Osamu Dazai

Osamu Dazai (太宰 治, Dazai Osamu, 19 iyun 1909, Kanaqi^[d], Aomori – 13 iyun 1948, Mitaka) və ya əsl adı ilə Şuci Tsuşima (津島 修治, Tsuşima Şuci) – Yaponiya romançısı və müəllifi. XX əsrin ən tanınmış Yaponiya yazıçılarından biridir. Etirafla xarakterizə olunan mən-roman janrında olan avtobioqrafik əsərlər yazmışdır. Bədbin tonda olan əsərləri üçün nihilizm və özünüməhv mövzuları səciyyəvidir. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Yaponiyanın postmüharibə dövründəki portretini əks etdirən əsərlər yazmışdır. "Tsuqaru" (1944), "Batan günəş" (1947) və "Yarımçıq insanın etirafları" (1948) ən məşhur əsərləridir.

Osamu Dazai
yap. 太宰 治
Doğum adı	津島 修治
Təxəllüsləri	辻島 衆二, 黒木 舜平
Doğum tarixi	19 iyun 1909
Doğum yeri	Kanaqi, Aomori, Yaponiya
Vəfat tarixi	13 iyun 1948 (38 yaşında)
Vəfat yeri	Mitaka, Tokio, Yaponiya
Vəfat səbəbi	intihar
Dəfn yeri	Zenrin məbədi
Uşaqları	3
Təhsili	Tokio Universiteti
Fəaliyyəti	yazıçı, roman yazıçısı
İstiqamət	mən-roman
Janr	hekayə
Osamu Dazai Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Dazai Yaponiyanın şimalında yaşayan və siyasətlə məşğul olan varlı bir ailədə doğulmuş, yalqız uşaqlıq keçirmişdir. 1933-cü ildə Osamu Dazai təxəllüsü ilə əsərlər yazmağa başlamışdır. Yazıçı Masuci İbuse onun dostu və mentoru olmuşdur. Dazai həyatı boyunca dəfələrlə intihara təşəbbüs etmiş, bir çox qadınla münasibətdə olmuş, içkiyə qurşanmış, özünü xoşbəxt hiss etməmişdir. İki dəfə Akutaqava mükafatına namizəd göstərilsə də, mükafatı qazana bilməmişdir. Əsas əsərlərini həyatının son illərində yazmışdır. 1948-ci ildə sevgilisi Yamazaki Tomie ilə birlikdə özünü Tamaqava kanalına ataraq intihar etmişdir.

İlk illəri

Şuci Tsuşima 19 iyun 1909-cu ildə Honşunun şimalında yerləşən Kanaqi qəsəbəsində, varlı sahibkar ailəsində doğulmuşdur. 1912–1923-cü illərdə Yaponiya parlamentinin üzvü olan atası Qenemon Tsuşima tez-tez evdən uzaq olurdu, 11 uşaq doğmuş anası isə xroniki xəstə idi. Bu səbəbdən Tsuşima demək olar ki, xidmətçilər tərəfindən böyüdülmüşdür. Xüsusilə də, 14 yaşlı xidmətçi qız Take onun təsəvvüründə ana obrazı kimi qalmışdır.

Tsuşima yalqız uşaqlıq keçirdikdən sonra əvvəl Aomoridə yerləşən orta məktəbdə, 1927-ci ildə Hirosakidə yerləşən liseydə təhsil almışdır. Məktəb illərində kiçik jurnalları redaktə etmiş, digər şagirdlərin publikasiyalarına töhfələr vermişdir. "Şinkiro" (azərb. "Möcüzə"‎) adlı jurnal təsis etsə də, böyük qardaşı Bunci dərslərinə diqqət ayırması üçün onu ciddi yazıçılıq fəaliyyətindən çəkindirmişdir. Tsuşima bu dövrdə "Dibsiz cəhənnəm" (1928), "Yazıq ağcaqanad" (1928), "Bir sahibkarın həyatı" (1929–1930) adlı əsərlər yazmışdır.

Tsuşima solçu aktivistlərin təsiri altına düşmüş və səhv təbəqədə doğulduğu üçün özünü günahkar hiss edərək 1929-cu ildə ilk intihar cəhdini gerçəkləşdirmişdir. 1930-cu ildə heç bir imtahandan keçməyərək, fransız dilində bir söz belə bilmədən Tokio Universitetinin fransız dili ixtisasına qəbul olunmuşdur. Fransız dilinin əsaslarını belə öyrənə bilməmiş, 5 il sonra universiteti buraxmışdır. Kommunistlərlə əlaqəsi 1932-ci ilə qədər davam etmiş, hökumət tərəfindən tenko icra etməyə məcbur edilmişdir. Bu dövrdə ikinci intihar cəhdini etmişdir. Aomoridən olan bir geyşa olan Oyama Hatsuyo ilə evlənmək istəsə də, ailəsi buna qarşı çıxmışdır. Nəticədə, Qinzadakı bir barda xidmətçi kimi işləyən başqa bir qızla birlikdə özünü dənizə atmışdır. Qız ölsə də, Dazai sağ qalmışdır. Buncinin müdaxiləsindən sonra Dazai cinayət məsuliyyətindən xilas olmuşdur.

Yazıçılıq dövrü

1932-ci ildə Hatsuyonun geyşa həyatı haqqında öyrəndiyi gizli faktlar Tsuşimanı dərindən sarsıtmışdır. O, yaşadığı təcrübələr əsasında 1933-cü ildə "Xatirələr" əsərini nəşr etdirmişdir. Bu əsər yazıçının avtobioqrafik hekayə nəqletmə metodunun ilk nümunəsi hesab olunur.

1933-cü il Dazainin ədəbi karyerasının əsl başlanğıc ili hesab olunur. Tokioda fəaliyyət göstərən "Kaihyo" jurnalının yazıçıları ilə əlaqələr qurmaqla yanaşı, "Qatar" adlı hekayəsinə görə Aomoridə keçirilmiş bir hekayə müsabiqəsinda birinci yerə layiq görülmüşdür. Bu, onun Osamu Dazai təxəllüsü ilə nəşr olunmuş ilk əsəri olmuşdur. 1933-cü ildə nəşr olunmuş "Çevrilmə" əsəri bəyənilmiş, bir neçə jurnal üçün yazmağa başlamışdır. 1935-ci ildə "Miyako Shimbun" qəzetində işə düzəlmək üçün keçirilmiş imtahanda uğursuz olduqdan sonra özünü asmağa çalışaraq üçüncü intihar cəhdini gerçəkləşdirmişdir. 1935-ci ildə Tatsuzo İşikavaya uduzaraq Akutaqava mükafatını qazana bilməmişdir. 1935-ci ilin aprelində Dazai morfin asılılığından qurtulmaq üçün göndərildiyi xəstəxanada müalicə alarkən Oyama Hatsuyo onun yaxın dostlarından biri ilə münasibətdə olmuşdur. 1937-ci ildə bir müddət barışaraq sevgi intiharına cəhd etsələr də, uğursuz olaraq yenə ayrılmışdırlar.

Tsuşima ailəsi Dazainin dostu İbuse Masuci ilə əlaqə saxlayaraq çətin dövrdən keçən yazıçı üçün evlilik təşkil etməsini xahiş etmişdir. Dazai və 26 yaşlı orta məktəb müəllimi Miçika İşihara 8 yanvar 1939-cu ildə İbusenin evində evlənmişdirlər. Evlilik Dazainin yaradıcılığına müsbət təsir göstərmişdir. 1939-cu ildə "Qızıl şəkil" əsərinə görə ilk ədəbi mükafatını, "Məktəbli qız" əsərinə görə Kitamura Tohoku mükafatını qazanmışdır. 1939-cu ildə yazdığı "Fuci dağının 100 görünüşü" əsəri "Shinchosha" nəşriyyatı tərəfindən Şova dövrü ədəbiyyatının ən yaxşı əsərlərindən biri seçilmişdir. Dazai səyahət etməyə və mühazirələr verməyə başlamış, İzu səyahətindən sonra 1941-ci ildə "Tokionun 8 görünüşü" adlı avtobioqrafik xülasəsi nəşr olunmuşdur.

Postmüharibə

İkinci Dünya müharibəsi illərində yazıları hökumətin senzurasına məruz qalsa da, yazmağa davam etmişdir. Bu dövrdə tarixi materiallara əsaslanan "Udaycin Sanetemo" (1943) və "Əyalətlərin yeni hekəyələri" kimi əsərlər yazmışdır. 1944-cü ildə nəşriyyatlardan biri anadan olduğu Tsuqaru yarımadası haqqında səyahət kitabçası yazmağı təklif etmişdir. Masuci İbuse ona bu səyahətnaməni özünüifadə vasitəsi kimi yazmağı məsləhət görmüşdür. Beləliklə, ailəsini ziyarət etmək üçün vətəninə yollanan Dazai anekdotlar, xatirələr, müşahidələr və şərhlərlə zəngin olan "Tsuqaru" əsərini ortaya çıxarmışdır.

Yaponiyanın təslim olmasından bir neçə ay əvvəl Dazainin evi hava hücumu zamanı məhv olmuş və ailəsi ilə Aomoridəki evinə köçmüşdür. Həm müharibə, həm çox işləmək Dazainin nihilist üsluba qayıtmasına səbəb olmuşdur. Bir il yarım sonra Tokioya qayıtmış və yazıçılıq fəaliyyətinin ən məhsuldar dövrü başlamışdır. Əsərləri yapon oxucular tərəfindən bəyənilmiş və Yaponiyada məşhur şəxsə çevrilmişdir. İçkiyə qurşanan Dazai vərəmə yaxalanmış və sağlamlığı getdikcə pisləşməyə başlamışdır. Əsərlərinin fanatları çox olsa da, özünü xoşbəxt hiss edə bilməmişdir. 1947-ci ildə Ota Şizuko və Yamazaki Tomie adlı iki evli qadınla münasibət yaşamağa başlamışdır. Dazainin "ölüm mələyi" adlandırılan Tomie yazıçının 1947-ci ildə nəşr olunmuş məşhur əsəri "Batan günəş" romanındakı Kazuko personajı üçün ilham mənbəyi olmuşdur. "Batan günəş" nəşr olunduqdan dərhal sonra populyar olmuş və Yaponiyada postmüharibə ədəbiyyatının ilk vacib əsəri olmuşdur.

1948-ci ildə Dazainin növbəti əsas əsəri olan "Yarımçıq insanın etirafları" nəşr olunmuşdur. Avtobioqrafik olan bu roman cəmiyyət tərəfindən "insan kimi diskvalifikasiya olunmuş" Yozo adlı personajın xatirələrindən bəhs edir. Dazai bu əsəri tamamladıqdan sonra 1948-ci ilin yazında "Asahi Shimbun" qəzeti üçün "Əlvida" adlı novella üzərində işləməyə başlasa da, əsəri heç vaxt tamamlaya bilməmişdir. 13 iyun 1948-ci ildə Yamazaki Tomie ilə birlikdə özünü kanala ataraq intihar etmişdir. Cansız bədənləri 19 iyunda – Dazainin 39-cu ad günündə kanaldan çıxarılmışdır.

Ədəbiyyat

• Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). II cild (Const–F). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 79–80. ISBN 0-87011-622-3. İstifadə tarixi: 30 iyun 2024.
• Lewell, John. Modern Japanese Novelists (ingiliscə). Kodansha America. 1993. 65–68. ISBN 4-7700-1649-2. İstifadə tarixi: 30 iyun 2024.