Tropik xəstəliklər

Tropik xəstəliklər — tropik və subtropik bölgələrdə üstünlük təşkil edən və ya yalnız orada rast gəlinən yoluxucu xəstəliklər qrupu. Bu xəstəliklər mülayim iqlim olan bölgələrdə nadir halda olur, ilk növbədə həşəratların sayını məhdudlaşdıran soyuq mövsümün olması ilə.

DALY 100.000 əhaliyə düşən tropik xəstəliklər üçün. Tripanosomiaz, Çaqas xəstəliyi, şistosomiaz, leyşmanioz, limfatik filariaz, onxoserkoz daxildir..

  no data

  ≤100

  100-200

  200-300

  300-400

  400-500

  500-600

  600-700

  700-800

  800-900

  900-1000

  1000-1500

  ≥1500

Ağcaqanad və milçək kimi həşəratlar çox vaxt xəstəliyin daşıyıcısıdır. Onlar protozoylar, bakteriya və ya virusları insanlara və heyvanlara əksər halda dişləmə yolu ilə ötürüb yayırlar.

Tropik meşələrin insanlar tərəfindən öyrənilməsi, meşələrin qırılması, immiqrasiyanın artması və tropik bölgələrə beynəlxalq hava səyahətlərinin və digər turizmin artması qeyri-tropik ölkələrdə belə xəstəliklərin artmasına səbəb olmuşdur.

Xarakteristikası

Tropiklərdə müşahidə edilən bir sıra yoluxucu xəstəliklərin (difteriya, qızılca) klinik mənzərəsi mülayim iqlimi olan ölkələr üçün xarakterik olandan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Bundan əlavə, tropiklərin patologiyası xəstəliklərin yüksək genişliyi və intensivliyi ilə xarakterizə olunur ki, bu da bu xəstəliklərin patogenlərinin yayılması üçün müstəsna əlverişli təbii şəraitlə bağlıdır.

Tropik təbabətdə yoluxucu və parazitar xəstəliklər

Tropik təbabətin böyük bir hissəsini yoluxucu və parazitar xəstəliklər təşkil edir. Tropik və subtropiklərdə yoluxucu tropik xəstəliklərin yayılması onlar üçün əlverişli təbii şərait kompleksi ilə əlaqədardır.

Yalnız isti iqlimdə çoxlu istilik sevən patogenlər (müəyyən bakteriyalar, viruslar, protozoylar, helmintlər), onların aralıq sahibləri (məsələn, tropik mollyusklar "Bullinus tropicalis", şistosomiazda "Physopsis africana"), patogenlərin daşıyıcıları, Lassa qızdırmasının təbii mənbəyi (çət milçəkləri, tropik ağcaqanadlar), fruktoid yarasa — təbii su anbarları, Ebola virusunun yaratdığı xəstəlik və s. mövcuddur.

Yoluxucu tropik xəstəliklərin yayılması şərtləri

Yoluxucu tropik xəstəliklərin yayılması həm də sosial amillərlə bağlıdır. Yaşayış və təhsil səviyyəsinin aşağı olması, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əhalinin sağlamlığının olmaması mülayim iqlimi olan ölkələrdə artıq kökü kəsilmiş həmin tropik xəstəliklərin geniş yayılmasının səbəbləridir. Axı, tropik xəstəliklərə aid edilən bəzi yoluxucu və parazitar xəstəliklər mülayim iqlim qurşağında yerləşən ölkələr üçün endemikdir: malyariya, bəzi helmintozlar və s. Bu xəstəliklərin bir çoxu inkişaf etmiş ölkələrdə effektiv sağlamlığın mühafizəsi tədbirlərinin həyata keçirilməsi, sanitariya-gigiyenik həyat şəraitinin və qidalanmanın yaxşılaşdırılması səbəbindən nəzarət altındadır və hətta aradan qaldırılır. Tropik bölgələrdə bu xəstəliklərin endemikliyinin əsas səbəbi iqlim olmadığından, tibbin bu klinik sahəsinin adının "coğrafi tibb" və ya "üçüncü dünya təbabəti" adlandırılması təklifləri artır.

Tropik xəstəliklərin gedişatının ümumi xüsusiyyətləri

Bəzi tropik xəstəliklər yoluxucu deyil, bunlara ilan sancmasından sonra baş verən ağırlaşmalar daxildir. Tropik və subtropik iqlimlərdə yüksək ətraf mühitin temperaturu və yüksək rütubətə məruz qalması səbəbindən orqanizmə yük artır və bu da bir çox xəstəliklərin gedişatını xeyli çətinləşdirir. Məsələn, qızılca tropik bölgələrdə mülayim bölgələrə nisbətən daha şiddətli keçir, çünki qızılcaya xas qızdırma zamanı yaranan artıq istiliyi bədəndən çıxarmaq çətinləşir. Nəticədə, termoregulyasiya ilə bağlı problemlər yaranır ki, bu da xəstənin, xüsusilə uşaqlarda, həddindən artıq istiləşmə səbəbindən ölümünə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, tropik ərazilərdə iqlimin xüsusiyyətlərinə görə səthi yaraların sağalması mülayim iqlimi olan ərazilərə nisbətən daha gec olur.

Tropik xəstəliklər

Tropik xəstəliklərin nümunələri:

• Malyariya
• Yuxu xəstəliyi (Afrika tripanosomozu)
• Şaqas xəstəliyi (Amerika tripasonomozu)
• Leyşmanioz
• Vərəm
• Cüzam
• Sarı qızdırma
• Marburq hemorragik qızdırması
• Ebola hemorragik qızdırması
• Şistosomiaz
• Filarioz
• Onxoserkoz

Ədəbiyyatı

• Руководство по тропическим болезням (4-е изд., перераб. и доп 15000 nüs.). М.: Медицина (издательство). Под ред. проф. Лысенко, Андрей Яковлевич. 1983.
• Тропические болезни. М.: Медицина. Под ред. Ю. А. Ильинского, В. М. Лучшева. 1984.
• Бабаянц, Роберт Сергеевич. Кожные и венерические болезни жарких стран (8000 nüs.). М.: Медицина (издательство). 1972.
• Бабаянц, Роберт Сергеевич. Кожные и венерические болезни жарких стран (2-е изд., перераб. и доп 12000 nüs.). М.: Медицина (издательство). Рец.: проф. Тищенко, Леонид Дмитриевич. 1984.
• Гаскар, Пьер. Путешествие к живым (38000 nüs.). М. Пьер Гаскар; Пер. с фр. Л. М. Завьяловой; Предисл. акад. Павловский, Евгений Никанорович. 1960 [Pierre Gascar. Voyage Chez les vivants]. [1]
• Лысенко А. Я. Тропические болезни // , 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия. — Т. 25.

Xarici keçidlər

• Tropical diseases / WHO Health topics (ing.)
  • Тропические болезни / ВОЗ (rus.)
• Institute of Tropical Medicine Antwerp  (ing.)