Sinqapur

Sinqapur, rəsmi adı ilə Sinqapur Respublikası — Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən suveren ada ölkəsi və şəhər-dövlət. Qərbdə Malakka boğazı, cənubda Sinqapur boğazı, şərqdə Cənubi Çin dənizi və şimalda Cohor boğazı ilə həmsərhəddir. Ölkənin ərazisi bir əsas adadan, 63 kiçik adadan və bir kənar adadan ibarətdir; bu adaların ümumi sahəsi müstəqillik əldə edildikdən sonra həyata keçirilən geniş meliorasiya layihələri nəticəsində 25% artmışdır. Sinqapur əhali sıxlığına görə dünyada üçüncü yerdədir. Çoxmədəniyyətli əhaliyə malik olan Sinqapurda dörd rəsmi dil var: ingilis, malay, mandarin və tamil. İngilis dili linqva frankadır və bir çox dövlət xidmətləri yalnız ingilis dilində mövcuddur. Çox irqçilik konstitusiyada təsbit olunub və təhsil, mənzil və siyasət sahələrində milli siyasəti formalaşdırmağa davam edir.

Sinqapur
Sinqapur Respublikası Dörd rəsmi dildə adı Singapore Republic  (İngilis) 新加坡共和国  (dil?) Republik Singapura  (dil?) சிங்கப்பூர் குடியரசு  (dil?)
Bayraq Gerb[d]
Majulah Singapura  (dil?) "İrəli, Sinqapur"
Himn:  Majulah Singapura  (dil?) "İrəli, Sinqapur"
Tarixi
• Özünüidarə	3 iyun 1959
• Malayziya razılaşması	16 sentyabr 1963
• Sinqapur bəyannaməsi	9 avqust 1965
Rəsmi dilləri	ingilis dili (9 avqust 1965–), Malay dili (9 avqust 1965–), standart çincə (9 avqust 1965–), Tamil dili (9 avqust 1965–)
Paytaxt	Sinqapur
İdarəetmə forması	Unitar dominant partiyalı parlamentli respublika
Prezident	Tarman Şanmuqaratnam
Baş nazir	Lourens Vonq
Sahəsi	Dünyada 176-cı
• Ümumi	733,1 km2 (283,1 kv. mil) km²
• Su sahəsi (%)	1,444 ± 0,001 %
Əhalisi
• Əhali	▼ 5.453.6000 nəfər (115-ci)
• Sıxlıq	7.804 nəf./km² (3-cü)
ÜDM (AQP)
• Ümumi	▲ $701,804 milyard dollar  (38-ci)
• Adambaşına	▲ $131.580 dollar  (2-ci)
ÜDM (nominal)
• Ümumi (2022)	▲ $424,431 milyard dollar  (37-ci)
• Adambaşına	▲ $79.576 dollar  (7-ci)
İİİ (2019)	0,938
Demonim	Sinqapurlu
Valyuta	Sinqapur dolları
İnternet domeni	.sg
ISO kodu	SG
BOK kodu	SGP
Telefon kodu	+65
Saat qurşaqları	UTC+08:00
Nəqliyyatın yönü	sol[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sinqapurun tarixi ən azı minilliklərə qədər uzanır. Tarixdə Tumasik [en] kimi tanınan dəniz emporiumu və sonradan ardıcıl olaraq bir neçə talassokratik imperiyaların əsas tərkib hissəsi olmuşdur. Müasir Sinqapur 1819-cu ildə Stemford Rafflz tərəfindən Britaniya imperiyasında ticarət limanı kimi qurulmuşdur. 1867-ci ildə Cənub-Şərqi Asiyadakı koloniyalar yenidən təşkil edildi və Sinqapur Streyts-Setlmentsin [en] bir hissəsi olaraq Britaniyanın birbaşa nəzarəti altına keçdi. Sinqapur İkinci Dünya müharibəsi zamanı 1942-ci ildə Yaponiya tərəfindən işğal edildi və 1945-ci ildə Yaponiyanın təslim olmasından sonra ayrı bir tac koloniyası olaraq Britaniyanın nəzarətinə qayıtdı. 1959-cu ildə özünüidarə hüququ qazandı və 1963-cü ildə Malay, Şimali Borneo və Saravakla birlikdə Malayziyanın yeni federasiyasının bir hissəsi oldu. Sinqapur 1965-ci ildə suveren dövlət oldu.

Etimologiyası

Sinqapur adı, sanskrit dilindən alınan Malay singa (aslan) sözündən gəlir. Malay əfsanəsinə görə, bu yerdə qəhrəmanları bir aslanla qarşılaşdılar.

Tarixi

Sinqapur haqqında ilk məlumat III əsrə aid Çin salnamələrində verilmişdir. Ada, mərkəzi Sumatra olan Şrivicaya imperiyasının ərazisi olmuşdur. Yava dilində bu imperiya Temasek adlanırdı. Temasek müəyyən dövr ərzində mühüm ticarət mərkəzi olmuş, sonralar öz əhəmiyyətini itirmişdir. Onun haqqında ayrı-ayrı arxeoloji tapıntılar istisna olmaqla, çox az məlumat qalmışdır.

XI-XVI əsrlərdə Sinqapur Coxor imperiyasının tərkibinə daxil olmuşdur. 1617-ci ildə Malayziya-Portuqaliya müharibəsi zamanı Sinqapur Portuqaliya ordusunun hücumuna məruz qaldı.

1299-cu ildə Malay Annalsa görə Sinqapur Krallığı adada Sanq Nila Utama tərəfindən quruldu. Malay salnamələrində verildiyi kimi hesabların tarixiliyi akademik mübahisələrə səbəb olsa da, buna baxmayaraq, o vaxt Temasek olaraq bilinən XIV əsrdə Sinqapurun hər ikisinin də təsiri altında ticarət limanı olduğu məlumdur. Majapahit İmperiyası və Siyam krallıqları, və İndosferin bir hissəsi idi Bu Hindistanlaşmış krallıqlar təəccüblü bir dayanıqlıq, siyasi bütövlük və inzibati sabitlik ilə xarakterizə olunurdu. Tarixi mənbələr ayrıca, XIV əsrin sonlarında onun hökmdarı Paramesvara ya Majapahit ya da siyamların hücumuna məruz qaldığını, onu Malakka Sultanlığını qurduğu Malakka'ya köçməyə məcbur etdiyini göstərir. Arxeoloji dəlillər, Sinqapurda bir müddət sonra kiçik bir ticarət məntəqəsi davam etsə də, Fort Canninqdəki əsas məskunlaşmanın bu dövrdə tərk edildiyini göstərir. 1613-cü ildə Portuqaliyalı basqınçılar yaşayış məntəqəsini yandırdılar və ada önümüzdəki iki əsr üçün qaranlıq oldu. O vaxta qədər Sinqapur nominal olaraq Johor Sultanlığının bir hissəsi idi.Daha geniş dəniz bölgəsi və çox ticarət, Hollandiyanın Malakkanı fəth etməsindən sonrakı dövr üçün Hollandiyanın nəzarəti altında idi.

İngilis müstəmləkəsi

1819-cu il 6 fevralda Böyük Britaniyanın Ost-Hind şirkətinin nümayəndəsi Tomas Stemford Raffl Sinqapura mühacirət edən müxtəlif etnlk qrupların ticarət zonalarının təşkili haqqında Coxor sultanı ilə müqavilə imzaladı.

1826-cı ildə Sinqapur ərazisi Böyük Britaniya tərəfindən işğal olundu. 1946-ci ildə, Böyük Britaniya işğalından azad olduqdan sonra, ərazi Malayziyanın tərkibinə daxil olur və 1963-cü ildə Malayziyada ştat statusu alır. 1965-ci ildə dövlət müstəqilliyini elan edir. 1967-ci ildə ASEAN-a üzv olur. 1867-ci ildə Sinqapur Britaniya İmperiyasının bir koloniyasına çevrildi, İngilislər Çinə gedən yolda Sinqapura mühüm bir dayaq olaraq əhəmiyyət verdilər.

II Dünya Müharibəsi dövründə Yaponiya Malayayı işğal etdi və İngilislər işçi qüvvəsində əhəmiyyətli bir üstünlüyə baxmayaraq itirdiyi Sinqapur uğrunda döyüşdə qalib gəldi (bu strateji səhv hesablamanın nəticəsi idi – İngilislər yaponların dənizdən hücumunu gözləyirdilər və Malayanın hamısını keçərək Sinqapurdan quruya hücum etdilər , qurudan az möhkəmlənmiş idi) 15 fevral 1942 Sinqapur 1945-ci ilin sentyabrında məğlubiyyətə qədər Yaponiyaya keçdi.

1951-ci ildən bəri, Sinqapur Britaniya İmperiyasının tərkibində özünü idarə edən dövlət oldu; 1959-cu il seçkidən sonra Li Kuan Yu baş nazir vəzifəsini tutdu.

Müstəqillik

1963-cü ildə referendum nəticəsində Sinqapur Malay Federasiyası və Şimali Borneo və Saravakın keçmiş Britaniya koloniyaları ilə birlikdə Malayziya Federasiyasına daxil oldu.

1965-ci il avqustun 7-də Sinqapur münaqişə nəticəsində Malayziya Federasiyasını tərk etdi və 9 avqust 1965-ci ildə müstəqillik elan etdi. Federasiya rəhbərliyi, Malayziyadakı mövcudluğunun Çin əhalisinin xeyrinə etnik tarazlığı pozduğuna inandığından Sinqapurun çıxışı nisbətən itkisiz oldu.

Modernizasiya 1965-1990

Müstəqillik dövründə Sinqapur hətta təmiz su və tikinti qumu idxal etməli olan kiçik bir yoxsul ölkə idi. Qonşu ölkələr dost deyildilər və əhalinin üçdə biri kommunistlərə rəğbət bəsləyirdi. Li Kuan Yu özünü və tərəfdaşlarını "İngilis təhsili olan bir burjua lideri" olaraq xarakterizə etdi.

Li Kuan Yu hökumətinin iqtisadi inkişaf strategiyası Sinqapurun Cənub-Şərqi Asiyanın maliyyə və ticarət mərkəzinə çevrilməsinə, həmçinin xarici investorların cəlb edilməsinə əsaslanır. Li Kuan Yu yazırdı: "Biz hər bir investoru alqışladıq ... Sadəcə, onun istehsalına başlamağına kömək etmək üçün əlimizdən gələni etdik". Məsələn, 1973-cü ildəki neft böhranı zamanı Li Kuan Yu, neft şirkətlərinin nümayəndələrinə Sinqapurun (bir çox ölkələrdən fərqli olaraq) anbarlarda neft və yanacağın dövriyyəsini məhdudlaşdırmayacağını və hətta daha az onları istismar etməli olduqlarını bildirmişdir. Sinqapura maraq göstərən hər bir böyük şirkətə, "gecə-gündüz çalışdığı, dərhal lazım olan hər hansı bir məlumatı verən və razılaşmadıqları müddətdə onlarla birlikdə olan xüsusi bir dövlət məmuru təyin edildi. Sinqapuru ziyarət edin. " Qəsdən bir siyasət nəticəsində "Amerika çoxmillətli xalqı Sinqapurun genişmiqyaslı yüksək texnoloji sənayesinin əsasını qoydu" və bu kiçik dövlət, xüsusən də böyük bir elektronika istehsalçısına çevrildi. Eyni zamanda, "Amerika elektronika şirkətləri o qədər çox iş yeri yaratdı ki, işsizlik artıq problem deyildi."

Ərazisi

Sinqapur Cənub Şərqi Asiyada Malayziyanın cənubunda Sinqapur boğazının sahilində yerləşir. Şimalda Yohor boğazı Sinqapur ilə Malayziyanı, cənubda isə Sinqapur boğazı Sinqapur ilə İndoneziyanı ayırır. Ekvatordan 137 km şimaldadır. Ərazisi 710 km²-dir. Meliorasiya tədbirləri ilə sahəsi böyüdülür. 1960-cı ildə ölkənin sahəsi 581.5 km² idisə, 2010-cu ilə kimi meliorasiya tədbirləri nəticəsində 704 km²-ə qədər artırılmışdır (272 km²) və 2030-cu ilə kimi ölkə ərazisinin daha 100 km² artırılması planlaşdırılır. Bu layihələrin arasına daha böyük adaların yaradılması və kiçik adaların birləşdirilməsi də daxildir. Ərazi inzibati cəhətdən əyalətlərə bölünməmişdir. Sinqapur sanskripcədən tərcümədə "aslan şəhəri" deməkdir. Sinqapur şəhər dövlətdir. Eyni zamanda ada-dövlətdir. Sinqapur 63 xırda adadan və o cümlədən 1 böyük adadan - Sinqapur adasından ibarətdir. Şimalda Yohor-Sinqapur, qərbdə Malayziya-Sinqapur keçidləri vasitəsilə Malayziya ilə iqtisadi əlaqə saxlanılır.

Sinqapurdan görünüş

Sinqapurun dənizsahili bölgələri alçaqda, mərkəzi hissələri isə nisbətən yüksəkdə yerləşir. Ən hündür nöqtəsi Timah dağıdır (166 metr). Yerləşdiyi ərazi coğrafi mövqe baxımdan əlverişlidir. Yaponiyadan Avropaya gedən əsas dəniz yolları bu ərazidə kəsişir. Sinqapurda dünya standartlarına cavab verən müasir port fəaliyyət göstərir.

Sinqapur rütubətli ekvatorial meşə iqliminə malikdir. Fəsillər aydın müşahidə olunmur. İllik temperatur amplitudu çox azdır. Temperatur 23-32 °C arasında dəyişir.

Əhalisi

Müqqədəs Endrü kafedralı

Çoxmərtəbəli Mənzil və İnkişaf İdarəsinin mənzilləri

Sinqapurun əhalisi 2012-ci ildə aparılan hesabalmalara görə 5 312 400 nəfər, əhali sıxlığı isə hər kvadrat kilometrə təxminən 4488 nəfərdir. Onlardan 3,25 milyonu (63%) yerli vətəndaşlar, qalanları isə (37%) isə xarici işçilərdir. Əhalinin 23%-i başqa ölkələrdə anadan olmuşdur. 2011-ci ilin statistikasına əsasən Sinqapurda daimi yaşayan əhali 500 min nəfərdir. Əhalinin orta yaş həddi 37 yaşdır. Torpaq çatışmazlığı səbəbindən hər 5 sinqapurludan 4-ü çoxmərtəbəli binalarda, Mənzil və İnkişaf İdarəsinin ictimai yaşayış yerlərində yaşayır. Özəl mülkiyyət 87,2% təşkil edir. Hər 1000 nəfərə 1400 telefon düşür və ölkədə hər 10 nəfərdən 1-nin şəxsi avtomobili var. Sinqapur işsizlik səviyyəsinin ən aşağı olduğu ölkələrdən biridir. 2009-cu ildə maliyyə böhranı ərzində işsizlik 3%, 2011-ci ildə isə 1,9% olmuşdur.

Ölkə yalnız 1 şəhərdən ibarət olduğuna görə, urbanizasiyanın səviyyəsi 100%-dir.

Əhalisinin 74,2% çinlilər, 13,4% malaylar, 9,2 % hindlilər təşkil edir. Əsasən iqtisadiyyatının sürətli inkişafından sonra ölkəyə gələn miqrantların sayı artmışdır. 2009-cu ildə qeydə alınan statistikaya görə Sinqapur əhalisinin 40% əcnəbilər olmuşdur. Bu, dünyada ən böyük göstəricidir. Əcnəbilər ölkə iqtisadiyyatında çox mühüm rol oynayır. İstehsal sənayesində çalışanların 80%-ni, xidmət sahələrində çalışanların 50%-ni əcnəbilər təşkil edir. Lakin hökumətin siyasəti əcnəbilərin sayının azaldılmasına yönəlmişdir. Son illərdə immiqrantların azalması sinqapurluların artmasına səbəb olmuşdur.

Sinqapur Asiyanın bir çox ölkələrinə nəzərən təhsilin yaxşı inkişaf etdiyi ölkədir. Əhalinin 95,4%-i təhsillidir. Ölkədə 6 müasir universitet fəaliyyət göstərir: Nanyan Texnologiya Universiteti, Sinqapur Milli Universiteti, SIM Universiteti, Sinqapur Menecment Universiteti və Sinqapur Texnologiya və Dizayn Universiteti, Sinqapur Texnologiya İnstitutu.

Səhiyyə, mədəniyyət və başqa sahələrdə də Sinqapur yüksək inkişaf edib. Ölkədə 17 müasir xəstəxana var. Orta insan ömrü 70 yaşdan artıqdır.

Turizm

Dünyanın ən kiçik ölkələrindən biri olan Sinqapur, Hind okeanında bir çox onlarla adada yerləşir. Ölkə təkcə kiçik həcminə görə deyil, həm də görünməmiş əhali sıxlığına görə - hər kvadrat metrə təxminən altı nəfər, zəngin tarixi və antikanın və müasirliyin təzadlarıdır. Sinqapur turizm məkanları şərq rənginin, mədəniyyətinin, tropiklərin səliqəli təbiətinin və Britaniya koloniyalarının keçmiş güclərini nümayiş etdirən tarixi abidələrin pərəstişkarlarını cəlb edir. Qədim mədəniyyətlərin, adətlərin, dinlərin incəliklərinin fonunda Sinqapurda və müasir görməli yerlər arasında görülməli bir şey var - nəhəng göydələnlər, çox səviyyəli yol qovşaqları, son əyləncə kompleksləri, qeyri-adi işıqlandırma ilə fəvvarələr, müasir parklar qeyri-adi bir təzad yaradır. antik dövr abidələri.

Həmçinin bax

• Ölüm hökmü ilə Disneylend
• Həlimə Yaqub
• Sinqapur Çanqi Aeroportu

Sinqapurda tibb

Sinqapur tibb ən son inkişafları istifadə edir. Hər gün cərrahlar, hazırda ən qabaqcıl olan da Vinçi sistemində robot cərrahiyyə texnologiyalarından istifadə edərək ən mürəkkəb əməliyyatları həyata keçirirlər. Xəstəxanalar dünyanın qabaqcıl həkimləri və əczaçılıq şirkətləri tərəfindən hazırlanan qamma bıçaq avadanlığı və qabaqcıl kemoterapi metodlarından istifadə edərək xərçəng müalicəsinin bənzərsiz üsullarını təklif edirlər.

İşçilərin xüsusi diqqəti, yüksək keyfiyyətləri və geniş peşəkar təcrübəsi xəstələri xoş təəccübləndirir. Həmişə fərdi yanaşma və tam məxfiliyə etibar edə bilərsiniz.

Xarici keçidlər

• Singapore Department of Statistics:Census of Population 2000 Statistical Release 2: Education, Language and Religion Arxivləşdirilib 2009-04-30 at the Wayback Machine
• Sinqapurda ediləcək ən yaxşı işlər

Mənbə

• Əminə Yusifqızı. Dünya ölkələri, 2008-ci il.

Ədəbiyyat

rus dilində

• Сингапур — перекрёсток малайского мира. МИИ, вып. VII. М., 1996. 92 с.
• Погадаев, В. А. Малайский мир (Бруней, Индонезия, Малайзия, Сингапур). Лингвострановедческий словарь. Свыше 9000 словарных статей / Pogadaev, V.A. Dunia Melayu (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapura). Kamus Lingua-Budaya / Pogadaev, V.A. Malay World (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapore). Lingua-Cultural Dictionary). М.: Восточная книга, 2012 ISBN 978-5-7873-0658-3
• Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь (2-е изд., стереотип 3 000 nüs.). М.: Русские словари, Астрель, АСТ. отв. ред. Р. А. Агеева. 2002. ISBN 5-17-001389-2.
• Шпажников Г. А. Религии стран Юго-Восточной Азии. Москва: Наука. 1980.
• Сингапур, город  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

digər dillərdə

• Hill, Michael. The Politics of Nation Building and Citizenship in Singapore. Routledge. Kwen Fee Lian. 1995. ISBN 978-0-415-12025-8.
• King, Rodney. The Singapore Miracle, Myth and Reality. Insight Press. 2008. ISBN 978-0-9775567-0-0.
• Mauzy, Diane K.; Milne, R.S. Singapore Politics: Under the People's Action Party. Routledge. 2002. ISBN 978-0-415-24653-8.
• Tan, Kenneth Paul. Renaissance Singapore? Economy, Culture, and Politics. NUS Press. 2007. ISBN 978-9971-69-377-0.
• Worthington, Ross. Governance in Singapore. Routledge/Curzon. 2002. ISBN 978-0-7007-1474-2.
• Leow Bee Geok. Census of Population (2000) (PDF). Singapore: Department of Statistics. 2002. ISBN 978-981-04-6158-4. Arxiv surəti 27 noyabr 2007 tarixindən Wayback Machine saytında