Adiz Kusayev
Adiz Cəbrayıloviç Kusayev (çeç. Куса́ев, Ӏади́з Джабраи́лович ;3 yanvar 1938, Naji-Yurt rayonu, Çeçen-İnquş MSSR – 18 mart 2022[1]) — Çeçen şairi, yazıçısı, jurnalisti. SSRİ Jurnalistlər İttifaqının (1970), Rusiya Jurnalistlər İttifaqının (1995), SSRİ Yazıçılar İttifaqının (1990), Rusiya Yazıçılar İttifaqının (1990) üzvü. Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi (1990). 2003-cü ildə Rusiya Federasiyasının Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən "Mədəniyyət sahəsində nailiyyətlərə görə" fərqlənmə nişanı ilə təltif edilmişdir.[2]
| Adiz Kusayev | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 3 yanvar 1938 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 mart 2022[1] (84 yaşında) |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şair, jurnalist, tərcüməçi, hekayə yazıçısı[d] |
| Fəaliyyət illəri | 1958-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | Çeçen dili, rus dili |
| Janrlar | hekayə, povest[d], şeir, oçerk, povest |
| Üzvlüyü | |
Həyatı
redaktəAdiz Kusayev 3 yanvar 1938-ci ildə Çeçenistan-İnquşetiyanın Naji-Yurt rayonunun Şuani kəndində anadan olub. Atası yerli məktəbin direktoru idi. Çeçenlərin və inquşların deportasiyası illərində onun iki kiçik qardaşı aclıqdan ölür. Valideynləri ümidsizlikdən onu uşaq evinə göndərirlər.
Vətənə qayıtdıqdan sonra o, Qroznı Statistika Texnikumunu fərqlənmə diplomu ilə bitirir. Sonra Tambov vilayətinin Kirsanov şəhərində hərbi aviasiya texnikumunda təhsil alıb. Təhsilini başa vurduqdan sonra Qroznı hava limanında təyyarə təmiri və texniki xidmət üzrə texnik vəzifəsində çalışıb.
1969-cu ildə Rostov Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin jurnalistika fakültəsini bitirib. Universiteti bitirməzdən əvvəl, 1966-cı ildə Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin baş redaktoru vəzifəsinə işə qəbul olunub.
1971–72-ci illərdə "Leninski put" respublika qəzetinin mədəniyyət və məişət şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışıb. 1972-ci ildən Ümumittifaq Televiziya İşçilərinin Təkmilləşdirmə İnstitutunda ixtisasartırma kurslarında iştirak etmiş, Ostankino və Şabolovski televiziya komplekslərində təcrübə keçmişdir.
1972-ci ilin sonunda Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinə Bədii verilişlər redaksiyasının baş redaktoru vəzifəsinə qayımışdır. 1994-cü ilin dekabr ayına qədər baş redaktor, Televiziya Komitəsinin sədr müavini vəzifələrində çalışıb.
1995-ci ilin martında Vaynax Dövlət Teleradio Şirkətinin radio yayımı üzrə sədr müavini olmuş və 1997-ci ilin iyulunda təqaüdə çıxana qədər bu vəzifəni tutmuşdur.
Ancaq təqaüdçü həyatı onu tez bezirdi. Çeçenistan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin jurnalistika kafedrasında baş müəllim kimi işləməyə başladı. Hazırda — bu kafedranın dosentidir. 2000-ci ilin aprelindən Çeçenistan Respublikası Milli Muzeyinin müasir tarix şöbəsinin müdiri, sonra isə baş direktorun elmi-tədris işləri və ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə müavini vəzifəsində çalışıb.
Yaradıcılığı
redaktəAdiz Kusayev çeçen və rus dillərində yazır. Onun ədəbi karyerası 1958-ci ildə başlayıb. Sonra "Komsomolskoe irsi" gənclər qəzeti rus dilində "Böyük həyata" şeirini, "Dottaqqalla" ("Dostluq") almanaxında isə "11 avqustda küçə" poemasını çeçen dilində dərc etdirib.
O, çeçen və rus dillərində iyirmidən çox şeir və nəsr kitabının, respublikanın mədəni həyatına dair bir çox qəzet və jurnal məqalələrinin, radio və televiziya esselərinin müəllifidir.
Şeirləri "Literaturnaya Gazeta", "Literaturnaya Rossiya", "Drujba Narodov", "Yunost", "Don" jurnallarında dərc olunmuşdur. "Ovuç içərisində ulduzlar" (1965), "Üfüqlər bizi çağırır" (1966), "Yolda görüş" (1978), "Yanmış xətlər" "Müharibə ilə" (1997), "Çeçen-İnquş şeir antologiyası" (1981), "Çeçen şeir antologiyası" (2003) adlı seçilmiş əsərləri çap edilmişdir.
Onun yüzdən çox şeiri musiqiyə çevrilib, populyar mahnılara dönmüşdür.
Müəllif 1994–2009-cu illərdə Çeçenistanda baş vermiş hadisələrə ("Müharibə haqqında şeirlər", "Rekviyemlər və ağlama") böyük silsilə şeirlər həsr etmişdir. Bu yaxınlarda o, çeçen dilində beş sonet çələngləri ("İes", "Noxçiin lamnash" ("Çeçen dağları"), "Noxchiin latta" ("Çeçen torpağı"), "Noxchiin kam" ("Çeçenlər"), "Kaa" ("Günah"), "Bezam" ("Sevgi")) yazmışdır.
Mükafat və təltifləri
redaktə- Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət İşçisi (1990);
- "Mədəniyyət sahəsində nailiyyətlərə görə" fərqlənmə nişanı (2003).
- Qroznı şəhərinin fəxri vətəndaşı.[3]
Əsərləri
redaktəçeçen dilində
redaktə- "Amal" şeirlər toplusu ("Xarakter", 1968);
- "Nekaş" şeirlər toplusu ("Yollar", 1972);
- "Tsxaalla" şeirlər toplusu ("Birlik", 1982);
- "Ləmanan ləçə" şeirlər toplusu ("Dağ Şahini", 1985);
- "Bkaystenan Mokhk" şeirlər toplusu ("Bahar diyarı", 1987);
- "Amal" şeirlər toplusu ("Xarakter", 2008);
- "Xollam" şeirlər toplusu ("Yaradıcılıq", 2011).
- Kusayev A.D. Иэс (1000 nüs.). "Qroznı Raboçiy" Nəşriyyat-Poliqrafiya Kompleksi ASC. 2015. ISBN 978-5-4314-0180-0.
rus dilində
redaktə- Danışır və göstərir Qroznı: Çeçen radio və televiziyasının tarixi. — Gr .: "Kitab Nəşriyyatı" Dövlət Unitar Müəssisəsi, 2008. — 252 s. — ISBN 5904885628, 9785904885625.
- Qroznı şəhəri: tarixin səhifələri (1818–2003). — Elista: Canqar, 2012 .-- 342 s. — 500 nüsxə. — ISBN 978-5-94587-526-5.
- Mənim yolum: şeir. — Gr .: Çeçen Ədəbiyyatına Dəstək Xeyriyyə Fondu, 2012. — 319 s. — ISBN 5904885628, 9785904885625.
- Mənim yolum: (şeirlər, şeirlər, tərcümələr). — Gr .: "Kitab Nəşriyyatı" Dövlət Unitar Müəssisəsi, 2010. — 279 s. — 2000 nüsxə. — ISBN 5945874124, 9785945874121.
- Zərurət (şeir). — Gr .: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1975. — 41 s.
- Çeçenistan yazıçıları: bio-biblioqrafik esselər. — Gr .: "Kitab Nəşriyyatı" Dövlət Unitar Müəssisəsi, 2005. — 407 s. — 2000 nüsxə. — ISBN 5988960103, 9785988960102.
- Çeçenistan yazıçıları: həyat və yaradıcılıq haqqında esselər. — Gr .: Qroznı işçisi, 2011 .-- 719 s. — ISBN 5431400290, 9785431400292.
- Çeçenistan: illər və insanlar. — Gr .: "Kitab Nəşriyyatı" Dövlət Unitar Müəssisəsi, 2007. — 432 s. — 2000 nüsxə. — ISBN 9785988960478.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 https://chechnyatoday.com/news/354011.
- ↑ Писатели Чечни Адиз Кусаев
- ↑ "Писатель, публицист, журналист теперь и «Почетный гражданин города Грозный»". 2015-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-02.