Leykositlər
Leykositlər (q.yun. λευκός— ağ və κύτος — cisim) və ya ağ qan hüceyrələri — nüvəsinin olması və müstəqil rənginin olmaması ilə fərqlənən müxtəlif görünüş və funksiyalara malik olan, insanlarda və heyvanlarda qan hüceyrələrinin heterogen qrupu.[1][2] Onlar qırmızı sümük iliyində əmələ gəlir və bütün bədəndə olur.[3] Leykositlərin ömrü bir neçə saatdan bir neçə ilə qədərdir. Leykositlərin əsas funksiyası bədəni patogenlərdən qorumaq və toxumadakı dağıdıcı elementləri aradan qaldırmaqdır.
Leykositlər sitoplazmada qranulların olmasına görə qranulositlərə və aqranulositlərə və ya hematopoez zamanı mənşəyinə görə miyeloid və limfoid hüceyrələrə bölünür.[4] Bu geniş kateqoriyalara leykositlərin daha ixtisaslaşmış qrupları daxildir: neytrofillər, eozinofillər, bazofillər, mononüvəli faqositlər sisteminin hüceyrələri (monositlər, toxuma makrofaqları, dendritik hüceyrələr) və limfositlər. Miyeloid seriyanın hüceyrələrinə neytrofillər, eozinofillər, bazofillər və mononüvəli faqositlər sisteminin hüceyrələri, limfoid hüceyrələrə isə limfositlər daxildir.[5] Monositlər və neytrofillər faqositoz qabiliyyətinə görə faqositlər kimi təsnif edilirlər.
Qanda leykositlərin sayının azalması və ya artması patoloji prosesin mövcudluğunun mühüm göstəricisidir. Normalda, yetkin bir insanda leykositlərin sayı 4 × 10 9 / l ilə 1,1 × 10 10 / l arasında dəyişir ki, bu da ümumi qan həcminin təxminən 1%-ni təşkil edir.[6][7] Ağ qan hüceyrələrinin səviyyəsinin artması (leykositoz) çox vaxt infeksiyalar zamanı, bəzən isə xərçəng və digər xəstəliklər zamanı baş verir. Ağ qan hüceyrələrinin aşağı səviyyəsi (leykopeniya) immunitet sisteminin zəiflədiyini göstərir.
İltihabi reaksiyaya səbəb olan maddələr yeni leykositləri yad cismin daxil olduğu yerə cəlb edir. Yad cisimləri və zədələnmiş hüceyrələri məhv edərək, leykositlər böyük miqdarda ölür. İltihab zamanı toxumalarda əmələ gələn irin ölü leykositlərin yığılmasıdır.
İstinadlar
redaktə- ↑ "leukocyte". www.cancer.gov (ingilis). 2011-02-02. 2023-04-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-20.
- ↑ Monga I, Kaur K, Dhanda S. "Revisiting hematopoiesis: applications of the bulk and single-cell transcriptomics dissecting transcriptional heterogeneity in hematopoietic stem cells". Briefings in Functional Genomics. 21 (3). March 2022: 159–176. doi:10.1093/bfgp/elac002. PMID 35265979 (#bad_pmid).
- ↑ Maton D, Hopkins J, McLaughlin CW, Johnson S, Warner MQ, LaHart D, Wright JD, Kulkarni DV. Human Biology and Health. Englewood Cliffs, New Jersey, US: Prentice Hall. 1997. ISBN 0-13-981176-1.
- ↑ "Definition of white blood cell". www.cancer.gov (ingilis). 2011-02-02. 2021-03-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 15, 2023.
- ↑ LaFleur-Brooks M. Exploring Medical Language: A Student-Directed Approach (7th). St. Louis, Missouri, US: Mosby Elsevier. 2008. səh. 398. ISBN 978-0-323-04950-4.
- ↑ "Vital and Health Statistics Series 11, No. 247 (03/2005)" (PDF). 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-02-02.
- ↑ Alberts B, Johnson A, Lewis M, Raff M, Roberts K, Walter P. Leukocyte also known as macrophagesfunctions and percentage breakdown // Molecular Biology of the Cell (4th). New York: Garland Science. 2002. ISBN 0-8153-4072-9.