Mikelancelo

Mikelancelo Buonarroti
Mikelancelo Buonarroti
Doğum adı	Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni
Doğum tarixi	6 mart 1475
Doğum yeri	Kapreze-Mikelancelo[d], Florensiya Respublikası;
Vəfat tarixi	18 fevral 1564 (88 yaşında)
Vəfat yeri	Roma, Papa dövləti[…];
Vəfat səbəbi	infeksiya, boğulma
Dəfn yeri	Santa Korçe Bazilikası;
Vətəndaşlığı	Florensiya Respublikası;
Fəaliyyəti	heykəltaraş, memarlıq çertyojçusu[d], rəssam, memar, şair, mühəndis, yazıçı
Təhsili	Florensiya Universiteti;
Stillər	Yüksək İntibah
Tanınmış işləri	Davud,; Pyeta,; Qiyamət günü,; Sikstin kapellasının tavanı,; Müqəddəs Pyotr kilsəsi,; Laurensiana kitabxanası;
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mikelancelo Buonarroti (it. Michelangelo di Lodovico di Leonardo di Buonarroti Simoni; 6 mart 1475^[8]^[9]^[…], Kapreze-Mikelancelo^[d], Florensiya Respublikası^[1]^[2] – 18 fevral 1564^[10]^[8]^[…], Roma, Papa dövləti^[1]^[3]^[…]) — italyan heykəltəraşı, boyakar, memar və şair. Renessans mədəniyyətinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri.^[11]

Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.

HəyatıRedaktə

Mikelancelo Buonarroti 6 mart 1475-ci ildə müflisləşmiş zadəgan Lyudovik Buonarottinin ailəsində anadan olmuşdur.

FəaliyyətiRedaktə

Kapreze şəhər hakiminin oğlu olan Mikelancelo boyakar C. Girlandayo (1488–1489) və heykəltəraş Bertoldo di Covannidən (1489–1490) dərs almışdır. Yaradıcılığının inkişafına Cotto, Donatello, Mazaççonun, eləcə də antik heykəltəraşlığın böyük təsiri olmuşdur. Hələ ilk əsərlərində ("Madonna pilləkən yanında", "Kentavrların döyüşü", hər ikisi mərmər, təqr. 1490–1492).

Mikelancelo yaradıcılığının başlıca cəhətləri — obrazların monumentallığı, plastik gücü və dramatizmi, insanpərvərlik hissləri bütün təfərrüatı ilə özünü büruzə verir. Romada olarkən yaratdığı "İsa üzərində ağlaşma" ("Pyeta", 1498–1501) heykəli Mikelancelo üslubunun püxtələşdiyini göstərir. Dərin mənalı bu əsərin əsas ideyası əsl insani kədər, övlada məhəbbət kimi nəcib hisslərin tərənnümüdür.

Avtoportret

Mikelancelo 1501-ci ildə Florensiyaya qayıtmış, qəddar Mediçilərin hökmranlığına son qoymuş respublika vətəndaşlarıın qəhrəmanlığını təcəssüm etdirən simvolik əsərlər üzərində işləmişdir (5 m-lik "David" heykəli, mərmər, 1501–1504). 1505-ci ildə Papa II Yuli Mikelancelonu Romaya çağırmış və ona özünün məqbərəsini yaratmağı tapşırmışdı. Məqbərə həcmi, əzəməti, gözəlliyi baxımından dünyada yeganə və nadir sənət əsəri olmalı idi. Məqbərənin layihələri tez-tez dəyişdirildiyindən onun inşası yalnız 1545-ci ildə başa çatdırılmışdı. Mikelancelo məqbərə üçün nəzərdə tutulmuş bir sıra heykəllər yaratmışdır ("Musa", 1515–1516; "Üsyankar qul" və "Canverən qul", hər ikisi 1513–1516). Mikelancelonun ən möhtəşəm və əzəmətli rəngkarlıq əsəri Vatikandakı Sikstin kapellası tavanının (plafon) freskalarıdır (1508–1512). Tavanın mərkəzində doqquz düzbucaqlı lövhə, onların ətrafında 20 çılpaq gənc fiquru, mərmər taxtlarda oturmuş 7 müdrik peyğəmbərin və 5 sivillanın surətləri, həmçinin dramatik məzmunlu kompozisiyalar ("İşığın zülmətdən ayrılması", "Günəşin, ayın və bitkilərin yaradılması", "Torpağın sudan ayrılması", "Adəmin yaradılması", "Həvvanın yaradılması", "Günahkarlıq və cənnətdan qovulma", "Nuhun qurbanı", "Dünya daşqını" və s.) yerləşdirilmişdir.

Ümumiyyətlə kapellanın 18 m hündürlükdə olan plafonunda 343 insan fiquru təsvir edilmişdir. 1520-ci illərdə Mikelancelonun həyata münasibətində bədbinlik yaranmış, bu da onun Florensiyada San-Lorenso kilsəsində yaratdığı məşhur Mediçilərin sərdabası (1520–1534) heykəltəraşlıq və memarlıq ansamblında əksini tapmışdır. Mikelancelo 1534 ildə həmişəlik Romaya köçmüş, Sikstin kapellasının mehrabında "Məhşər günü" adlı monumental freska üzərində işləmişdir (1536–1541).

Mikelancelo təqr. 1537–1538-ci illərdə "Brut" büst-heykəlini, 1542–1550-ci illərdə Romada Paolina kapellasının freskalarını, 1550–1555-ci illərdə isə öz qəbirüstü abidəsi üçün nəzərdə tutduğu "İsa üzərində ağlaşma" ("Pyeta") adlı dördfiqurlu heykəl yaratmışdır.

Mikelancelo memarlıq sahəsindəRedaktə

Mikelancelonun memarlıq sahəsindəki fəaliyyəti də diqqətəlayiqdir. O, 1546 ildən Romadakı Müqəddəs Pyotr baş kilsəsinin layihəsi üzərində işləmiş, onun mehrab hissəsini klassik memarlıq orderləri sistemi üzrə möhtəşəm dinamik formalarda həll etmişdir. Mikelancelo Renessans dövrü memarlığında monumental ansambl probleminin həlli sahəsində ilk təşəbbüs göstərərək Kapitoli meydanını layihələşdirmişdir.

Mikelancelo poeziyasıRedaktə

Mikelancelo qoca yaşlarında poeziyaya daha çox maraq göstərmiş, əsasən madriqal və sonetlər yazmışdır. Sağlığında şerləri dərc olunmamışdı. İlk "Şerlər" kitabı 1623-cü ildə nəşr edilmişdir (D. Şostakoviç Mikelancelonun sözlərinə vokal süita yazmışdır). Mikelancelo yaradıcılığı insan şəxsiyyətinə pərəstiş, insanın böyüklüyünə və gözəlliyinə inam hissləri ilə aşılanmışdır.