Sosial darvinizm

Sosial darvinizm — Sosial Darvinizm, Çarlz Darvinin fikirlərinin sosiologiyaya və təkamül nəzəriyyəsinə verdiyi sosioloji təsirlər haqqında danışmaq üçün istifadə olunan bir termindir.

Haqqında redaktə

Sosial Darvinizm Darvinin nəzəriyyəsinin genişlənməsi və sosial sahədə tətbiqidir. Yəni, fərdi orqanizmlər arasındakı rəqabət, ən ekoloji cəhətdən təmiz olması baxımından bioloji təkamül dəyişikliyinə səbəb olur; Fərdlər, qruplar və ya millətlər arasındakı rəqabətin insan icmalarında da sosial təkamülə səbəb olması nəzəriyyəsidir.

Məsələn, faşizm və milli sosializm insan münasibətlərində sosial bir darvinist baxımdan istifadə olunur.^[1] Bu sistemin məqsədi üstün şəxsləri dəstəkləmək və zəif şəxsləri sistemdən kənarlaşdırmaqdır. İqtisadi təcrübə baxımından bu, kommunist və liberal dairələr tərəfindən müvəffəqiyyətli iş adamlarının maraqlarını müdafiə və təşviq etmək kimi işçi təbəqəsinin həmkarlar ittifaqlarını və digər təşkilatlarını məhv etmək kimi şərh edilmişdir. Bu iddialara baxmayaraq, İtalyan faşizmi və Alman nasizmi işçi sinfini dəstəklədiyi görülür. Hər iki ideologiyada çalışqanlıq, nizam-intizam və sədaqət kimi sosial dəyərlər zərurət olaraq görülür. İqtisadi cəhətdən ölkənin inkişafında təsirli olan işçi sinfi və digər işçilər kapital sahibləri ilə razılığa gəldi və işçilərin kapitala qarşı təzyiqlərinin qarşısını almaq üçün millətçi birliklər quruldu. Bu birliklərdən biri də Alman Əmək Cəbhəsidir. Mein Kampfda Adolf Hitler kapitalist nizamına qarşı çıxaraq işləri yüksəkləşdirir. Eynilə, Benito Mussolini, zəhmətkeşlərin ən yaxşı olduğunu və buna görə də sinif fərqlərindən asılı olmayaraq ən öndə olmalı olduğunu bildirir.

Darvinin adı olsa da, sosial darvinizm əsasən Herbert Spenser, Tomas Maltus və Francis Galton kimi nəzəriyyəni inkişaf etdirən ilk insan idi. Sosial Darvinizm termin ilk dəfə 1879-cu ildə Oskar Şmidt tərəfindən "Populyar elm" jurnalındakı bir məqalədə istifadə edilməklə yanaşı, II Dünya Müharibəsi dövründə (1944) Amerika tarixçisi Riçard Xofştadter "Amerikan Düşüncəsində Sosial Darvinizm" kitabı gündəmdən düşmədi. Sosial darvinizmin sosial dəyişikliyin digər nəzəriyyələrindən fərqi dəyişikliyin bioloji cəhətdən sosiala köçürülməsindədir. Ancaq mövzunun maraqlılığı bir çox fəlsəfi mübahisələrə və tədqiqatlara səbəb oldu. Sosial Darvinizm termini tez-tez tənqidçilər tərəfindən istifadə olunur və konsepsiyanı müdafiə edənlər tərəfindən istifadə edilmir (Bannister, 1979; Hodgson, 2004).