Ruhulla Axundov

Ruhulla Əli oğlu Axundov — Azərbaycan sovet dövlət və partiya xadimi, publisist, alim, 1919-cu ildən Azərbaycan Kommunist Partiyasının üzvü, Azərbaycan Kommunist Partiyasının I katibi (1925–1926). Azərbaycan dilinin elmi terminologiyasını işləyib hazırlayıb. Latın əlifbasına keçidin qızğın tərəfdarlarından və təşkilatçılarından biri olub. Marksın əsərlərini Azərbaycan dilinə ilk dəfə Ruhulla Axundov tərcümə edib.

Ruhulla Axundov
Ruhulla Əli oğlu Axundov
ÜKP(b)-nin Zaqafqaziya vilayət komitəsinin katibi 1930
Azərbaycan SSR maarifi xalq komissarı 1927 — 1930
Sələfi	Mustafa Quliyev
Xələfi	Maqsud Məmmədov (rektor)
Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 2-ci birinci katibi 1925 — 1926
Sələfi	Sergey Kirov
Xələfi	Levon Mirzoyan
Partiyanın Bakı komitəsinin katibi
Azərbaycan KP(b) MK-nın kəndlərdə iş üzrə şöbəsinin müdiri
"Kommunist" qəzetinin baş redaktoru
Şəxsi məlumatlar
Partiya	Ümumittifaq Kommunist partiyası (bolşevik) (1919-1938)
Doğum tarixi	13 yanvar 1897(1897-01-13)
Doğum yeri	Şüvəlan, Bakı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi	21 aprel 1938(1938-04-21) (41 yaşında)
Vəfat yeri	Kommunarka poliqonu[d], Lenin rayonu[d], Moskva vilayəti, RSFSR, SSRİ
Vəfat səbəbi	güllələnmə[d]
Dəfn yeri	Kommunarka poliqonu[d]
Həyat yoldaşı	Frida Naumovna Şlyomova-Axundova
Təltifləri

Həyatı

Ruhulla Axundov 13 yanvar 1897-ci ildə Bakının Şüvəlan kəndində müəllim ailəsində anadan olub. Mədrəsədə, real məktəbdə təhsil alıb.

Fəaliyyəti

1916-cı ildən Bakı mətbəələrində korrektor və tərcüməçi işləyib. 1917-ci ildən "sol" eser qrupunun, yəni Əkinçi Partiyasının üzvü olsa da, 1918-ci ildə "sol" eserlərlə bolşeviklərin münasibətlərinin kəskinləşməsi, eləcə də eserlərə qarşı qırmızı terrorun başlaması onu öz siyasi mövqeyini dəyişməyə məcbur edib. Beləliklə R.Axundov 1919-cu ilin may ayında Kommunist Partiyasına üzv olaraq, bu vaxtdan etibarən fəal surətdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinə qarşı əks fəaliyyət göstərib. 1918-ci ildə "Bakı ətrafı fəhlə, əsgər və matros şurasının əxbarı"nın, 1919-cu ildə Azərbaycan dilində gizli şəkildə nəşr edilən bolşevik "Kommunist" qəzetinin ilk redaktoru, "Hürriyyət" qəzetinin redaktorlarından biri olub. O, XI ordunun işğalından sonra AK (b) PMK-də şöbə müdiri, AK (b) P Bakı Komitəsinin katibi, "Bakinski raboçi" və "Kommunist" qəzetlərinin redaktoru olub.

1921-ci ildə üç respublikanın Zaqafqaziya federasiyası şəklində birləşməsinə R.Axundov digər kommunistlərdən fərqli münasibət bəsləyərək, bunu vaxtı çatmamış kampaniya adlandırıb. Lakin o, sonradan mövqeyini dəyişərək ZSFSR və SSRİ-nin təşkilini müdafiə edib. R.Axundov 1924–1930-cu illərdə AK (b) P MK katibi, Azərbaycan SSR xalq maarif komissarı, Azərnəşrin direktoru vəzifəsində çalışıb. Onun rəhbəliyilə 1920–1926-cı illərdə V.İ.Leninin 26 əsəri 130,5 min nüsxə ilə Azərbaycan dilində çapdan çıxıb. 1927–1932-ci illər ərzində K.Marks və F.Engelsin 15 min tirajla 5 əsəri, V.İ.Leninin 106 min nüsxə ilə 19 əsəri Azərbaycan dilində çap olunub. R.Axundovun xidmətləri sayəsində Leninin müsbət cəhətlərini əks etdirən bu əsərlər geniş təbliğ edilir, onun mənfi, antihumanist xarakterini nümayiş etdirən əsərlər isə kommunist rejiminin tələblərinə uyğun olaraq uzun zaman xalqdan gizli saxlanılırdı. R.Axundov 1928–1929-cu illərdə nəşr olunmuş ikicildlik "rusca-türkcə lüğət"in tərtibçilərindən biri idi. O, Rusiya Kommunist Bolşeviklər Partiyasının ikinci proqramını və Kommunist İnternasionalının 1-ci konqresinin Manifestini Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdi. 1929-cu ildə Azərbaycanda əlifba islahatı keçirilərək, ərəb əlifbası latın əlifbası ilə əvəz olunmasında R.Axundovun böyük xidmətləri olub.

1927-ci ilin noyabrında AK(b)P VIII qurultayı xalq maarif komissarı R.Axundovun məruzəsini dinləyərək ümumi ibtidai təhsilə keçmək üçün hazırlıq işlərinə başlamaq haqqında qərar qəbul edib. 1928-xi ildə R.Axundovun tapşırığı ilə "Kommunist" qəzeti gənc nəslin millət və din əleyhinə tərbiyə edilməsi üçün aşağıdakıları təklif etmişdi:

• Maarif nazirliyi məktəblərdə millət və din əleyhinə tərbiyə məsələsinin mahiyyət və üsullarını müəyyən etməli və bu xüsusda bütün məktəblərə qəti direktiv verməlidir;
• Bu direktivə görə millətçi müəllimlər məktəblərdən çıxarılmalıdır;
• Müəllimlərin proletar sinfindən olmasına əhəmiyyət verilməlidir;
• Komsomol və pioner dərnəkləri məktəblərdə kəndli fəaliyyətlərini artırmalı və millət əleyhinə proqramlarını çoxaltmalıdırlar;
• Rusiyada başlamaq üzrə olduğu kimi Azərbaycanda da milli və dini bayramların tamamilə ləğv edilərək bunların yerinə inqilab bayramları qoyulmalıdır;
• Məktəblərimizdə milli və dini təsirləri davam etdirən ən böyük amilin ailələrimiz olduğu inkar edilməz. Bununla da, sadə məktəb vasitəsilə mübarizə etmək qabil olmayacaqdır. Cocuqlarımızın ata-anaları arasında millət, din və s. ilə mübarizə işlərini qüvvətləndirmək üçün "Allahsızlar cəmiyyəti"nin işləri canlandırılmalıdır.

R.Axundov da 1930-cu ildə respublikadan uzaqlaşdırılaraq ÜİK (b) P Zaqafqaziya Ölkə Komitəsinin katibi vəzifəsinə göndərildi. Bu dövrdə yüksək səviyyəli azərbaycanlı kadrlar respublikadan uzaqlaşdırıldığına görə rəhbər vəzifələrə əsasən erməni millətindən olan şəxslər təyin olunurdu. 1932-ci il dekabrın 29-da Azərbaycan Dövlət elmi-tədqiqat institutu əsasında SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsi yaradıldı ki, onun da fəaliyyətinə yenidən respublikaya qayıtmış R.Axundov rəhbər təyin olundu.

M.C.Bağırov hakimiyyətə gələndən sonra ona qarşı düşmən mövqedə olmuş rəhbər işçilərə, o cümlədən R.Axundova qarşı gizli planlarını tədricən həyata keçirməyə başladı. 1937-ci il iyunun 8-də "Pravda" qəzetində Rıklinin imzası ilə "Düşmənin hiylələri" adlı məqalə dərc edilərək R.Axundova qarşı ağır ittiham irəli sürüldü. Ruhulla Axundov xalq düşməni kimi güllələnib. Sonradan 1956-ci ildə Xruşşovun hakimiyyəti dövründə ona bəraət verildi.