Vikipediya

Türkman soyqırımı

Türkman soyqırımı — İŞİD tərəfindən İraqda yaşayan türkmanlara qarşı törədilən sistematik qətl, təcavüz, edam, qovulma və cinsi köləliyə cəlb olunma halları. Bu, İŞİD-in türkmanların yaşadıqları əraziləri ələ keçirməsi ilə başlamış, onların İraqdakı bütün torpaqlarını itirməsinə qədər davam etmişdir. 2017-ci ildə soyqırım kimi tanınıb,[4][5] 2018-ci ildə isə İraq türkmən qız və qadınlarının cinsi köləliyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən tanınıb.[6][7] Bəzi türkman milli azlıq və insan haqları təşkilatları repressiyanın türkofob xarakteri daşıdığını bildirmişdir.[8][9]

Türkman soyqırımı
Əsas münaqişə: İraq müharibəsi
Qaratəpədə İŞİD=ə qarşı şiə türkmanların müqaviməti. 2017-ci il.
Qaratəpədə İŞİD=ə qarşı şiə türkmanların müqaviməti. 2017-ci il.
Ümumi məlumatlar
Yeri İraq
Hücumun hədəfi türkmanlar
Tarix
  • avqust 2014 – 31 avqust 2017[1]
Hücum metodu Soyqırımı xarakterli qətliam, etnik təmizləmə, məcburi dini dəyişmə, soyqırımı zamanı təcavüz, seksual köləlik
Ölü sayı Ən azı 3,500 ölü, 600,000-dən çox nəfər məcburi köçkün olmuş,[2] təxminən 4,900 nəfər itkin düşüb[3]
Törədən(lər) İŞİD

Zəmin

redaktə

Türkmanlar İraqda üçüncü ən böyük etnik qrupdur. Onlar türk mənşəlidirlər və cənubdan ərəblər, şimaldan isə kürdlərlə əhatə olunmuş tarixi Türkməneli regionunda yaşayırlar. Onların əhalisi məzhəb baxımından sünni və şiə arasında demək olar ki, bərabər bölünür və bu, repressiyada rol oynayan əsas amillərdəndir.[10] Həm sünni türkmənlər, həm də şiə türkmənlər İŞİD-in hədəfinə çevrilib. Türkmanlar əvvəllər Altınkörpü qətliamı, Gavurbağı qətliamı, 1924-cü il Kərkük qətliamı və 1959-cü il Kərkük qətliamı kimi repressiv hadisələrin hədəfi olmuşdular.

İŞİD-in 2014-cü ilin iyununda Şimali İraqa hücumu zamanı əhalisinin mühüm bir qismi türkman olan Mosul, Təlafər, Tikrit şəhərləri, Kərkük və Diyalə mühafəzələrinin bir hissəsi kimi bir çox ərazini ələ keçirmişdir.[11]

Soyqırım

redaktə

İŞİD 2014-cü ilin iyununda Təlafərini ilk dəfə ələ keçirərkən 700-ə yaxın kişi, 470-i qadın və 130-u uşaq olmaqla 1300 İraq türkmanını qaçırmışdı. İTC qeyd edib ki, 1300 nəfərdən yalnız 42-si geri qayıdıb, qalanları isə bir daha görülməyib.[12] Türkmənlərin evləri yandırıldı, türkmən fermerlərinin heyvanları oğurlandı, bir çoxları qaçmağa məcbur oldu.[13] Ən azı 350 min türkmən 2014-cü ilin sentyabrında əsasən Təlafərdən didərgin düşüb. Onları acından ölmək təhlükəsi gözləyirdi.[14] Sakinlərin və yerli fəalların sözlərinə görə, Təlafərdəki türkmənlərin təxminən 90 faizi hücumlardan sonra qaçıb.[15] Türkmənləri Xilasetmə Fondunun sözçüsü Mehdi əl-Beyati 2017-ci ilin fevralında türkmən qaçqınlarının sayının 600 minə çatdığını iddia edib.[16] 2014-cü ilin sentyabrında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı İslam Dövlətinin türkmanlara qarşı törətdiyi cinayətlər barədə xəbərdarlıq etmiş, "Amnesty International" isə İslam Dövlətinin türkmanlara qarşı etnik təmizləmə aktları törətdiyini göstərən sübutlar təqdim etmişdir.[17]

İslam Dövləti yaraqlılarının çoxu İraq türkmənlərini qırğın və təqib edən tarixi olan Səddam Hüseyn dövründə İraq Ordusunun eski əsgərləri olub.[18][19][20][21]

İyunun 9-da Mosulda Təlafərdən olan 15 türkmən əsir İŞİD tərəfindən öldürülüb. Həmin qəsəbədə şiə məscidinin bombalanmasından sonra çoxlu sayda insan şəhəri tərk edib və 9 qaçqın həlak olub.[22] Mosuldakı Yezidi və türkmən icmalarından olan 65 uşaq valideynlərinin öldürülməsinə şahid olduqdan sonra uşaq evində qalıb. Bu uşaqların bəziləri cinsi istismara məruz qalıb.[23]

16 iyun 2014-cü ildə İŞİD Kərkük şəhəri yaxınlığında 4 fərqli yerdən (Çardağlı, Qaranaz, Beşir, Biravcili) ən azı 40 türkməni öldürüb.[24][22] İŞİD növbəti dəfə türkmənləri etnik mənsubiyyətinə görə hədəfə almaqda ittiham edilib.[25][26] Bir gün sonra Bəşirdə daha 52 türkmən öldürüldü və yerli əhalinin dediyinə görə, qətliam etnik səbəblərə görə həyata keçirilib.[27] İyunun 18-də və 20-21 iyun tarixləri arasında eyni yer növbəti dəfə zərər çəkmiş, 5, sonra isə 17 mülki vətəndaş həlak olmuşdur.[28] Beşirdən olan bir şahid şəhərdə daha 700 türkmənin qətlə yetirildiyini iddia etdi.[29] 2014-cü ilin iyununda İŞİD Şəmsiyyə kəndindən 26 şiə türkməni qaçırmışdı.[30] Həmin ay şiə türkmənləri İŞİD-in təhdidləri ilə Əl-Kibba və Şirixandan qaçıblar.[31] Təlafər, Beşir, Biravcili və Qaranaz kəndlərində yaşayan bir çox türkmən də cihadçılardan daha çox məktub aldıqdan sonra qaçıb.[32]

İyunun 18-də Əmirli və Tuzxurmatu qəzaları arasında İŞİD ilə İraq Ordusu arasında baş verən toqquşmalarda ən azı 20 türkmən həlak olub.[28] Əmirlinin mühasirəsi zamanı ağır şəraitdən 50-si uşaq, 10-u yeni doğulmuş 150 nəfər həlak olub.[33] 2014-cü ildə Əmirlinin yıxılmasından sonra qəsəbənin işığı, qidası və suyu kəsilib. Onlarla insan, o cümlədən hamilə qadınlar humanitar yardım çatdırılana qədər dünyasını dəyişib. Qaranaz, Çardağlı və Biravcilidə evlər, məktəblər, məscidlər yandırılıb.[34]

İyunun 23-də İŞİD Quba, Şirixan və Təlafər bölgələrindən azı 75 türkməni qaçırıb. Qubanın şimalındakı vadidə cəmi 2 cəsəd tapılıb. Yəqin ki, edam olundunuz. İŞİD-in bölgəni tərk etmələrini tələb etməsindən sonra 950 türkmən ailəsi bölgəni tərk edib.[35][36] Eyni kəndlərdə üç şiə ibadət yeri bombalanıb,[37] hücumlarda 25 nəfər həlak olub.[38] Avqustun 7-də Sincarda 100 türkmən edam edilib.[39]

2014-cü ilin iyun-oktyabr ayları arasında Mosulda müxtəlif mənşəli, o cümlədən türkmənlərdən olan 30 min insan İŞİD tərəfindən həbs edilib.[36]

Ümumilikdə təxminən 600 türkmən qadını İŞİD tərəfindən əsir götürülərək seks köləsi kimi istifadə edilib. Onlardan təxminən 400-500 nəfəri İŞİD-in Suriyadakı müvəqqəti həbsxanalarına göndərilib. 2018-ci ilin fevralında bir qrup qadın Kərkükdə BMT-nin İnsan Haqları Ofisi qarşısında etiraz aksiyası keçirib. Onlar əllərində pankartlar qaldıraraq İraq hökumətindən itkin düşmüş 450-yə yaxın türkmən qadınını xilas etmək üçün nəsə etməyi tələb ediblər, lakin etiraza məhəl qoyulmayıb.[40] ITC rəhbəri Həsən Turan türkmən qadınlarının geri qayıtdıqları təqdirdə ailələri tərəfindən namus cinayətlərinin qurbanı olacaqlarından ehtiyat edirdi. "Bir çox qızlar geri qayıtmayacaq və gəlsələr, ailələrinin onları qəbul edəcəyinə ümid etməkdən başqa çarəm yoxdur. Onlar qurbanlardır" dedi. Daha sonra 2018-ci ildə BMT nəhayət türkmən qadınlarının cinsi köləliyini tanıdı.[41][42] İŞİD-dən sağ çıxan Tikrit yaxınlığındakı Əl-Aləm qəsəbəsindən olan adı açıqlanmayan türkmən qadın BBC Türkcəyə deyib ki, İŞİD subay qızları evli qadınlardan ayırıb və ictimai yerlərdə subay qızları zorlamağa başlayıb. İŞİD qəsəbənin türkmən dili müəlliminə də təcavüz edib və nəticədə dünyasını dəyişib.[43] Bəzi İraq türkmənləri və insan haqları təşkilatları İslam Dövlətinin İraq türkmənlərinə qarşı soyqırımını Türkofobiya əhval-ruhiyyəsi ilə izah ediblər.[44][45] İŞİD də soyqırımı ərəbləşdirmə motivi ilə edib.[46]

Uşaqlar da tez-tez maarifləndirici səbəblərdən qaçırılmanın qurbanı olurlar. Martın 13-də yaşları 10-17 arasında olan 25 türkmən uşaq Baram uşaq evindən Neynəvənın Tel-Afar şəhərindəki uşaq təhsil düşərgələrinə qaçırılıb.[47]

Mart ayında Kərkük yaxınlığındakı Beşirdə 16 türkmənin kütləvi məzarlığı tapılıb.[48] Mart ayında da İŞİD Ninevanın Qaraquyan şəhərində ərləri milislər tərəfindən öldürülən 9 türkmən dul qadını edam edib. Onların edam edilməsinə səbəb İŞİD döyüşçüləri ilə evlənməkdən imtina etmələri olub.[49] Biravcili kəndində İŞİD kənddə yaşayan 23 nəfəri öldürdükdən sonra iki türkməni qaçırıb. Quba və Şirixanda 60 türkmən kişi və oğlanı qaçırıldı. Həmin ay Erhan Camcı adlı türkmən gənci Kərkükdəki evindən qaçırıblar.[50]

Bir il sonra, 2015-ci ilin avqustunda Mosulda İŞİD 700 iraq türkman nəfəri mürtədlikdə ittiham edərək açıq şəkildə edam etdi.[51]

2015-ci ildə Səlahəddin mühafəzəsində İŞİD-in tək maşınını partlatması nəticəsində 40 türkmən həyatını itirmişdi. ITC bəyan edib ki, İŞİD-in İraq türkmənlərinə qarşı hücumları strateji etnik təmizləmə kampaniyası olub.[52] Təlafərdən 125-i qadın olmaqla 540 mülki türkmən yenidən İŞİD-in əlində itkin düşüb, onlardan yalnız 22-si yenidən tapılıb.[53]

2015-ci ilin yayında 3000 türkmən Amirli qəsəbəsini tərk edib. 2015-ci ilin sonlarında 1500 türkmən ailəsi (7500 nəfər) Kərbəlada sığınıb.[54]

Martın 8-də Taza Xurmatu kimyəvi silahla hücuma məruz qalıb, 3 nəfər ölüb, 1500 nəfər yaralanıb. 25.000 insan şəhəri tərk etdi. Həmin il Beşir kəndi kimyəvi silahla hücuma məruz qaldı.[55][56] 2016-cı ildə geri alınması zamanı Bəşirin 90%-i, o cümlədən 250 ev dağıdılıb.[57] Türkmənelinin Beşir kəndində 9 qadın qaçırılıb, zorlanıb və ictimai elektrik dirəklərinə asılıb. Həmin kənddə 12 yaşlı qız qrup şəklində zorlanıb və işıq dirəyindən asılıb. Türkmən sakinləri onun cəsədini gətirmək istəyərkən İŞİD-in snayper atəşi nəticəsində 15 nəfər həlak olub. İyun ayında Tuzxurmatunun süqutundan sonra zorlama halları da qeydə alınıb.[58]

İraq Silahlı Qüvvələri yanvarda Mosul yaxınlığındakı Rəşidiyyədə kütləvi məzarlıq aşkarlayıb. Qəbir öldürülmüş 27 türkmən kişi və uşağına məxsus olub. Onların bədənlərində işgəncə izləri var idi.[59] 2017-ci ildə itkin düşən türkmən qadın, qız və uşaqlarının sayı 1200 nəfər olub.[60] 2018-ci ildə 1300 türkmən itkin düşüb.[61]

Türkmən irsinin məhv edilməsi

redaktə

İŞİD əhəmiyyətli tarixi binaların dağıdılmasına görə məsuliyyət daşıyır. Bir çox əsrlik məscidlər, istər sünni, istər şiə, eləcə də kitabxanalar dağıdılıb. Təlafərdəki ən qədim kitabxana partladılıb, Diyalada 1500-dən çox tarixi kitabdan ibarət daha bir kitabxana dağıdılıb. Dağıdılan artefaktlar arasında Yəhya Əbül-Qasimin məqbərəsi (1293-cü ildə Zəngilər tərəfindən tikilib, 2014-cü ildə dağıdılıb), İmam Avnəddinin məqbərəsi (1248-ci ildə Zəngilər tərəfindən tikilib, 2014-cü ildə dağıdılıb), Məqbərə də var. Qadib Əl-Ban Mosuli (Mosul Atabəyləri tərəfindən tikilib, 2014-cü ildə dağıdılıb), Əl-İmam Muhsin məscidi (Səlcuqilər tərəfindən tikilib, 2015-ci ildə ciddi zədələnib), ən-Nuri Böyük Məscidi (1172-ci ildə Zəngilər tərəfindən tikilib) , 2017-ci ildə dağıdılıb), İmam əl-Baher məscidi (1259-cu ildə tikilib, 2014-cü ildə dağıdılıb) və Paşa məscidi (1881-ci ildə Osmanlılar tərəfindən tikilib, dağıdılıb).[62]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-15.
  2. ↑ Shams, Alex. "Iraq's Turkmen mobilise for a post-ISIL future". www.aljazeera.com (ingilis). 2020-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  3. ↑ "IŞİD'ın Irak'ta Türkmen Coğrafyasındaki Katliamları". 21yyte.org. 2023-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-11.
  4. ↑ Şablon:Web kaynağı
  5. ↑ Şablon:Web kaynağı
  6. ↑ McKay, Hollie. "The ISIS War Crime Iraqi Turkmen Won't Talk About". New Lines Magazine (ingilis). 2021-03-05. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  7. ↑ "Turkmen women call to uncover fate of 1300 missing Turkmen abducted by ISIS". Kirkuknow (ingilis). 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  8. ↑ "Iraqi MP: ISIS killed hundreds and displaced thousands of Turkmens". Daily Sabah. 2015-07-28. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  9. ↑ "ISIS genocide of Yezidis and Christians - Department of Information Technology, KRG". us.gov.krd (ingilis). 2023-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  10. ↑ Oğuzlu, 2004
  11. ↑ Urban, Mark. "Iraq crisis: Where next in the struggle for the country?". BBC News. 23 June 2014. 28 March 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 February 2023.
  12. ↑ "Turkmen women call to uncover fate of 1300 missing Turkmen abducted by ISIS". Kirkuknow (ingilis). 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  13. ↑ "UNPO: Iraqi Turkmen: Intense Summer Heat Poses Danger for Refugees in Iraq". unpo.org. 2014-08-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-02.
  14. ↑ AA. "Turkmen refugees in danger of starvation: Turkmen MP". Daily Sabah (ingilis). 2014-09-21. 2015-09-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  15. ↑ "Iraq: ISIS Kidnaps Shia Turkmen, Destroys Shrines". Human Rights Watch (ingilis). 2014-06-27. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  16. ↑ Shams, Alex. "Iraq's Turkmen mobilise for a post-ISIL future". www.aljazeera.com (ingilis). 2020-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  17. ↑ "Iraq crisis: Islamic State accused of ethnic cleansing". BBC News (ingilis). 2014-09-02. 2014-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-19.
  18. ↑ "How Saddam's men help Islamic State rule". 2018-05-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-30.
  19. ↑ Bruno, Alessandro. "The Ba'athist Roots of Islamic State". Geopolitical Monitor (ingilis). 2015-08-31. 2023-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-30.
  20. ↑ "Saddam's Ex-Officer: We've Played Key Role In Helping Militants". 2024-03-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-30.
  21. ↑ Simmons, Mary Kate (1997), Unrepresented Nations and Peoples Organization: Yearbook, Martinus Nijhoff Publishers, s. 88, ISBN 904110223X
  22. ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2023-01-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  23. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2023-08-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  24. ↑ "Shiite villagers describe "massacre" in northern Iraq". The Washington Post. June 16, 2014. August 8, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 15, 2023.
  25. ↑ "ISIS genocide of Yezidis and Christians – Department of Information Technology, KRG". us.gov.krd (ingilis). 2023-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  26. ↑ "Iraq crisis: Islamic State accused of ethnic cleansing". BBC News (ingilis). 2014-09-02. 2014-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  27. ↑ Institute (GPPi), Global Public Policy. "Iraq after ISIL: Kirkuk". www.gppi.net (ingilis). 2020-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-02.
  28. ↑ 1 2 "Report on Human Rights in Iraq: January-June 2014" (PDF). UNAMI Human Rights Office/OHCHR. 2014. 2022-11-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  29. ↑ "Women and children among massacred Iraqi Turkmen". www.aa.com.tr. 2023-08-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-02.
  30. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2023-01-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  31. ↑ "UNPO: Iraqi Turkmen: Minorities Face Discrimination And Violence In ISIS-controlled Areas". unpo.org. 2014-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  32. ↑ "UNPO: Urgent Action For Iraq's Vulnerable Components Needed: June 2014". unpo.org. 2019-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  33. ↑ "Turkmens of Iraq: The Third Ethnic Component of Iraq" (PDF). 2015. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  34. ↑ "UNPO: Iraqi Turkmen: Intense Summer Heat Poses Danger for Refugees in Iraq". webcache.googleusercontent.com. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  35. ↑ "Iraq: ISIS Abducting, Killing, Expelling Minorities". Human Rights Watch (ingilis). 2014-07-19. 2019-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  36. ↑ 1 2 Between the Millstones: The State of Iraq's Minorities Since the Fall of Mosul (English) (1st). Brussels, Belgium: IILHR, MRG, NPWJ and UNPO. 2015. ISBN 978-1-907919-58-9.
  37. ↑ "Iraq: ISIS Kidnaps Shia Turkmen, Destroys Shrines". Human Rights Watch (ingilis). 2014-06-27. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  38. ↑ "UNITED NATIONS Assistance Mission for Iraq (UNAMI) Human Rights Office" (PDF). Report on the Protection of Civilians in the Non International Armed Conflict in Iraq: 5 June – 5 July 2014. 19. 2 August 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 11 August 2023.
  39. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2023-08-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  40. ↑ "Iraqis rally to free abducted Turkmen women in Syria". www.aa.com.tr. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  41. ↑ McKay, Hollie. "The ISIS War Crime Iraqi Turkmen Won't Talk About". New Lines Magazine (ingilis). 2021-03-05. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  42. ↑ "Turkmen women call to uncover fate of 1300 missing Turkmen abducted by ISIS". Kirkuknow (ingilis). 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  43. ↑ "Iraqi Turkmen woman recalls horrors of IS captivity". BBC News (ingilis). 2017-10-15. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  44. ↑ "Iraqi MP: ISIS killed hundreds and displaced thousands of Turkmens". Daily Sabah. 2015-07-28. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  45. ↑ "ISIS genocide of Yezidis and Christians – Department of Information Technology, KRG". us.gov.krd (ingilis). 2023-01-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  46. ↑ "Iraq crisis: Islamic State accused of ethnic cleansing". BBC News (ingilis). 2014-09-02. 2014-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-19.
  47. ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Report on the Protection of Civilians in the Armed Conflict in Iraq: 1 November 2015 – 30 September 2016". Refworld (ingilis). 27 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  48. ↑ Agency, Anadolu. "Mass grave of Turkmen fighters killed by ISIS discovered near Kirkuk". Daily Sabah (ingilis). 2015-03-15. 2015-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  49. ↑ "d11681 :: Mar 13: Nine widows killed in Qara Quean village, Ninewa :: Iraq Body Count". www.iraqbodycount.org. 2016-05-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-08-02.
  50. ↑ "UNPO: Urgent Action For Iraq's Vulnerable Components Needed: June 2014". unpo.org. 2019-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  51. ↑ "UNPO: Iraqi Turkmen: ISIS Massacre in Mosul Goes Unnoticed by the International Community". unpo.org. 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  52. ↑ "Iraqi MP: ISIS killed hundreds and displaced thousands of Turkmens". Daily Sabah. 2015-07-28. 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  53. ↑ "The untold tragedy of Iraq's Turkmen women abducted by Islamic State". Middle East Eye (ingilis). 2023-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-14.
  54. ↑ "Shiite Militias Are Crashing the Mosul Offensive". The Washington Institute (ingilis). 2021-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  55. ↑ "Daesh shells Turkmen village with chemical weapons". www.aa.com.tr. 2021-07-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  56. ↑ "UNPO: Iraqi Turkmen: Inside Taza Village after the Chemical Attacks". unpo.org. 2016-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  57. ↑ "Iraqi Turkmen village struggles after expulsion of Daesh". www.aa.com.tr. 2016-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  58. ↑ Puttick, Miriam. "No Place to Turn: Violence against women in the Iraq conflict" (PDF). CESAFIRE center for civilian rights. 2015. 2022-09-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11 – Minority Rights Group International vasitəsilə.
  59. ↑ "Army forces find mass grave containing remains of 27 Turkmens near Mosul". Iraqi News (ingilis). 2017-01-29. 2017-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  60. ↑ "UNPO: Iraqi Turkmen: Looking Ahead to the Future after Daesh". unpo.org. 2017-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-28.
  61. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2023-08-13 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-08-11.
  62. ↑ Between the Millstones: The State of Iraq's Minorities Since the Fall of Mosul (English) (1st). Brussels, Belgium: IILHR, MRG, NPWJ and UNPO. 2015. ISBN 978-1-907919-58-9.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkman_soyqırımı&oldid=7746764"