Ağqoyunlu hökmdarlarının siyahısı
Ağqoyunlu hökmdarlarının siyahısı — Ağqoyunlular oğuzların bayandur boyuna mənsub olublar.[6] Ağqoyunlu hökmdarlarının idarəsi altında imperiya ən qüvvətli dövrlərində şimalda Rusiya, cənubda Fars körfəzi, şərqdə İran Xorasanı, qərbdə Türkiyə və Suriyaya qədər uzanıb.[7] Ağqoyunlu tayfa ittifaqının əsasını Pəhləvan bəy qoymuşdur. 1401-ci ildə Osman bəyin dövründən başlayaraq Diyarbəkir şəhəri 1468-ci ilə qədər Ağqoyunlu bəyliyinin mərkəzi olmuşdur. 1468-ci ildən isə Uzun Həsənin başçılıq etdiyi Ağqoyunlu imperiyasının mərkəzi Təbriz şəhəri olmuşdur.[7]
Ağqoyunlu hökmdarları | |
---|---|
Keçmiş monarxiya | |
Bayraq | |
Sultan Yaqubun ölümündən sonra Ağqoyunlu imperiyasında daxili çəkişmələr imperiyanın dağılmasına qədər sona çatmadı. | |
İlk hökmdar | Pəhləvan bəy |
Son hökmdar | Sultan Murad |
Titul | bəy, sultan, padşah[1][2] |
Rəsmi məkan | Həşt-Behişt sarayı,[3][4]Təbriz |
İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya |
Yaranması | 1468 |
Süqutu | 1501 və 1503[5] |
İddiaçı | Zeynalabidin bəy |
1387-ci ildən 1508-ci ilə qədər Ağqoyunlular 20 hökmdar tərəfindən idarə olunmuşlar. Sultan Yaqubun ölümündən sonra Ağqoyunlular arasında başlayan taxt mübarizəsi ölkənin süqutuna gətirib çıxarmışdır. Gödək Əhmədin ölümündən sonra ölkə Əbhər sülh müqaviləsi ilə Əlvənd mirzə və Sultan Murad arasında 2 yerə bölündü.[8] 1501-ci ildə Əlvənd mirzəni və 1503-cü ildə Sultan Muradı məğlub edən I Şah İsmayıl tərəfindən 1508-ci ildə Ağqoyunluların hakimiyyətinə tamamilə son qoyuldu. Beləliklə, Ağqoyunluların süqutu ilə onun yerində Səfəvilər imperiyasının əsası qoyuldu.[9]
Ağqoyunlularda hökmdar
redaktəAğqoyunlu hökmdarlarının titulları Uzun Həsənin dövrünə qədər bəy olmuşdur. Uzun Həsən Qaraqoyunluları və Teymuriləri məğlub edərək böyük imperiya qurduqdan sonra hökmdarlara bəydən başqa padşah və sultan da deyilməyə başlandı.[1][2] Ağqoyunlu hökmdarı qeyri-məhdud hakimiyyətə malik idi. O, ordunun komandanı idi və qanunlarda, sosial, iqtisadi sahədə istədiyi qərarı qəbul edə və dövlət məmurlarının təyin edə və azad edə bilərdi. Hökmdarın verdiyi əmrlər fərman sayılırdı və katiblər tərəfindən yazılırdı. Fərmanların üzərində hökmdarın möhürü olurdu. Ağqoyunlu hakimiyyəti mütləq monarxiya ilə idarə edilirdi. Ağqoyunlu hökmdarlarının məşvərətçi orqanı "divan" mövcud idi. Ancaq son qərarı hökmdar verirdi.[10]
Ən çox hakimiyyətdə olan Ağqoyunlu hökmdarı Osman bəy olmuşdur. Beləki, Osman bəy 32 il hakimiyyətdə olmuşdur. Ən az hakimiyyətdə olan hökmdar isə Sultan Xəlil olmuşdur. O, 1478-ci ilin qış və yay aylarında hakimiyyətdə olmuşdur.
Hökmdarların siyahısı
redaktə- — hökmdar taxtda olmasına baxmayaraq hakimiyəti əlində tam cəmləşdirə bilməyib.
- — müstəqilliyini hərhansı bir vilayətdə elan edib, bütün ölkə ərazisində hökmdar deyil.
Quruluş dövrü
redaktəTitul | Ad | Hakimiyyət illəri | Qeydlər |
---|---|---|---|
Bəy | Pəhləvan bəy | ? — 1340 |
|
Bəy | Turəli bəy طور علی پہلوان Əl-əd-Din علاء الدين |
1340–1362 |
|
Bəy |
Qutlu bəy قتلغ بن طور علی Fəxr-əd-Din فخر الدین |
1362–1389 |
|
Bəy | Əhməd bəy احمد بن قتلغ |
1389–1403 |
|
Bəylik dövrü
redaktəTitul | Ad | Hakimiyyət illəri | Qeydlər |
---|---|---|---|
Bəy | Osman bəy قرا یولک عثمان Baha-əd-Din بھا الدین |
1403–1435 |
|
Bəy | Əli bəy علی بن قرا یولک عثمان Cəlal-əd-Din جلال الدین |
1435–1438 |
|
Bəy | Həmzə bəy حمزہ بن قرا یولک عثمان Nur-əd-Din نور الدین |
1438–1444 |
|
Bəy | Cahangir mirzə جهانگیر بن علی Mu'izz-əd-Din معز الدین |
1444–1453 |
|
Bəy | Qılınc Arslan قلچ ارسلان بن احمد |
1453–1457 |
|
İmperiya dövrü
redaktəŞəkil | Titul | Ad | Hakimiyyət illəri | Qeydlər | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Bəy padşah sultan |
Uzun Həsən اوزون حسن بن علی Əbül-Nasr ابو النصر |
1453–1478 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Sultan Xəlil سلطان خلیل بن اوزون حسن Əbül-Fəth ابو الفتح |
1478 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Sultan Yaqub یعقوب بن اوزون حسن Əbül-Müzəffər ابو المظفر |
1478–1490 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Sultan Baysunqur بایسنقر بن یعقوب Əbül-Fəth ابو الفتح |
1490–1492 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Sultan Rüstəm رستم بن مقصود بن اوزون حسن Əbül-Müzəffər ابو المظفر |
1493–1497 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Gödək Əhməd احمد گوده بن اغورلو محمد بن اوزون حسن Əbül-Nəsr ابو النصر |
1497 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Əlvənd mirzə الوند بن یوسف بن اوزون حسن Əbül-Müzəffər ابو المظفر |
1498–1501 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Məhəmməd mirzə محمد بن یوسف بن اوزون حسن Əbül-Mükərrəm ابو المکرم |
1497–1499 |
| |||
Bəy padşah sultan |
Sultan Murad سلطان مراد بن یعقوب بن اوزون حسن Əbül-Müzəffər ابو المظفر |
1500–1508 |
|
Diyarbəkir hökmdarları
redaktəTitul | Ad | Hakimiyyət illəri | Qeydlər |
---|---|---|---|
Bəy sultan padşah |
Sultan Qasım | 1496–1501 |
|
Bəy sultan padşah |
Zeynalabidin bəy زین العابدین بن احمد بن اغورلو محمد |
1505–1508 |
|
İstinadlar
redaktə- ↑ 1 2 Muʾayyid S̲ābitī, ʻAlī. Asnad va Namahha-yi Tarikhi (Historical documents and letters from early Islamic period towards the end of Shah Ismaʻil Safavi's reign.). Iranian culture & literature. Kitābkhānah-ʾi Ṭahūrī. 1967., pp. 193, 274, 315, 330, 332, 422 and 430. See also: Abdul Hussein Navai, Asnaad o Mokatebaat Tarikhi Iran (Historical sources and letters of Iran), Tehran, Bongaah Tarjomeh and Nashr-e-Ketab, 2536, pages 578,657, 701–702 and 707
- ↑ 1 2 H. R. Roemer, "The Safavid Period", in ''Cambridge History of Iran'', Vol. VI, Cambridge University Press 1986, p. 339.
- ↑ Nuriyeva İradə Tofiq qızı. Azərbaycan Tarixi (ən qədim zamanlardan–XXI əsrin əvvəllərinədək) (PDF). Bakı: Mütərcim. 2015. səh. səh.115. 2020-05-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-05.
- ↑ Qasımov Xeyirbəy Sabir oğlu. Orta əsrlərdə Azərbaycan mədəniyyəti (PDF). Bakı. 2008. səh. səh.228. 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ H. J. Kissling, Bertold Spuler, N. Barbour, J. S. Trimingham, H. Braun, H. Hartel. The Last Great Muslim Empires. 1969. səh. p.78. 2023-07-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ 1905.az. "Tofiq Nəcəfli: "Qaraqoyunlular və Ağqoyunlular Oğuz boylarıdır."" (az.). Gündüz Nəsibov. 11.01.2019. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ 1 2 1905.az. "Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövləti" (az.). 27.07.2016. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ 1 2 Nuriyeva İradə Tofiq qızı. Azərbaycan Tarixi (ən qədim zamanlardan–XXI əsrin əvvəllərinədək) (PDF). Bakı: Mütərcim. 2015. səh. səh.111. 2020-05-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-05.
- ↑ anl.az. "Şah İsmayıl–görkəmli sərkərdə və dövlət xadimi" (az.). Süleyman Məmmədov. 2013, 23 yanvar. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ Nəcəfli T.H. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında. Bakı: Çaşıoğlu. 2000. səh. səh.31-33. 2021-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ Zekiye Tunç. Akkoyunlular döneminde Harput (PDF). Elazığ: Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi. 23-25 Mayıs 2013. səh. səh.578. 2020-10-10 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-03.
- ↑ John E. Woods, 300 Yıllık Türk İmparatorluğu Akkoyunlular Arxivləşdirilib 2021-10-25 at the Wayback Machine, Aşiret, Konfederasyon, İmparatorluk, çev. Sibel Özbudun, Milliyet yay., İstanbul, 1993. s.79.
- ↑ forum.azeri.net. "Ağqoyunlu hökmdarları" (az.). 02-05-2013. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ 1 2 3 İlhan Erdem. Ak-Koyunlu Devletinin kurucusu Kara-Yülük Osman Beyin hayatı ve faaliyetleri (PDF). səh. səh.100. 2018-06-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-03.
- ↑ Toksoy, A., "Akkoyunlular ve Erzincan (Uzun Hasan Devrine Kadar)", Türklük Bilimi Araştırmaları, Sayı:35, Yıl:2014.
- ↑ tarihiolaylar.com. "Akkoyunlular (Bayındıriye Devleti 1340-1514)" (türk). 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ enfal.de. "Akkoyunlular" (türk). 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ Nəcəfli T. H. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında. Bakı: Çaşıoğlu, 2000, səh 40.
- ↑ tarihtarih.com. "Akkoyunluların Tarihi Sahnesine Çıkışı" (türk). İlhan Erdem, Mustafa Uyar. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ Ahmet Toksoy. Akkoyunlular ve Erzincan (Uzun Hasan Devrine Kadar). Bahar. 2014. səh. səh.258. 2019-02-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-03.
- ↑ Alexander Mikaberidze. Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. 2011. səh. 907. ISBN 9781598843361. 2020-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-13.
- ↑ Peter Jackson, Lawrence Lockhart. The Cambridge History of Iran, Volume 6. Cambridge University Press. 1986. səh. 173. ISBN 9780521200943. 2020-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-13.
- ↑ Peter Jackson, Lawrence Lockhart (1986). The Cambridge History of Iran, Volume 6. Cambridge University Press, 173. ISBN 9780521200943.
- ↑ Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı) (PDF). Kastamonu: Uzanlar. 2017. səh. səh.258. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-04.
- ↑ Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı) (PDF). Kastamonu: Uzanlar. 2017. səh. səh.263-264. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-04.
- ↑ Abu'l-Fazl ibn Mubarak. Ain-I Akbari. Manas Publications. 2002. 1716. ISBN 9788175362284. 2014-02-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-04.
- ↑ Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı) (PDF). Kastamonu: Uzanlar. 2017. səh. səh.309. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-04.
- ↑ Faruk Söylemez. Anadoluda sahte Şah İsmail isyanı (PDF). Kahramanmaraş: Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergi Sayı:17. 2004. səh. səh.75. 2019-02-14 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-04.
- ↑ avrasyad.com. "Akkoyunlu yönetiminde Musullular: Sufi Halil Bey örneği" (türk). Ayşe Atıcı Arayancan. 2018. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ Şahin Fərzəliyev. Azərbaycan XV-XVI əsrlərdə (Həsən bəy Rumlunun "Əhsənüt-təvarix" əsəri üzrə). Bakı: Elm. 1938. səh. səh.33. 2020-02-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-05.
- ↑ Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı) (PDF). Kastamonu: Uzanlar. 2017. səh. səh.349. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-04.
- ↑ 1 2 3 Şahin Fərzəliyev. Azərbaycan XV-XVI əsrlərdə (Həsən bəy Rumlunun "Əhsənüt-təvarix" əsəri üzrə). Bakı: Elm. 1938. səh. səh.33-34. 2020-02-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-05.
- ↑ Minorsky V. La Perse au XV-e siècle entre La Turque et Venise, Paris, 1933, səh. 60–61
- ↑ e-tarih.org. "Akkoyunluların Yıkılışı" (türk). 06 Kasım 2007 20:52. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 343. ISBN 978-9952-441-02-4.
- ↑ Kâzım Paydaş. Moğol ve Türk-İslâm Devletlerinde Suyurgal Uygulaması (PDF). Güz, sayı 39. 2006. səh. səh.204. 2021-08-30 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-05.
- ↑ Həsən bəy Rumlu. Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı) (PDF). Kastamonu: Uzanlar. 2017. səh. səh.391. 2023-06-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-02-04.
- ↑ marasanahaber.com. "Abdurrezzak Bey kimdir?" (türk). 26 Eylül 2018. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- ↑ elbistankaynarca.com. "Elbistan Savaşı(1507)" (türk). Adnan Güllü. 24.01.2013. 2019-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-06.
Həmçinin bax
redaktəXarici keçidlər
redaktə- islamilimleri.com. "Akkoyunlular" (türk). İstifadə tarixi: 2019-02-06.
- diyadinnet.com. "Akkoyunlular" (türk). 19 avqust 2008. İstifadə tarixi: 2019-02-06.