Fridrix Şleqel
Fridrix Şleqel (alm. Karl Wilhelm Friedrich von Schlegel; 10 mart 1772[1][2][…], Hannover[5][3][…] – 12 yanvar 1829[1][3][…] və ya 11 yanvar 1829[4], Drezden[5]) — alman əsilli filosof, yazıçı, şair, ədəbi tənqidçi və tərcüməçi idi. O böyük qardaşı Avqust Vilhelm Şleqel ilə birlikdə "Yena romantizminin", həmçinin müasir humanitar elmlərin yaradıcılarındandır.
| Fridrix Şleqel | |
|---|---|
| alm. Friedrich Schlegel | |
 | |
| Doğum tarixi | 10 mart 1772[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 12 yanvar 1829[1][3][…] (57 yaşında) və ya 11 yanvar 1829[4] (57 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | insult |
| İstiqaməti | romantizm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəFridrix Şleqel 10 mart 1772-ci ildə lüteran keşişi ailəsində dünyaya gəlir. Uşaqlığının böyük hissəsini əmisi və böyük qardaşı Avqust Vilhelm Şleqelin yanında keçirir. Verilən yazılara görə kiçik yaşlarında çox dəcəl uşaq olan Fridrix özünə qapanmış davranış tərzi ilə fərqlənmişdir.
Vlideynlərinin arzusu ilə ticarət fəzaliyyətinə hazırlaşan Şleqel sonralar Göttingendə hüquq üzrə təhsilə başlayır. Təhsilini Leypsiqdə davam etdirən Fridrix orada əvvəlcə tibb, sonra isə riyaziyyat, fəlsəfə, həmçinin klassik filologiya ilə maraqlanmağa başlayır. Getdikcə onun ədəbiyyata, incəsənət nəzəriyysəinə və tarixə olan marağı artır.
Yazıçılıq fəaliyyəti
redaktə1792-ci ildə o Fridrix Hardenebrq (Novalis) ilə tanış olur. onları fəlsəfəyə, taricə və ədəbiyyata olan böyük maraq hissi yaxınlaşdırır. 1793-cü ildə o xanım Karolin Böhmer ilə tanış olur. Hər iki dostluq Şleqelin sonrakı həyat yolunda əhəmiyyətli dərəcədə rol oynayır.
1794-cü ildə Fridrix Şleqel maliyyə çatışmazlığı nəticəsində təhsilini yarımçıq qoyur və yazıçlıqla məşğul olur. O ilk növbədə klasik antik ilə məşöul olur. Fridrix drezdenə bacısının yanına köçür və orada Kristian Gottfriedlə tanış olur. Drezdendə o yunan poeziyası haqqında ilk əsərini çap etdirir.
1796-cı ildə Leqel qardaşı Vilheım və onun həyat yoldaşı Karoline Bömer ilə Yenaya köçürlər. İlk zamanlarda o yeni ədəbiyyat və fəlsfəfə (Kant, Spinoza)ilə məşğul olur. onun fəlsəfəsi burada yohann Qottlieb Fihte tərəfindən güclü təsirə məruz qalır. Gənc Şleqel Yenaya səfərinin əvvəlində yaşlı nəsil yazlılarla maraqlı münasibətlər qurur. burada o Qottlieb Herder, Kristof Martin Vieland və İohann Volfqanq Göte ilə yaxından tanış olur. Sonralar onun yardacağı məşhur ədəbiyyat nəzəriyyəsi bu yazıçılarla apardığı diskuyaların əsasında baş verəcəkdir.
Yena romantizmi
redaktə1799-cu ildə hər iki qardaş xanımları ilə birlikdə Yenada bir evdə yaşayırlar. Bu romantiklər evində "Yena romantizmi"nin əsası qoyulur. Bu evə tez-tez məşhur insanlar qonaq gəlir. Onlar Ferdinad Bernardi ilə birlikdə "Atenäum" əsəri üzərində işləyirlər. Fridrix Şleqel Novalis ilə birlikdə proqressiv universal poeziya anlayışını işləyirlər.
1800-cü ildə Fridrix Şleqel Yena universitetində dosent kimi dərs deməyə başlayır. Həmin ildə ö öz "İdeyalarnı" çap etdirir. universitetdə o transendental fəlsəfə üzrə mühazirələr oxuyur. Şleqel qardaşlarının birgə yaşamaları artıq 1801-ci ildə sona çatır. Onlar ayrılırlar.
Paris, Köln, Vyana
redaktə1802-ci ildə Şleqel Drezdenə köçür. Burada o yerli qalereyanın xəzinəsi ilə yaxından tanış olur. Sonra Şleqel həyat yoldaşı Doroteya ilə birlikdə Parisə yola düşür. Parisdə Şleqel fars və hind poeziyasını öyrənir və "Avropa" jurnalının nəşrinə başlayır. Bu jurnalda o poeziyanı eksoteriya və ezoteriya kimi hissələrə bölüdyü "Ədəbiyyat" adlı məqaləsini yerləşdirir. Sonuncuya o didaktik və alleqro-mifoloji əsərləri aid edir.
1804-cü ildə Şleqel Kölnə gedir və burada mühazirələr oxuyur. Öz "Fəlsəfə mühazirələri"ndə daimi dövriyyə qanunauyğunluğunu rədd edir və maarifçiliyin artan xətt üzrə inkişafı ideyasını tənqid edir.
1808-ci ildə Şleqel katolikliyi qəbul edir. Həmin ildə onun "Hindlilərin dili və müdrikliyi" adlı əsəri çap olunur. 1808-ci iləd Şleqel Vyanay köçür, burada o 1809-cu ildə imperator sarayında və dövlət kanselyariyasında katib təyin olunur. İşlədiyi dövrdə Avstriya imperiyasının böyüklyünü təbliğ edir. 1809-c ildə Avstriyadnın nail olduğu alçaldıcı sülh müqaviləsindən sonra Şleqel depressiyaya düşür.
1812-ci ildə o Vyanada qədim və yeni ədəbiyyat haqqında mühazirələr oxuyur. Onlarda əvvəlki Şleqelin entuziyası və analizetmə mübarizliyi nəzərə çarpırdı. Burada ədəbiyyat fəlsəfə və dinlə bağlı nəzərdən keçirilir, həmçinin onun Şərqə ehtirası hiss olunur. onun çıxışlarında bir çox iti düşüncələrə və maraqlı ümumiləşdirmələrə rast gəlinirdi.
1812-ci ildə o "Alman muzeyi" adlı jurnal nəşr etdirir. 1815-ci ildə Şleqel zadəgan rütbəsini alır. Vyanada "Həyatın fəlsəfəsi" və "Tarixin fəlsəfəsi" adlı məşhur mühazirələrini oxuduqdan sonra o 1818-ci ildə Drezdenə yola düşür. Drezdendə Şleqel vəfat edənə qədər (1829) "Dilin və sözün fəlsəfəsi" adlı mühaizrələrini oxuyur.
Fridrix Şleqel Drezdendə qədim katolik qəbirstanlığında dəfn olunub.
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 Karl Wilhelm Friedrich Schlegel // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 3 4 Грушке Н. Шлегель, Фридрих (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1903. Т. XXXIXа. С. 671–675.
- ↑ 1 2 The Fine Art Archive. 2003.
- ↑ 1 2 3 4 Шлегель Фридрих // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Xarici keçidlər
redaktə- Antoine Berman: L’épreuve de l’étranger. Culture et traduction dans l’Allemagne romantique: Herder, Goethe, Schlegel, Novalis, Humboldt, Schleiermacher, Hölderlin. Paris, Gallimard 1984. ISBN 978-2-07-070076-9.
- Gerhard Kraus: Naturpoesie und Kunstpoesie im Frühwerk Friedrich Schlegels. Erlangen 1985, ISBN 3-7896-0164-0
- Manfred Engel: Der Roman der Goethezeit. Bd. 1: Anfänge in Klassik und Frühromantik: Transzendentale Geschichten. Stuttgart, Weimar 1993, S. 381–443, ISBN 3-476-00858-4.
- Berbeli Wanning: Friedrich Schlegel. Eine Einführung. Hamburg 1999, ISBN 3-88506-306-9.
- Ernst Behler: Friedrich Schlegel. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. 7. Aufl. Hamburg 2004 (RoRoRo Bildmonographien), ISBN 3-499-50123-6.
- Фридрих Шлегель в БСЭ [ölü keçid]
- Фридрих Шлегель в Новой философской энциклопедии