Kürdlərin mənşəyi

Kürdlərin mənşəyi — Kürdüstan regionunda yaşayan kürd xalqının mənşəyi.

Etimologiyası

Kürd adının əsl mənşəyi haqqında alimlər tərəfindən bir səs çoxluğu qəbul edilməyib, lakin bir nəzəriyyəyə görə, kürd etnonimi Pəhləvi dilində "köçəri" mənasını verən 𐭪𐭥𐭫𐭲, kwrt- sözündən törəmişdir. Fars əsilli -stan (fars. ـستان‎‎) şəkilçisi ölkələr və vilayətlər üçün istifadə edilmişdir.^[1]

Kürdüstanın qədim adlarından biri də Korduenadır.^[2] Kürdüstan qədim dövrlərdə ermənilər tərəfindən Korçayk (erm. Կորճայք), yunanlar tərəfindən Kordini (q.yun. Κορδυηνή), latınlar tərəfindən (Gordyene, Gordiyene), yəhudilər tərəfindən isə Kartigini (ivr. ‏קרטיגיני‏‎) adlandırılmışdır.

Kürdüstan bölgə adı olaraq ilk dəfə Edessalı Matfey tərəfindən yazılmış «Erməni salnaməsi» adlı əsərində bir bölgəni təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Edessalı Matfey Diyarbəkir və Sivərək arasında yerləşən bir bölgəni Kürdstanats (erm. , K’rdstanats) adlandırmışdır.^[3]

Toponimin indiki mənası yazılı mənbələrdə ilk dəfə XII əsrdə Böyük Səlcuq Sultanı Səncər tərəfindən qurulan, müasir İranın Həmədan, Kirmanşah, Dinavər və Sənəndəc şəhərlərini^[4] əhatə edən vilayət üçün istifadə edilmişdir.^[5]

Etnogenezi

Kürd termini XVI əsrdə Şərəf xan Bitlisi tərəfindən dörd qəbilə qrupunu – kurmanclar, lurlar, kəlhurlar və goranları əhatə edən bir ad kimi istifadə edilmişdir. Lüdviq Pol iddia etmişdir ki, bu, kürdlərin ardıcıl Şimal-Qərb İran qrupu kimi yeni başlayan etnogenezini göstərir, çünki bu dörd qrupdan üçü bu gün ən azı qismən kürd kimi tanınan qrupların əcdadları kimi müəyyən edilə bilər, halbuki lurlar kürd qrupu deyil və Cənub-Qərbi İran dil filumuna aiddir. Pol daha sonra qeyd edir ki, kürdcə yazılmış ilk mətnlər eyni dövrdə meydana çıxmışdır.^[6]

Həmçinin baxın

İstinadlar

↑ "-stan" (ingilis). Online Etymology Dictionary. June 24, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 6, 2019.
↑ Maqsudyan, N. "Early Armenia as an Empire: The Career of Tigranes III, 95–55 BC". Journal of the Royal Central Asian Society (ingilis). 39 (2). April 1952: 156–163.
↑ Asatryan, Qarnik. Die Ethnogenese der Kurden und frühe kurdisch-armenische Kontakte // Iran & the Caucasus (alman). 5. 2001. 41–74.
↑ Lalə Yalçın-Hekmann, Martin Ştromeyyer. Die Kurden (alman). 2. Aufl. Münhen. 2003. səh. 20.
↑ Yıldız, Kərim. Irak Kürtleri (türk). İstanbul: Belge Yayınları. June 2005. səh. 21–22. ISBN 975-344-329-3.
↑ Ludwig Paul "HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE" Arxivləşdirilib 2011-11-17 at the Wayback Machine, Encyclopedia Iranica (2008) writes about the problem of attaining a coherent definition of "Kurdish language" within the Northwestern Iranian dialect continuum. There is no unambiguous evolution of Kurdish from Middle Iranian, as "from Old and Middle Iranian times, no predecessors of the Kurdish language are yet known; the extant Kurdish texts may be traced back to no earlier than the 16th century CE." Ludwig further states: "Linguistics itself, or dialectology, does not provide any general or straightforward definition of at which point a language becomes a dialect (or vice versa). To attain a fuller understanding of the difficulties and questions that are raised by the issue of the “Kurdish language,” it is therefore necessary to consider also non-linguistic factors."

[1] "-stan" (ingilis). Online Etymology Dictionary. June 24, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 6, 2019.

[2] Maqsudyan, N. "Early Armenia as an Empire: The Career of Tigranes III, 95–55 BC". Journal of the Royal Central Asian Society (ingilis). 39 (2). April 1952: 156–163.

[3] Asatryan, Qarnik. Die Ethnogenese der Kurden und frühe kurdisch-armenische Kontakte // Iran & the Caucasus (alman). 5. 2001. 41–74.

[Strohmeier1-4] Lalə Yalçın-Hekmann, Martin Ştromeyyer. Die Kurden (alman). 2. Aufl. Münhen. 2003. səh. 20.

[Irak-5] Yıldız, Kərim. Irak Kürtleri (türk). İstanbul: Belge Yayınları. June 2005. səh. 21–22. ISBN 975-344-329-3.

[6] Ludwig Paul "HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE" Arxivləşdirilib 2011-11-17 at the Wayback Machine, Encyclopedia Iranica (2008) writes about the problem of attaining a coherent definition of "Kurdish language" within the Northwestern Iranian dialect continuum. There is no unambiguous evolution of Kurdish from Middle Iranian, as "from Old and Middle Iranian times, no predecessors of the Kurdish language are yet known; the extant Kurdish texts may be traced back to no earlier than the 16th century CE." Ludwig further states: "Linguistics itself, or dialectology, does not provide any general or straightforward definition of at which point a language becomes a dialect (or vice versa). To attain a fuller understanding of the difficulties and questions that are raised by the issue of the “Kurdish language,” it is therefore necessary to consider also non-linguistic factors."

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]