Çamlıca məscidi

Çamlıca məscidi
	islam
Çamlıca məscidi
	Çamlıca Camii
Yerləşməsi
Ölkə	Türkiyə
Bölgə	Üsküdar
Şəhər	İstanbul
Yeri	Çamlıca
Memarlıq
Tikilmə xərci	65 milyon dollar; 290 milyon dollar ;
Üslubu	neoklassik
Minarələrin sayı	6
Tutumu	63000
Ümumi sahəsi	57500 m²
Hündürlüyü	107,1 m
	Çamlıca məscidi
Saytı
	istanbulcami.com
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çamlıca məscidi (türk. Çamlıca Camii) — Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşən məscid.

29 mart 2013-cü ildə Üsküdarın Çamlıca səmtində inşasına başlanılan və 3 may 2019-cu ildə açılışı olan məscid respublika tarixinin ən böyük məscididir. 63 min nəfərlik tutumu^[4] və 6 minarəsi ilə^[5] 57 min 500 kvadratmetr sahəyə malikdir.^[6]. Məscid kompleksinə həmçinin muzey, rəsm qalereyası, kitabxana, 1000 nəfərlik konfrans zalı, 8 sənət emalatxanası və 3500 avtomobil üçün dayanacaq daxildir.^[4]

Arxa plan

Məscidin öndən görünüşü

2010-cu ildə İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi Çamlıca təpəsində televiziya-radio antenası üçün yeni beynəlxalq ideya layihəsi üçün Beynəlxalq Memarlar İttifaqına (BMİ) müraciət etdi. BMİ, Memarlar Palatasının rəyini öyrəndi. Memarlar Palatası Çamlıca təpəsinin tarixi və simvolik bir ərazi, təbii və mədəni irs və qorunan ərazi olduğunu və ictimai sahə olaraq müvafiq tənzimləmələr edilməsi lazım olduğunu, lakin ərazinin tikintiyə açılmasının düzgün olmadığını müdafiə etdi. Bundan əlavə, qurum, televiziya və radio antenalarının bölgənin və Boğazın görünüşünə xələl gətirdiyi və yerindən tərpənməli olduğu fikrini də bildirib. Bu rəyə görə BMİ müsabiqəni təsdiq etmədi.

Məscidin giriş hissəsi

2012-ci ilin mayında mətbuatda "İstanbulun hər yerindən görünən" məscid tikiləcəyi xəbəri yayıldı. Mədəniyyət və Turizm naziri Ərtoğrul Günay: "İnsansız yerdə məscid tikilməsinə ehtiyac olmadığı və bunun inancımıza uyğun olmadığı ilə bağlı dindar dairələr də daxil olmaqla bir çox tənqidlər səslənir. Düşünürəm ki, bu tənqidlər fonunda irəliləyiş olacaq.^[7] Hazırda konkret layihə yoxdur" fikrini səsləndirib. Daha sonra Memar Hacı Mehmed Günərin Qəhrəmanmaraşda tikdirdiyi məscid Türkiyənin o zamankı Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən bəyənildi. Bundan sonra Günər İstanbula Ekologiya və Şəhərsalma Nazirliyinin məsləhətçisi təyin edildi. Təyinatından sonra onun mətbuata verdiyi açıqlamalardan məlum oldu ki, o, layihəsini komandası ilə çəkməyə başlayıb.^[8]

4 iyun 2012-ci ildə Ətraf Mühit və Şəhərsalma Nazirliyi, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyini sıradan çıxardı və ərazini tikintiyə açdı.

Müsabiqə 2012-ci il iyulun 23-də aşıq elan edildi.^[9]

İnşaatı ve açılışı

6 avqust 2013-cü ildə başlanan tikinti işlərinin 2016-cı il iyulun 1-də başa çatdırılacağı açıqlansa da, bu tarixə qədər məscidi tamamlamaq mümkün olmadı.^[10] Məsciddə ilk namaz 7 mart 2019-cu ildə qılındı, rəsmi açılışı isə 3 may 2019-cu ildə prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən edildi. Açılış mərasimində Albaniya Prezidenti, Qvineya Prezidenti və Fələstinin Baş naziri kimi bir çox xarici dövlət rəsmiləri iştirak edib.^[11]

Memarlığı

Çamlıca məscidinin layihə planını Hayriyə Gül Totu və Bahar Mızrak hazırlayıblar. Qadın memarlar məscidi, eyni vaxtda 63.000 nəfərin yerləşə biləcəyi və qadınların daha rahat namaz qılması şəklində layihələndirib, planlayıblar. Çamlıca məscidinin ümumi dizaynı, Memar Sinanın klassik Osmanlı-İslam memarlığına əsaslanır. Layihənin tərtibatçıları zəlzələ ehtimalını da nəzərdən keçirib və təbii fəlakət zamanı məsciddə 100 min insanın sığa biləcəyi şəkildə layihələndiriblər.^[12]

Bununla yanaşı, layihənin son variantı Memar Hacı Mehmed Güner tərəfindən hazırlanıb. Qəhrəmanmaraşda tikdirdiyi məscid Türkiyənin o vaxtkı baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən bəyənildikdən sonra Güner, İstanbula Ekologiya və Şəhərsalma Nazirliyinin məsləhətçisi vəzifəsinə təyin olundu və komandası ilə birlikdə layihəni yekunlaşdırdı.^[8]

Xarici görünüşü

Məscidin xarici görünüşü Memar Sinanın əsərlərindən ilhamlanaraq dizayn edilib və tikintisində də Sinanın texnikasından istifadə edilib. Məsələn, diametri 34 metr olan əsas günbəzin kiçik günbəzlərin köməyi ilə döşəməyə endirilməsi məscidə təbii görkəm verir. Sinanın Süleymaniyyə məscidi Süleymaniyyə təpəsindən Boğaza baxdığı kimi, Çamlıca məscidi də Çamlıca təpəsindən Boğaza baxır.

Məscidin əsas günbəzinin diametri İstanbulu simvolizə edərək 34 metr, hündürlüyü isə İstanbulda yaşayan 72 milləti simvolizə edərək 72 metr hündürlüyündədir.^[4] Məscidin altı minarəsindən ikisi 90 metr hündürlükdə olduğu halda, digər dörd minarə Malazgird döyüşünü simvolizə edir və 107,1 metr hündürlüyündə tikilib.^[4]

Daxili görünüşü

İstanbul Böyük Çamlıca məscidinin daxili görünüşü

Məscidin daxilindəki bəzəklər minimalist yanaşma ilə işlənib. Məscidin tikinti prosesini idarə edən Ergin Külünk məscidin daxili böyüklüyü ilə insanları sıxmamaq və onlara daha çox mənəvi hisslər bəxş etmək üçün işıq, rəng, şüşə, bəzək və xəttatlıq nüanslara daha çox üstünlük verdiklərini bildirib.^[13]

16 türk dövlətinə həsr olunmuş günbəzin daxili səthində Allahın 16 adı yazılmışdır. Döşəməyə döşənən 17 min kvadratmetrlik xalça xüsusi toxunlub və antibakterialdır.^[4]

Minarələri

Çamlıca məscidində İslamda imanı simvolizə edən 6 minarə var. Bunlardan ikisinin hündürlüyü 90 metr olduğu halda, digər dörd minarənin hündürlüyü 107,1 metrdir ki, bu da Malazgird döyüşünü simvolizə edir.^[4] Hündürlüyü 90 metr olan minarələrin iki eyvanı olduğu halda, 107,1 metr hündürlüyü olan minarələrin hər birinin üç eyvanı var. Minarələrdəki eyvanların ümumi sayı 16-dır.

Tənqidlər

Türkiyə Mühəndis və Memarlar Palataları İttifaqı Çamlıca təpəsində dini və turizm obyekti tikərək bölgənin məskunlaşmaya açılmasına və buna görə də müsabiqə keçirilməsinə qarşı idi. "İstanbulun bənzərsiz və simvollarından biri olan təpənin heç bir halda inşaata açılmaması, ictimai dəyər, təbii qorunan ərazi kimi qorunub yaşadılması fikri diqqətdən kənarda qaldı" deyildi.^[14]

Memar Hacı Mehmed Günerin "Atalarımızın etdiklərindən daha böyük bir günbəzdən istifadə edəcəyik. Onun ən azı 6 minarəsi olacaq və minarələri dünyanın ən hündür məscidi olacaq" fikrinə memarlardan tənqidlər səsləndirilib. Uğur Tanyeli, "Süleymaniyyəni Süleymaniyyə edən onun sahəsinin, minarəsinin böyüklüyü və ya təpədə yerləşməsi deyil. Osmanlı məscidləri ilə yarışda qalib gələ bilməzsiniz. Bu, başqa bir Osmanlı imitasiya məscidi olacaq" deyə vurğulayıb. Sinan Genim, "Məncə bu gün tikiləcək məscid bu günün mesajlarını daşımalıdır. Mən keçmişin surətinin verilməsinin tərəfdarı deyiləm" fikrini səsləndirib. Qocatəpə və Şakirin məscidlərinin memarı Hüsrəv Tayla, "Səlimiyəni tikdirən Sinan həddi-hüdudu olmayan biri idimi? Yoxsa Qanuni Süleymanın pulu yox idi? Qocatəpəni tikdirdim, amma Səlimiyənin yarısı belə deyil. hər şeydə bir hüdud olmalıdır" fikrini səsləndirib.^[15]