Klassik liberalizm
Klassik liberalizm — özəl mülkiyyəti, maneəsiz bazar iqtisadiyyatını, hüququn aliliyini, din və mətbuat azadlığının konstitusional qarantiyalarını, eləcə də azad bazara əsaslanan beynəlxalq sülhü dəstəkləyən ideologiyanı təyin etmək üçün istifadə edilən termin.[1] Liberalizmin bir qoludur.
| Liberalizm | |
 | |
| İdeyalar | |
| Azadlıq | |
| Kapitalizm • Bazar iqtisadiyyatı | |
| İnsan hüquqları | |
| Hüquqi dövlət | |
| İctimai müqavilə | |
| Bərabərlik • Millət | |
| Plüralizm • Demokratiya | |
| İdeyadaxili hərəkatlar | |
| Libertarianlıq | |
| Neoliberalizm | |
| Sosial-liberalizm | |
Klassik liberallar fərdi azadlığa əsaslanan və bu azadlıqların qorunması ilə məhdudlaşdırılmış, cəmiyyətə yüksək üstünlük təmin edəcək bəzi xidmətlər göstərən bir dövlətin olması, geriyə qalan bütün funksiyalar azaldılaraq sərbəst bazar tərəfindən qarşılanmalıdır. İdeyaları klassik liberalizmə təsir edən insanlar arasında Con Lokk[2], Jan Batist Sey, Tomas Maltus və David Rikardo var. Onların fikirləri Adam Smitin Xalq Sərvətlərindən Biri Kitabında irəli sürülən klassik iqtisadi fikirlərə və təbii qanuna[3], utilitarizmə[4] və tərəqqiyə[5] inam üzərində quruldu.
XX əsrdə iqtisadçılar Fridrix fon Hayek və Milton Fridmenin rəhbərliyi ilə klassik liberalizmə marağın canlanması baş verdi[6]. Bəziləri klassik liberalizmin müasir inkişafını "neoklassik liberalizm" adlandırır.
Etimologiyası
redaktəKlassik liberalizm XIX əsrdə Avropa və ABŞ-də inkişaf etmişdir. XVIII əsrdə Klassik liberalizmin məlum ideyalar üzərində qurulmasına baxmayaraq, bu, yeni bir cəmiyyət tipinə, sənaye inqilabına və urbanizasiyaya cavab olaraq meydana gələn, hökumətə və ictimai münasibətlərə yönəlmişdir.
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Zayıdzadə, Ayxan. "Klassik liberalizm nədir?". Rasional.org (az.). 9 avqust 2020. 2021-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-20.
- ↑ Steven M. Dworetz, The Unvarnished Doctrine: Locke, Liberalism, and the American Revolution (1994)
- ↑ Joyce Appleby, Liberalism and Republicanism in the Historical Imagination (1992) p. 58
- ↑ Gerald F. Gaus and Chandran Kukathas, Handbook of Political Theory (2004) p. 422
- ↑ Hunt, p. 54
- ↑ Richardson, p. 43