Teteun
Teteun və ya teten (it. və fr. teteun) — İtaliyanın Valle d'Aosta inzibati bölgüsünə məxsus olan kolbasa növü. Teteun çoxlu ədviyyatlarla mal ətindən hazırlanır. Adətən ənənəvi zeytun yağı sousu və ya meyvə konfitürü ilə antipasto kimi süfrəyə verilir.
| Teteun | |
|---|---|
 | |
| Aid olduğu milli mətbəxlər | |
 İtaliyaİtaliya mətbəxi |
|
| Tərkibi | |
| Əsas | |
Ənənəvi İtalyan kənd təsərrüfatı məhsullarının rəsmi siyahısına daxildir. Jino kommunasında xüsusilə hər il bu yeməyə həsr olunmuş festivallar keçirilir.
Tarixi və yayılması
redaktə
Mal əti və mal əti məhsulları tarixən İtaliyanın əsas maldarlıq bölgələrindən biri olan Valle d'Aostanın mətbəxində mühüm rol oynamışdır. Ehtimal olunur ki, mal ətindən xörək hazırlamaq ənənəsi qədim dövrlərdən, Qədim Roma mətbəxində fəal şəkildə istifadə edildiyi vaxtdan bəri orada qorunub saxlanılmışdır.[1][2]
Teteun, Valle d'Aosta kulinariyasının ən məşhur yeməklərindən biridir. O, dar dağlararası vadidə yerləşən Jino muxtar bölgəsində xüsusi populyarlıq qazanmış kolbasa növüdür. Məhz yerli istehsalçıların fəaliyyəti XX əsrin ortalarında demək olar ki, unudulmuş teteunun faktiki dirçəlişini və sonradan populyarlaşmasını təmin etdi. 1970-ci illərin əvvəlindən avqustun ikinci dekadasına qədər hər il Teteun festivalı (it. Festa del teteun, fr. Fëta di teteun) keçirilirdi. Bu zaman komunanın mərkəzi meydanında yerli istehsalçılar tərəfindən hazırlanan bu yeməyin çeşidlərinin kütləvi dequstasiyası keçirilirdi. Bu tədbir regional turizm təşkilatları tərəfindən turistlərin ölkəyə, bölgəyə cəlb olunması üçün təşkil edilən mədəni təbiğat sayılırdı.[1][2][3]
"Teteun" adının özü "tétta" sözündən gəlir, italyan dilindən tərcümədə dişi heyvanın döşü və ya məmə ucu mənasını verir (rusca. "titka"). Bu adın tələffüzündəki bəzi dəyişkənlik Valle d'Aosta bölgəsinin dialektində belə izah olunur: bölgənin rəsmi dilləri italyan və fransız dilləridir, fransız-provansal dialekti isə gündəlik həyatda geniş istifadə olunur.[2]
Teteun "İtaliyanın Ənənəvi Kənd Təsərrüfatı Məhsulları" siyahısına daxildir, ölkənin Kənd Təsərrüfatı, Qida və Meşə Siyasəti Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmiş və faktiki olaraq Avropa İttifaqı çərçivəsində qəbul edilmiş mənşəyinə görə qorunan adların siyahısının milli analoqunu təmsil edir.[2]
Hazırlanması
redaktə
Teteun üçün xammal yerli südlük inək cinsi Valdostana pezzata rossadır (it. Valdostana Pezzata Rossa, hərfi mənada - "Valle d'Aosta qırmızı xallı").[4] Mal ətinin kəsildikdən sonra, parçalara bölünür, sonra sıxılır və havada asılır. Bu, mümkün süd qalıqlarının təmizlənməsini təmin edir - əks halda məhsulun tez qaynama riski var. Bundan sonra ət nazik dilimlərə kəsilir və metal və ya plastik qablarda qat-qat yığılır. Hər bir qata duz və müəyyən ədviyyatlae bolluca səpilir. Bu ədviyyatlar sırasına ardıc, rozmarin və dəfnə yarpağı, tərxun, adaçayı və bəzi digər ədviyyatlar da daxildir.[1][2][5]
Duz və ədviyyatlarla iki həftə və ya bir az daha çox saxıanıldıqdan sonra xammal qəliblərə yığılır və su vannasında qaynadılır. Bu mərhələdə bəzi istehsalçılar kütləyə konservantlar, stabilizatorlar, ləzzət artırıcılar və digər qida əlavələri əlavə edirlər. Hazır məhsul bişirildikdən, soyudulduqdan və bəzən də qurudulduqdan sonra üst qabığına və ya vakuum paketinə doldurulur.[1][2]
Hazır teteun adətən düzbucaqlı formada olur. Kəsildikdə damarları görünə bilən müxtəlif krem rəngli çalarları var. Konsistensiya sıxılmış vetçina zərif pastaya bənzəyir. Teteunun kifayət qədər nazik, ədviyyatlı-duzlu dadı var. Teteun istehsalında heç bir konservantdan istifadə edilmədiyi hallarda belə, o çox miqdarda duz və ədviyyat sayəsində - soyuq yerdə çox uzun müddət, bəzən bir ildən çox saxlanıla bilər.[5][6]
Süfrəyə verilməsi və yeyilməsi
redaktəTeteun soyuq yeyilən qəlyanaltıdır. Süfrəyə dilimlənmiş, adətən antipasto kimi verilir. Bu, yerli restoran və turizm sənayesi tərəfindən məşhurlaşan Valle d'Aostanın ənənəvi antipastilərindən biridir.[5][7]
Ənənəvi olaraq, teteun doğranmış sarımsaq və cəfəri ilə xüsusi zeytun yağlı sous ilə daha da ləzzərli olur. Əncir, moruq, kişmiş və ya şərbətdə qaynadılmış yerli armud ilə ədavalandırılmış teteun da çox ləzzətli olur.[1][2][5]
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 3 4 5 "The Teuteun" (ingilis). Assessorato turismo. 2021-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-16.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Teuteun" (ingilis). Assessorato turismo. İstifadə tarixi: 2020-04-16.[ölü keçid]
- ↑ "The Great St. Bernard Valley" (ingilis). 2021-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-17.
- ↑ Kostioukovitch, 2009. səh. 77
- ↑ 1 2 3 4 "Teteun - A very particular salami from the italian tradition" (ingilis). 2020-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-16.
- ↑ Riley, 2007. səh. 556
- ↑ "Valle d'Aosta" (ingilis). Istituto di Istruzione Superiore per l'enogastronomia el'ospitalita Albergheira I. I. S. Arturo Prever. İstifadə tarixi: 2020-04-16.
Ədəbiyyat
redaktə
- Gillian Riley. The Oxford Companion to Italian Food. Oxford University Press. 2007. ISBN 997-8019-860-617-8.
- Elena Kostioukovitch. Why Italians Love to Talk About Food: A Journey Through Italy's Great Regional Cuisines, From the Alps to Sicily. Farrar, Straus and Giroux. 2009. ISBN 978-1429-935-593.
- Enrico Massetti. Aosta Valley Itineraries. Enrico Massetti Publishing. 2018. ISBN 978-1329-006-737.