Arvids Pelse
Arvids Pelse (latış. Arvīds Pelše;26 yanvar (7 fevral) 1899[1] – 29 may 1983[2], Moskva) — Sovet Latviya partiya və dövlət xadimi, tarixçi, iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1969, 1979). 1915-ci ildən partiya üzvü; Oktyabr inqilabının iştirakçısı. 1919-cu ildə - Sovet Latviya Xalq Komissarlığının əməkdaşı. 1941-ci ildən - katib, 1959-1966-cı illərdə - Latviya Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi. Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü, Sov.İKP MK yanında Partiya Nəzarəti Komitəsinin sədri (1966-1983). Latviya SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1946).
| Arvids Pelse | |
|---|---|
| latış. Arvīds Pelše | |
 | |
 | |
| 8 aprel 1966-cı il – 29 may 1983-cü il | |
| |
| 8 aprel 1966-cı il – 29 may 1983-cü il | |
| Əvvəlki | Nikolay Şvernik |
| Sonrakı | Mixail Solomentsev |
| |
| 25 noyabr 1959-cu il – 15 aprel 1966-cı il | |
| Əvvəlki | Yan Kalnberzin |
| Sonrakı | Avqust Voss |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 26 yanvar (7 fevral) 1899[1] |
| Vəfat tarixi | 29 may 1983[2] (84 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər xərçəngi |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, tarixçi, inqilabçı |
| Dini | ateizm |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
|
|
|
| Təltifləri |
             |
Həyatı redaktə
O, 1899-cu il yanvarın 26-da [7 fevral] saat 14-də Kurland əyalətinin Bauska rayonunun İecava volostunun Mazie fermasında “həyət sahibi” Yohan Pelşe və həyat yoldaşı Lizanın kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Həmin il martın 14-də kənd kilsəsində vəftiz olundu. 1915-ci ildə Latviya Ərazisinin Sosial Demokrat Partiyasına (SDLC), daha sonra Bolşevik Partiyasına qoşuldu. Birinci Dünya Müharibəsi illərində RSDP-nin yerli komitələrinin göstərişi ilə Vitebsk, Xarkov, Petroqrad, Arxangelskdə fəhlə inqilabi təşviqat və təbliğat aparırdı. 1917-ci il fevral inqilabının üzvü, Petroqrad Sovetinin üzvü. Arxangelsk partiya təşkilatından RSDLP (b) VI qurultayının nümayəndəsi. Oktyabr inqilabının hazırlanmasında və keçirilməsində fəal iştirak etmişdir. 1918-ci ildə - Moskvada Çeka işçisi. Leontievski zolağında baş verən partlayışda yaralananlar arasında idi. 1919-cu ildə Sovet Latviya Dövlət Tikintiləri Xalq Komissarlığının məsul işçisi; Riqa yaxınlığında Latviya Respublikası Müvəqqəti Hökumətinin ordusuna qarşı döyüşlərdə iştirak etmişdir[3]. 1919-1929-cu illərdə - Qırmızı Orduda və Hərbi Dəniz Qüvvələrində partiya-siyasi və tədris işində çalışmış. 1931-ci ildə Moskva Qırmızı Professorlar İnstitutunu bitirmiş, 1931-1933-cü illərdə Qırmızı Professorlar İnstitutunun aspirantı olmuşdur; İnstitutda oxumaqla eyni vaxtda NKVD-nin Mərkəzi Məktəbində partiya tarixi müəllimi olmuşdur (1929-32). 1933-1937-ci illərdə Qazax SSR-də Maqadjanovski, daha sonra Çernoirtış sovxozlarının siyasi şöbələrinin müdiri, SSRİ Sovxozlar Xalq Komissarlığı Siyasi İdarəsi sektor müdirinin müavini olub. 1937-1940-cı illərdə Moskvada müəllim işləyib. 1941-1959-cu illərdə Latviya Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin təbliğat və təşviqat üzrə katibi olub. 1959-1966-cı illərdə - Latviya Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi[4]. O, Latviyanın sürətli sənayeləşməsi siyasətini həyata keçirdi, bunun sayəsində ölkənin şəhər əhalisinin sayı artır, kənd əhalisinin sayını keçərək Avropanın inkişaf etmiş ölkələrinin göstəricilərinə çatdı. Pelşe həvəsli bir teatrsevər idi və mədəniyyət naziri V.İ. Kaupuzı hər cür dəstəklədi, onun altında Riqa Kinostudiyasının yeni kompleksləri, Riqada Dailes Teatrı meydana çıxdı, bir çox Latviya operaları və Rixard Strauss Salome və Vaqnerin Lohenqrininin görkəmli əsərləri səhnələşdirildi. Üçüncü Reyxin liderlərinin rəğbətinə görə Moskvada onlara üstünlük verilmədi. O, Pelşi ruslaşdırma və sovetləşdirmənin dirijoru kimi görən latvlar arasında son dərəcə qeyri-populyar idi. 1961-ci ildən Sov.İKP XX, XXII-XXVI qurultaylarının nümayəndəsi, Sov.İKP MK-nın üzvü, 1966-cı ildən Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü. 2-9-cu çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı. Latviya SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1946). Sov.İKP və partiya quruculuğu tarixinə, Latviyada inqilabi hərəkatın tarixinə, burjua millətçilərinə qarşı mübarizəyə, respublikada sosialist və kommunist quruculuğuna dair əsərlərin müəllifi. 1983-cü il mayın 29-da vəfat etmişdir. O, 1983-cü il mayın 29-da vəfat edib. Dəfn mərasimi Mərkəzi Televiziyada göstərilib. Rəsmi matəm yox idi[5].
Mükafatlar redaktə
- İki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (02.06.1969, 02.06.1979)
- Yeddi dəfə Lenin ordeni ilə təltif edilmişdir (31.05.1946, 20.07.1950, 15.02.1958, 10.01.1965, 02.06.1969, 12.02.1971, 02.06.1979)
- Oktyabr İnqilabı ordeni (02.06.1974)
- Klement Qotvald ordeni (31.1.1979)
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 Arvīds Pelše // https://www.vle.lt/straipsnis/arvids-pelse/.
- ↑ 1 2 Arwid J. Pelsche // Munzinger Personen (alm.).
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-27.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-27.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-27.