Tassilin Accer
Tassilin Accer (Bərbər: Tassili n Ajjer, ərəb. طاسيلي ناجر; "Çaylar yaylası") — Əlcəzairin cənub-şərqindəki geniş yaylada, Böyük səhrada yerləşən milli parkdır. İbtidai icma quruluşuna aid mağara sənətinin ən vacib qruplarından birinə sahib olan[1][2] və 72000 kvadrat kilometrdən çox ərazini əhatə edən[3] Tassilin Accer 1982-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.
| Tassilin Accer | |
|---|---|
| Tassili n Ajjer | |
 | |
BTMB kateqoriyası — II (Milli park).svg){kind=logo} |
|
| Sahəsi | 72.000 km2 ha |
| Mütləq hündürlüyü | 2.158 m |
| Yerləşməsi | |
| 25°40′ şm. e. 9°00′ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Əlcəzair |
|
|
|
| Rəsmi adı | Tassili n'Ajjer |
| Tipi | Təbii və Mədəni |
| Kriteriya | (i), (iii), (vii), (viii) |
| Tarixi | 7 fevral 2001 |
| Hissəsi | Tassili Milli parkı, La Vallee d'Iherir Ramsar yeri |
| İstinad nöm. | 179 |
| Ölkə |  Əlcəzair |
| Rəsmi adı | La Vallée d'Iherir |
| Tarixi | 2 fevral 2001 |
| İstinad nöm. | 1057 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qədim sənət
redaktəBuradakı ilk dəfə 1910-cu ildə bildirilən[3] süxur formalaşması qaya sənətinin ibtidai icma dövründəki parietal əsərləri ilə qeyd olunan bir arxeoloji ərazidir və şəhərin indiki səhradan daha çox yaşana bilən bir savanna olduğu dövrdəki son buzlaq dövrünün sonuna, erkən neolit dövrünə aiddir.
Mənbələr xeyli dərəcədə fərqlənsə də, ən qədim sənət əsərlərinin 12 min il əvvələ aid olduğu güman edilir.[4] Böyük əksəriyyəti əlaqəli çöküntülərin tanışlığına görə, eramızdan əvvəl doqquzuncu və onuncu minilliklərə aiddir.[5] İndiyə qədər müəyyən edilmiş 15.000 oyma arasında təsvir edilən fiqurlar əsasən antiloplar və timsahlar, mal-qara sürüləri və ov və rəqs kimi fəaliyyət göstərən insanlar da daxil olmaqla böyük vəhşi heyvanlardır.[6] UNESCO-ya görə, " Rəsm və oymaların müstəsna sıxlığı…Tassilini dünyaca məşhur etdi."[7]
Coğrafiya
redaktəTassilin Accer Əlcəzairin cənub-şərqində, Liviya, Niger və Mali sərhədlərində, 72.000 km2 sahəni əhatə edən geniş yayladır. Ən yüksək nöqtəsi olan Adrar Afao dəniz səviyyəsindən 2,158 metr (7,080 ft) hündürlükdə yerləşir.
Arxeoloji sahə milli park, biosfer qoruğu olaraq təyin edilmiş və Tassili n'Ajjer Milli Parkı kimi UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir.[8]
Yayla böyük geoloji və estetik maraq oyadır. Aşınmış qum daşından ibarət qaya meşələrinin geoloji formasiyasının panoraması Ay səthinin mənzərəsinə bənzəyir.[9]
Geologiya
redaktəYayla əsasən qum daşından ibarətdir.[6] Qum daşı nazik xarici təbəqə ilə örtülmüş metal oksidləri ilə qaya birləşmələrini qara rəngdən tutmuş tünd qırmızıya qədər müxtəlif rənglərə boyayır.[6] Ərazidəki eroziya bir çox digər möhtəşəm quru formalaşmaları ilə birlikdə 300-ə yaxın təbii körpünün meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur.
Ekologiya
redaktəQum daşının hündürlüyü və su tutma xüsusiyyətləri səbəbindən buradakı bitki ətrafdakı çöllərə nisbətən bir qədər zəngindir. Buraya ərazinin daha yüksək şərq hissəsindəki Cupressus dupreziana və mərsin kimi nəsli kəsilməkdə olan endemik növlərinin dağınıq meşələri daxildir.[6]
Qərbi Afrika timsahının relikt populyasiyaları Tassili Accerdə XX əsrə qədər davam etmişdir.[10] Bölgənin qayaüstü rəsmlərində təsvir edilmiş daha böyük məməlilərdən qalan yeganə canlı olan muflon da daxil olmaqla müxtəlif fauna hələ də yaylada yaşayır.[6]
Qalereya
redaktə-
Olduqca yüksək qaya sütunları (fotoşəkil 30 000 ft-dən çəkilib) -
Tassili Accerdə qum təpələri, dyunlar -
Ritual fiqur və ya şaman -
İnsan fiqurları -
Ətrafdakı səhra -
İnsan fiqurları -
Qum daşı qayaları və uçurumlar -
İnsan fiqurları
Tin-Taqirt qaya qravüraları
redaktə-
Dəvəquşu -
Yatmış antilop -
Bubalus -
İnsanlar -
Ayaqizləri
İstinadlar
redaktə- ↑ "Rock Art of the Tassili n Ajjer, Algeria" (PDF). Africanrockart.org. September 30, 2019 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: February 7, 2017.
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "Tassili n'Ajjer". UNESCO World Heritage Centre. 11 Oct 2017. 4 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 June 2020.
- ↑ 1 2 "Tassili-n-Ajjer". britannica. May 29, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 7, 2017.
- ↑ "Tassili N'Ajjer (Algeria)". Africanworldheritagesites.org. October 17, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 7, 2017.
- ↑ Mercier, Norbert; Le Quellec, Jean-Loïc; Hachid, Malika; Agsous, Safia; Grenet, Michel. "OSL dating of quaternary deposits associated with the parietal art of the Tassili-n-Ajjer plateau (Central Sahara)". Quaternary Geochronology. 10. July 2012: 367–373. doi:10.1016/j.quageo.2011.11.010.
- ↑ 1 2 3 4 5 Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., redaktorlar Natural Wonders of the World. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. 1980. 371–372. ISBN 978-0-89577-087-5.
- ↑ "Tassili n'Ajer". UNESCO World Heritage Centre. 22 May 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 March 2013.
- ↑ "Tassili n'Ajjer National Park, Djanet". Algeria.com. February 8, 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: February 7, 2017.
- ↑ "Tassili National Park, Sahara Algeria". Archmillennium.net. 2020-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-16.
- ↑ "Crocodiles in the Sahara Desert: An Update of Distribution, Habitats and Population Status for Conservation Planning in Mauritania Arxivləşdirilib 2018-08-10 at the Wayback Machine". PLOS ONE. 25 February 2011.