Leonid Çadamba
Leonid Çadamba (tıva Чадамба Леонид Борандаевич; 18 mart 1918, Toju rayonu[d], Yeniseysk quberniyası[d] – 24 aprel 1987, Kızıl, Tuva MSSR) — tuvalı şair, nasir, yazıçı, dramaturq, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, tərcüməçi və sosial aktivist.[1]
| Leonid Çadamba | |
|---|---|
| tıva Чадамба Леонид Борандаевич | |
| Doğum tarixi | 18 mart 1918 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 24 aprel 1987 (69 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı, şair, siyasətçi |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
   |
Həyatı
redaktə1918-ci ildə hal-hazırkı Tıva Respublikasının Toju bölgəsinin Hon-Şöl deyilən kəndində anadan olmuşdur. Müəllimliklə məşğul olmuşdur. Tuva dili və mədəniyyəti sahəsində ən öndə gələnlərdən biridir.[2]
Əsərləri
redaktəİlk şerlərini 1933-cü ildə nəşr etdirmişdir. 1941-ci ildə ədəbi jurnallarda şerləri yayımlanmağa başlamışdır. Dövrün müxtəlif jurnallarında əsərləri yayımlanmışdır: “Xalqların qardaşlığı”, “Ogonyok”, “Sibir işıqları”, “Uluq-Hem” və digərləri. Onun şer antologiyaları isə “Xoşbəxtlik”, “Turkuvaz çaylar”, “Nəsil”, “Mənim dəliqanlı dostlarım” adlarında nəşr edilmişdir. Çadambanın nəsr sahəsində isə hekayələrindən “Yolçuluq” və hekayə ilə nəql antologiyalarından “Ren maralı”nı misal göstərmək olar.[3] Əsərləri 13 dilə tərcümə edilmişdir.
Çadambanın 1940-cı illərdəki “Başlanğıc”[4] dərsləri məktəblər üçün Tuva dilinin yaradılmasında böyük əhəmiyyətə sahibdir.
Dərslik, şer antologiyası və nəsr əsərləri:
- Üjüglel", Tıva dili öğretiliş kitabı
- "Tıva dıl", Tıva dili öğretiliş kitabı
- "Töreen çugаа" Tıva dili öğretiliş kitabı
- "Ааs-kejik" (1952),
- "Аk-kök hemner" (1966),
- "Sаlgаldаr" (1968),
- "İvijiler" (1972),
- "Çıındı çоgaaldаr" (1978),
- "Аyan–çоruk" (1980),
- "Аnıyak öñnükterimge" (1987)
- "Аyan-çоruk" (1988)
Leonid Çadamba 1-3-cü siniflər üçün tuvan dil qrammatikasının ilk tərtibçisi, ilk tuvan əlifbası "Ujugel" (ibtidai), ibtidai məktəb üçün dərslik "Toreen chugaa" (ana dili 1948, 1950, 1953), "Toreen dyl" ( Doğma dil); Orta məktəb dərsliklərinin həmmüəllifi və redaktorudur. İlk Rus-Tuvan lüğətinin və Tuvan-Rus lüğətinin, Tuvan dilinin orfoqrafiya lüğətinin tərtibçilərindən biri (1953). İlk şeirlər 1933-cü ildə nəşr edilmişdir. Çadamba ədəbi işinə 1941-ci ildə başlamışdır. Şeirlər jurnallarda yayımlandı: Xalqların dostluğu, Qığılcım, Sibir işıqları, Ulug-Khem və s. "Xoşbəxtlik" (Aç-kecik), "Mavi çaylar" (Ak-khemner), "Nəsillər", "Gənc dostlarım" (Biçii Onkterimge) şeir toplularını yazmışdır. Chadamba nəsrində "Gəzinti" hekayəsi və şimal maralıların qısa hekayə və esselər toplusu təmsil olunur. 1940-cı illərin sonlarında Çadamba ilk tuvan dili məktəb dərsliklərinin yaradılmasına böyük töhfə verdi. Tuvan dilinin ilk kitabının “Üzhüglel” (ABC), ilk “Dərslik dili”, “Tuva dili” və digər dərsliklərin yaradıcısı [2]. Orta məktəb üçün tuvan dili dərsliklərinin həmmüəllifi və redaktoru, Rus-Tuvan lüğəti tərtibçisidir.
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ "Leonid Çadambanın həyatı" (rus. ). pisateli-tuvy.ru. 26 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Çadamba". tuva.asia. 26 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Leonid Çadambanın əsərləri". centerasia.ru. 26 iyun 2020 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Doğu Sibirya Yazarları. — İrkutsk, 1973. — С. 281.