Vikipediya

Viktor Petrov

Viktor Platonoviç Petrov (ukr. Віктор Платонович Петров; təxəllüsləri V. Domontoviç (ukr. В. Домонтович) və Viktor Ber (ukr. Віктор Бер); 10 (22) oktyabr 1894, Dnepr – 8 iyun 1969[1], Kiyev —Ukrayna və SSRİ yazıçısı, filosofu, sosial antropoloqu, ədəbiyyatşünası, arxeoloqu, filoloqu, etnoqrafı, tarixçisi və kulturoloqu. O, Valerian Pidmogilnı ilə birlikdə Ukrayna intellektual roman janrının, eləcə də romanlaşdırılmış bioqrafiyanın yaradıcılarından biri hesab olunur. Petrov indiki dövrdə yazıçı kimi xatırlansa da, sağlığında o, ilk növbədə alim olmuşdur. O, arxeologiya, antropologiya, tarix, fəlsəfə və ədəbiyyat üzrə məqalələr yazmışdır. Petrov eyni zamanda, 1930-cu illərin sonlarından sovet kəşfiyyatçısı olmuşdur.

Viktor Petrov
Təxəllüsü В. Домонтович, Віктор Бер, Віктор Петренко, Борис Веріґо
Doğum tarixi 10 (22) oktyabr 1894
Doğum yeri
Vəfat tarixi 8 iyun 1969(1969-06-08)[1] (74 yaşında)
Vəfat yeri
Təhsili
Fəaliyyəti tarixçi, ədəbiyyat tənqidçisi, ədəbiyyat tarixçisi, yazıçı, filosof, arxeoloq
Əsərlərinin dili ukrayn dili, rus dili
Mükafatları 1-ci dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı redaktə

Viktor Platonoviç Petrov 10 oktyabr 1894-cü ildə Rusiya imperiyasının Yekaterinoslav şəhərində (indiki Ukraynanın Dnepr şəhəri) kahin ailəsində anadan olmuşdur. Onun uşaqlığı Odessada keçmişdir. Petrov 1913-cü ildə Xolm kişi gimnaziyasını, 1918-ci ildə isə Kiyev Universitetinin tarix-filologiya fakültəsini bitirmişdir. Müəllimlərindən biri olan Vladimir Perets Petrova əhəmiyyətli dərəcədə təsir etmişdir. Petrov "N. M. Yazıkov, Puşkin qalaktikasının şairi. Həyat və incəsənət" adlı diplom işinə görə gümüş medal almışdır. O, 1917–1920-ci illərdə universitetdə professor təqaüdündə qalmışdır. Petrov sonradan Ukrayna Elmlər Akademiyasının Etnoqrafiya Komissiyasında işləmiş, 1927–1930-cu illərdə oranın sədri olmuşdur. O, 1925–1929-cu illərdə Andrey Loboda ilə birlikdə "Etnoqrafiçeski vestnik"in redaktoru kimi fəaliyyət göstərmişdir. Petrov 1930-cu ildə "Panteleymon Kuliş əllinci illərdə. Həyat. İdeologiya. Yaradıcılıq" adlı tədqiqat işinə görə doktorluq dərəcəsi almışdır. Elə həmin il o, Ukraynanın Azadlığı Uğrunda İttifaq işində görünmüş, nəticədə elmi işçi rütbəsi aşağı salımışdır. Petrov 1941-ci ildə qısa müddət ərzində Ukrayna Folklor İnstitutunun direktoru olmuşdur.[2]

Petrov 1941-ci ildə nasist qüvvələr tərəfindən işğal olunmuş Xarkovda idi. O, 1942–1943-cü illərdə "Ukrainskiy zasiv" ədəbi jurnalını nəşr etdirmişdir. Jurnalın buraxılışı "Ştafel" informasiya xidmətinin dəstəyi ilə həyata keçirilmişdir. Hitlerin təbliğatı alman xalqının tarixi rolunu və Ukrayna ərazisində olmaq hüququnu əsaslandıran elmi araşdırmaları təşviq edirdi. Bu məqsədlə Petrov Kiyevdə Qədim Tarix Muzeyinin açılışında iştirak etmişdir. Bu dövrdə o, almanların kəraimlərin məhv edilməsi məsələsi ilə bağlı təşkil etdiyi konfransda iştirak etmişdir. Bu konfransda Petrov arqument irəli sürmüşdür ki, kəraimlərin aristokratiyası olduğu üçün onları yəhudi hesab etmək olmaz. Bu, kəraim xalqını məhv olmaqdan xilas etməyə kömək etmişdir.[3]

Petrov 1942-ci ildən işğal olunmuş bir çox şəhərlərdə – Sevastopolda, Kiyevdə, Kremençuqda və s. olmuşdur. O, Kiyevdə atası onun tanışı A. Oles olan, Petrovun ədəbi və elmi istedadını yüksək qiymətləndirən Oleq Oljiçlə əməkdaşlıq etmişdir. Petrov 1943-cü ildə Lvovda Ukrayna Elmi İnstitutunun Etnoqrafiya şöbəsinə rəhbərlik etmişdir. O, 1944–1945-ci illərdə Berlində yerləşən Ukrayna Elmi İnstitutunun əməkdaşı olmuş, Ukrayna İncəsənət Hərəkatının yaradıcılarından biri olmuşdur. Ulas Samçuk yazmışdır ki, Berlində Petrov alman zabitinin formasını geyinirdi. Sonradan məlum olmuşdur ki, o, 1930-cu illərdən NKVD-nin tərkibində olmuş və cəbhə xətti arxasında kəşfiyyat missiyasını yerinə yetirmişdir. Petrov buna görə 1965-ci ildə 1-ci dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni ilə təltif edilmişdir.[4]

Petrov müharibədən sonra 1949-cu ilə qədər Münhendə yaşamış, burada ədəbiyyat, incəsənət və tənqid mövzularına toxunan aylıq "Arka" jurnalının redaktoru olmuşdur. O, 1947–1949-cu illərdə Münhendə Ukrayna Azad Universitetinin fəlsəfə fakültəsində professor kimi etnoqrafiyadan dərs demişdir, Ukrayna Avtokefal Pravoslav Kilsəsinin İlahiyyat Akademiyasında müəllimlik etmişdir.[5]

18 aprel 1949-cu ildə Petrov Münhendə itkin düşmüşdür. Bu, onun qətli ilə bağlı müxtəlif versiyaların yaranmasına səbəb olmuşdur.[6] Bandera və sovet təhlükəsizlik orqanları onun oğurlanmasında ittiham olunmuşdular, lakin tezliklə məlum olmuşdur ki, SSRİ-də onun adı adətən defektorlarda olduğu kimi kitabxanalardan silinməmişdir. Buna əlavə olaraq, sovet arxeoloqu Aleksandr Monqayt ona istinad etmişdi.[7] Bir müddət sonra Petrov özü ortaya çıxmışdır. Bu fakt mühacir ictimaiyyətinə məlum olana qədər bir çox tanınmış mühacir xadimlər Petrovu sovet kəşfiyyatı ilə əməkdaşlıq ittihamlarına qarşı müdafiə edirdilər. Onlar Petrovun antisovet hərəkatındakı böyük xidmətlərini – xüsusən də Petrovun mühacir mətbuatında Ukraynanın mədəniyyət xadimlərinə qarşı bolşevik repressiyaları haqqında çox müfəssəl məlumatlar dərc etməsini qeyd etmişdilər.[8][9] Odur ki, ukraynalı tarixçi A. V. Portnov yazmışdır ki, Ukrayna Təhlükəsizlik Xidməti arxivində Petrovun kəşfiyyat fəaliyyətini inandırıcı şəkildə sübut edəcək heç bir sənədli sübut tapılmamışdır.[10]

Petrov Moskvada Material Tarixi İnstitutunda, 1956-cı ildən isə Kiyevdə Arxeologiya İnstitutunda işləmişdir. O, müharibə zamanı sənədlərini itirmişdi deyə 1966-cı ildə yenidən namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmək məcburiyyətində qalmışdır. Petrov arxeologiyada bir tərəfdən Ukrayna ərazisində bir sıra maddi mədəniyyət ənənələrinin davamlılığına işarə edirdi, digər tərəfdən isə antropoloji tip və maddi mədəniyyət fərqlərinə işarə etmişdir ki, bu da Tripolye mədəniyyətini "protoslavyanlar"la əlaqələndirməyə imkan verməmişdir. Müharibədən sonra Petrov Ukraynada elmi yox, ədəbi nəşr ilə məşğul olmuşdur. O, qeydlərin müəllifi olduğu Nikolay Zerovun seçilmiş əsərlərini nəşr etmişdir.[11] Petrov 1957-ci ildə, "sınağı" başa çatdıqda hələ 1920-ci illərdə münasibətə başladığı Zerovun dul arvadı Sofiya Fedorovna Zerova ilə evlənmişdir. O, 1969-cu ildə öz iş masasında vəfat etmişdir. Petrovun nəşi Lukyanovka hərbi qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. 1988–1989-cu illərdə Nyu-Yorkda Petrovun üç cildlik əsərlər toplusu nəşr edilmişdir. 2000-ci illərdən Petrovun "Doktor Serafik" romanı Ukrayna ədəbiyyatı fənnində 11-ci sinfin məktəb proqramına daxil edilmişdir.[4]

Təxəllüslər redaktə

Viktor Petrov bədii əsərlərində "V. Domontoviç" adından istifadə etmişdir. Özünü etirafına görə, o, "bu adı Litva dövrünün Ukrayna sənədlərində tapmışdır". Litva dilində "daumantas" "çox səs-küy salan" deməkdir. Petrov fəlsəfi əsərlərini "Viktor Ber" adı altında imzalanmışdır. Bu təxəllüs rentgen şüalarının bioloji ekvivalentini ifadə edir.[12]

Əsərləri redaktə

İstinadlar redaktə

  1. ↑ 1 2 Library of Congress Authorities (ing.). Library of Congress.
  2. ↑ Петров Віктор // Мала енциклопедія етнодержавознавства (ukrayna). Київ: Генеза. 1996. səh. 874—875.
  3. ↑ "Безоглядність таланту - Український тиждень". 9 avq 2011. 2023-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-06.
  4. ↑ 1 2 Андрєєв, В. М. Arxivlənmiş surət // Смолій, В. А. (redaktor ). Енциклопедія історії України : у 10 т. (ukrayna). 8 : Па — Прик. К.: Інститут історії України НАН України. 2011. səh. 190. ISBN 978-966-00-1142-7. 2016-11-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-06.
  5. ↑ Szafowal, M.; Yaremko, R. Universitas Libera Ucrainensis: 1921—2006 (alman). Münhen: Ukrainische Freie Universitat. ISBN 3-928687-61-1.
  6. ↑ Іванович, Білокінь Сергій. Довкола таємниці // В. Петров. Діячі української культури — жертви більшовицького терору (ukrayna). Київ. 1992.
  7. ↑ Бараев, Глеб. "ВИФ2 NE". vif2ne.ru (rus). 7 sentyabr 2000. 4 oktyabr 2011 tarixində arxivləşdirilib.
  8. ↑ Ульяновський, В. "«В пустелі мені з'явився біс», або про темну мантію Віктора Петрова". Філософська і соціологічна думка (ukrayna) (№&nbsp, 1–2). 1995: 182.
  9. ↑ Центральний державний архів-музей літератури і мистецтва України, ф. 343, од. зб. 36, 37.
  10. ↑ Петров, В. Брюховецького, В. (redaktor ). Розвідки у 3-х томах (ukrayna). Kiyev: Темпора. 2013. səh. 144.
  11. ↑ Зеров, М. Вибране (ukrayna). Київ: Петров Віктор Платонович. 1966.
  12. ↑ Агеєва, В. «Поетика парадокса: Інтелектуальна проза Віктора Петрова-Домонтовича» (ukrayna). К.: Факт. 331.

Əlavə ədəbiyyat redaktə

  • Ясь О. В. Вступна стаття до розвідки В. П. Петрова «Наш час як він є (З приводу статті Нормана Казнса „Несучасність сучасної людини“)» // Український історичний журнал.  — 2015. — № 3.
  • Андрєєв В. М. Віктор Петров. Нариси інтелектуальної біографії вченого. — Дніпропетровськ: Герда, 2012. — 476 с. Arxiv surəti 14 iyul 2014 tarixindən Wayback Machine saytında
  • Брайчевський М. «В. П. Петров — учений-універсал»// Слово і час. — 2002. — № 10.
  • М. Гірняк, Таємниця роздвоєного обличчя. Авторська свідомість в інтелектуальній прозі Віктора Петрова-Домонтовича (Львів, 2008).
  • Павлычко, Соломия Дмитриевна. «Теорія літератури», К.: Основи 2002.
  • Портнов, Андрей Владимирович. Історії iсториків. Обличчя й образи української iсториографїї ХХ століття. Київ: Критика, 2011, с.143-181.
  • Фізер І. «Український Фуко чи французький Петров? Разюча схожість двох історіософів»// Наукові записки Національного університету «Києво-Могилянська Академія». — Т. 17: Філологія. — К.: Видавничий дім «Києво-Могилянська Академія», 1999.

Xarici keçidlər redaktə

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Viktor_Petrov&oldid=6997794"