fədai dəstəsi Əhərdə, Qaradağın dağlıq bölgələrində hökumət qüvvələri ilə vuruşublar.[7][8]
Soyad qanunundan sonra Təbrizdə baş verən Xiyabani hərəkatından iştirak etdiyi üçün özünə "Qiyami" soyadı götürüb.
1937-1939-cu illərdə İsfahanın bələdiyyə başçısı seçilib. Orada korrupsiyaya və dövlət məmurlarının özbaşınalığına qarşı mübarizə aparıb. Lakin bir müddət sonra istefa verməli olub. Tehrana köçüb və bir müddət işsiz olub. Azərbaycana təyinat aldıqdan sonra 21 Azər hərəkatına qoşulub.
1941-ci il sentyabrın 29-da Tehranda yaradılmış İran Tudə Partiyasının qurucularındandır.[9]
1945-ci il sentyabrın 14-də Təbrizdə baş tutmuş görüşdə Azərbaycan Demokrat Partiyasının qurulması ilə bağlı Zeynalabidin Qiyaminin də üzv olduğu 14 nəfərlik Təşkilat Komitəsi yaradılıb.[10] 1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında fəaliyyətə başlamış Azərbaycan Xalq Konqresinin Rəyasət Heyətinə üzv seçilib.[11] Noyabrın 21-də Azərbaycan parlamentinə seçkilərin keçirilməsi haqqında qərar qəbul olunur. Seçkilərin keçirilməsi üçün Zeynalabdin Qiyaminin sədrliyi ilə 19 nəfərdən ibarət seçki komissiyasının tərkibi təsdiqlənib.[12]
1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulduqdan sonra, Ali Məhkəmənin sədri təyin olunub.[13][14][15] 1946-cı il yanvarın 15-də Azərbaycan Milli Hökumətinin Konstitusiyasının yazılması ilə bağlı 15 nəfərlik komissiya yaradılıb.[16] Bu komissiyaya Zeynalabidin Qiyami də daxil olub.[16]
Zeynalabdin Qiyami 1946-cı ildə yeni yaradılmış 2 illik siyasi məktəbə rəis təyin olunub.[17]
1946-cı ildə milli-demokratik hərəkatda iştirak etdiyi üçün "Səttarxan" ordeni ilə təltif edilib.[18][19]
1953-cü ilin oktyabr ayında Bakıda Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinə seçilən 15 nəfərdən biri olub.[20]
Salari Zəfər Qaracadaği kimi tanınırdı.
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Cəmil Həsənli. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг. Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 167. 2023-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-03.
- ↑ 1 2 Həsənli, 1998. səh. 248
- ↑ Ələkbərli, Faiq. ""Azadistan" dövləti və Mirzə Tağıxan Rəfət". Xalq qəzeti (az.). 2023-08-18. İstifadə tarixi: 2024-12-18.
- ↑ 1 2 3 Bayramzadə, Səməd. "1920-ci il Təbriz üsyanı". Azərbaycan Ruznaməsi (az.). 2021-04-06. İstifadə tarixi: 2024-12-18.
- ↑ Tağıyeva,Rəhimli,Bayramzadə, 2000. səh. 186
- ↑ Tağıyeva,Rəhimli,Bayramzadə, 2000. səh. 188
- ↑ Tağıyeva,Rəhimli,Bayramzadə, 2000. səh. 199
- ↑ Mədətli, Eynulla. "Xiyabani Hərəkatı və Təbrizdə Milli hökumət İran tarixçilərinin gözü ilə". 525-ci qəzet. 2020-05-02. 20–21. İstifadə tarixi: 2024-12-18.
- ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 12
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 116
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 137
- ↑ Həsənli, 1998. səh. 273
- ↑ Qasımlı, 2012. səh. 153
- ↑ Məmmədov, Adıgözəl. "Böyük Azərbaycan naminə Əziz Əliyev". visiontv.az (az.). 2024-08-02. İstifadə tarixi: 2024-12-18.
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 167
- ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 223
- ↑ Qasımlı, 2012. səh. 49
- ↑ Tərtib edən və məsul redaktor: Səməd Bayramzadə. "21 Azər – 70" fotoalbom (şərhlərlə) (PDF). Bakı: “Araz” nəşriyyatı. 2015. səh. 106. ISBN 978-9952-8285-3-5. Archived from the original on 2022-03-09. İstifadə tarixi: 2022-03-10.
- ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 114
- ↑ Çingizoğlu, Ənvər. "Əbdüssəməd mirzə Kambəxş: "Qırmızı şahzadə"". reyting.az. 2020-04-22. İstifadə tarixi: 2024-12-18.
Ədəbiyyat
redaktə- Çeşmazər, Mirqasım. Azərbaycan Demokrat Partiyasının yaranması və fəaliyyəti (PDF) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 1986. səh. 121.
- Həsənli, Cəmil. Güney Azərbaycan:Tehran - Bakı - Moskva arasında (PDF) (az.). Bakı: Diplomat nəşriyyatı. 1998. səh. 324. ISBN 5–91017–012–0.
- Həsənli, Cəmil. СССР-Иран: Азербайджанский кризис и начало холодной войны: 1941-1946 гг (PDF) (rus). Moskva: Герои Отечества. 2006. səh. 560. ISBN 5 – 91017 – 012 – 0.
- Qasımlı, Aydın. Güney Azərbaycan Türkləri son 100 ildə (PDF) (az.). Bakı: Adiloğlu nəşriyyatı. 2012. səh. 202.
- Tağıyeva, Şövkət; Rəhimli, Əkrəm; Bayramzadə, Səməd. Güney Azərbaycan (az.). Bakı: Orxan NPM. 2000. səh. 517.