Vikipediya

Aleksandr Makinski

Aleksandr Makinski və ya İsgəndər xan Makinski (rus. Александр Макинский; 13 oktyabr 1900, Maku, Qərbi Azərbaycan ostanı – 24 aprel 1988, Paris) — Makuda anadan olmuş Azərbaycan kökənli amerikalı biznesmen. O, Rokfeller Fondunun Fransadakı baş nümayəndəsi olmuş, sonradan Paris və Nyu-Yorkdakı fondun vitse-prezidentinin köməkçisi kimi çalışmışdır. The Coca-Cola Company-nin satış məsələləri üzrə vitse-prezidenti kimi də işləmişdir.

Aleksandr Makinski
İsgəndər xan Makinski
Doğum tarixi
Doğum yeri Maku, Qacarlar dövləti[1]
Vəfat tarixi (87 yaşında)
Vəfat yeri Paris, Fransa
Dəfn yeri Sainte-Geneviève-des-Bois Rus qəbirstanlığı
İxtisası Hüquq
Təhsili Peterburq İmperial Hüquq Məktəbi
Fəaliyyəti Lobbiçilik, elm və biznes
Mükafatları "Fəxri Legion" ordeni

Həyatının erkən dövrü

redaktə

O, 1900-cü ildə İran azərbaycanlılarından olan Makinski ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun ailəsi Makuda yaşayan Bayat tayfasına mənsub olmuşdur. Atası Paşa xan Makinski (1862–1934) Hüseyn xan Bayatın nəticəsidir. Onun anası Stefaniya Antonovna Lubielska (1878–1964) etnik polyak və Paşa xanın ikinci həyat yoldaşı olmuşdur.[2] Makinski ailəsi arasında həm də Şura olaraq tanınmışdır.[3] O, Paşa xan Makuya gedib qohumlarını ziyarət edərkən dünyaya gəlmişdir.[4] Ailəsi sonradan Bakıya gəlmiş, burada onu britaniyalı dayə tərəfindən böyüdülmüş və ingilis dilini də ondan öyrənmişdir.[5] O, o dövr üçün oğlanlar üçün ən prestijli universitet olan Peterburq İmperial Hüquq Məktəbini bitirmişdir. Lakin Oktyabr inqilabından sonra öz gənc qardaşı Kərim (Kril) ilə birlikdə Rusiyanı tərk etmişdir. Ailə ilk öncə Varşavada, daha sonra isə Parisdə yaşamışdır.[6]

Parisdə yaşayarkən Makinski tez bir zamanda Avropa və mühacir cəmiyyətinə inteqrasiya etmişdir.[7] Belə bir yığıncaqların birində o, Katerina Melikov ilə görüşmüşdür. Melikişvili zadəgan ailəsindən olan Katerina David Melikişvilinin qızı və bir zamanlar Bakının qubernatoru olmuş Dimitri Staroselskinin nəvəsi olmuşdur. Toy 14 noyabr 1925-ci ildə təşkil edildi.[8]

O, Parisdə yaşayarkən Antuan de Sent-Ekzüperi və Ceyms Coysla da tanış olma fürsəti əldə etmişdir.[9][10]

Fəaliyyəti

redaktə

Varşavada Amerikan Qırmızı Xaçının fəaliyyətində iştirak etmiş, daha sonra 1924-cü ildə Fransada Rokfeller Fondunun tibbi elmlər bölməsinin baş katibi olmuşdur.[11] Tezliklə fondunun təmsilçisi səviyyəsinə yüksələn Makinski 1941-ci ildə Fransanın nasistlər tərəfindən işğalından sonra ABŞ-yə çağırılmış və Rokfeller Fondunun vitse-prezidenti olmuşdur. Aleksandr Makinski kəşfiyyat təşkilatları ilə əlaqələri sayəsində Otto Fritz Meyerhof, Jean Vahl, Ernst Honiqman və başqaları da daxil olmaqla bir çox alimin nasist rejimindən qaçmasını təmin edən nüfuzlu bir şəxs olaraq qeyd edilir.[12][13] Daha sonra Louis Wirth və Everett Hughes ilə görüşərək xilas etdiyi alimlər üçün daimi yerləşdirmə təmin etmişdir.[14] Müharibədən sonra Avropanı gəzmiş, alimlərlə görüşərək Rokfeller Fondunun sosial elmlərə necə qarışa biləcəyini araşdırmışdır. Onun ərsəyə gətirdiyi hesabatlar Avropa iqtisadiyyatına Amerika yanaşmasını formalaşdırmışdır.[15]

O, Robert V. Vudraf tərəfindən işə təklifi almış və 1946-cı ildə Koka-Kola şirkətinin Avropadakı əsas lobbisti olmuşdur.[16] O, Fransada Kolanı bazara təqdim edərkən şərab düzəldənlərin və kommunistlərin müqaviməti ilə qarşılaşmışdır.[5] Kokain, fosfor turşusu və kofein də daxil olmaqla, Fransanın etirazlarının motivləri milli mövzu və Kolanın Avropa bazarındakı macərası üçün bir sınaq oldu.[17] Lakin Makinski çox iddialı idi və 1952-ci ildə qarşısına hər bir fransıza 40 şüşə kola sama hədəfini qoydu.[18] Həyat yoldaşı evlərinin kommunistlər tərəfindən bombalanmasından narahat idi, onun narahatlığına Makinski "ABŞ ilə hər hansısa ölkənin münasibətləri üçün ən yaxşı barometr onlarına kolaya münasibətləridir" — deyə cavab vermişdi.[19] Makinski həmçinin Misirdə, İsraildə, Danimarkada, Portuqaliyada, Bolqarıstanda və sonda SSRİ-də kola zavodlaının tikilməsi üçün də lobbiçilik etmişdir.[17][20][21][22][23]

1954-cü ildə ABŞ prezidenti Eyzenhauerlə və onun köməkçisi Çarlz Duqlasla dostluq edən Makinski tez-tez onlara nasistlərdən sonrakı Avropa siyasəti ilə bağlı hesabatlar təqdim edirdi.[24] Bu əlaqələri sayəsində o, 1959-cu ildə Moskvada açılmış Amerikan Milli Sərgisində iştirak etmək üçün Riçard Nokson və Milton S. Eyzenhaueri müşayiət edən qrupa daxil ola bilmişdi. Bundan sonra tez-tez SSRİ-yə səfərlər etmiş və son səfərindən sonra 1968-ci ildə Pravda qəzetində ABŞ casusu adlandırılmışdır. İddia olunurdu ki, o, Polşa casusu olmuş, daha sonralar — müharibədən əvvəllərdə Britaniya üçün casusluq etmişdir.[25] Lobbiçilik və biznes fəaliyyətindən əlavə o, Sorbonne Universitetində sosial elmlər sahəsində professor kimi də çalışmışdır.[26] 1957-ci ilin 25 iyulunda "Fəxri Legion" ordeni ilə mükafatlandırılmışdır.[27]

Ölümü

redaktə

24 aprel 1988-ci ildə vəfat etmiş və Parisdəki Sainte-Geneviève-des-Bois Rus qəbirstanlığında dəfn edilmişdir. Həyat yoldaşı Katerina ondan iki il sonra, qardaşı Kərim (Kril) Makinski (1910–1991) 3 il sonra vəfat etmişdir.

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Ter Minassian, Taline. Most Secret Agent of Empire: Reginald Teague-Jones, Master Spy of the Great Game. Oxford University Press. 2014. səh. 244. ISBN 978-0190210762. Among other names in the book are those of Mrs Halleck A. Butts, widow of a former American commercial attaché in Tokyo, and Prince Alexander Makinsky, known as ‘Shura’, a White Russian émigré born in 1902 at Maku in Iran.
  2. ↑ Abutalybov, Ramiz. Azerbaĭdzhanskai︠a︡ Demokraticheskai︠a︡ Respublika : sbornik stateĭ, posvi︠a︡shchennyĭ 90-letii︠u︡ Pervoĭ respubliki. Moscow: SALAM Press. 2008. 95. ISBN 978-5-7164-0590-5. OCLC 298927970.
  3. ↑ Chavchavadze, David. Crowns and trenchcoats : a Russian prince in the CIA : an autobiography. New York, N.Y.: Atlantic International Publications. 1990. 219. ISBN 0-938311-10-7. OCLC 20652764.
  4. ↑ Grigoriantz, Alexandre. Jean Martin, tailleur de pierre. Jean Martin. Monaco: Éditions du Rocher. 1981. 196. ISBN 2-268-00102-4. OCLC 10941656.
  5. ↑ 1 2 Allen, Frederick. Secret formula. New York, NY: Open Road Integrated Media. 2015. 5. ISBN 978-1-5040-1983-5. OCLC 921994205.
  6. ↑ Chingizoghlu, Anvar. "Makinsky family". Soy (3). 2011: 7.
  7. ↑ "Le Figaro : journal non politique". Gallica (ingilis). 1926-11-14. 2021-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  8. ↑ Ferrand, Jacques. Familles princières de Géorgie: essai de reconstitution généalogique (1880-1983) de 21 familles reconnues princières par l'Empire de Russie (fransız). J. Ferrand. 1983. 135. 2021-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  9. ↑ Cate, Curtis. Antoine de Saint-Exupéry; his life and times. London: Heinemann. 1970. 270. ISBN 0-434-11040-X. OCLC 1126932.
  10. ↑ Cornwell, Neil. James Joyce and the Russians (2nd). London: Palgrave Macmillan Limited. 2016. 23. ISBN 978-1-349-11645-4. OCLC 1084425889.
  11. ↑ Penfield, Wilder. The Difficult Art of Giving: The Epic of Alan Gregg (ingilis). Little, Brown. 1967. 218. 2021-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  12. ↑ "Refugee Scholar Program - The Rockefeller Foundation: A Digital History". rockfound.rockarch.org. 2021-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  13. ↑ Reymond, William. Coca-Cola, l'enquête interdite : document. Paris: J'ai lu. 2007. 236. ISBN 978-2-290-35553-4. OCLC 492615285.
  14. ↑ Schrecker, Cherry. Sociology at the New School for Social Research, an intellectual and pedagogical history. 2009. 20. 2022-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  15. ↑ Benest, Serge. "The Politics of Funding: The Rockfeller Foundation and French Economics, 1945-1955". 2021-05-26. doi:10.31219/osf.io/3gmf5. 2021-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  16. ↑ Jr, E. J. Kahn. "Selling Coke". The New Yorker (ingilis). 2022-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  17. ↑ 1 2 Pendergrast, Mark. For God, country and Coca-Cola : the definitive history of the great American soft drink and the company that makes it (Third edition: revised and Expanded). New York. 2013. ISBN 978-0-465-02917-4. OCLC 808413532.
  18. ↑ Millau, Christian. Paris m'a dit : années 50, fin d'une époque. Paris: Fallois. 2000. 25. ISBN 2-87706-388-7. OCLC 45064248.
  19. ↑ ""Espèce de buveur de Coca-Cola !" : quand le lobby du vin et les communistes déclaraient la guerre au soda américain". Franceinfo (fransız). 2019-02-28. 2022-01-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  20. ↑ Jarnagin, Andrew. "When Coca-Cola Grows Citrus on the Nile, Who Wins? Revisiting the End of the Arab Boycott in Egypt". Grand Valley Journal of History. 4 (1). 2016-03-01. ISSN 2381-4411. 2022-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  21. ↑ Labelle, Maurice Jr M. "De-coca-colonizing Egypt: globalization, decolonization, and the Egyptian boycott of Coca-Cola, 1966–68*". Journal of Global History (ingilis). 9 (1). 2014: 122–142. doi:10.1017/S1740022813000521. ISSN 1740-0228. 2021-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  22. ↑ SØRENSEN, NILS ARNE; PETERSEN, KLAUS. "Corporate Capitalism or Coca—Colonisation? Economic Interests, Cultural Concerns, Tax Policies and Coca—Cola in Denmark from 1945 to the Early 1960s". Contemporary European History. 21 (4). 2012: 597–617. doi:10.1017/S0960777312000392. ISSN 0960-7773. JSTOR 23270687. 2021-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-03.
  23. ↑ "A história da Coca-Cola em Portugal | Coca-Cola PT". www.cocacolaportugal.pt (portuqal). 2021-08-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  24. ↑ Cook, Blanche Wiesen. The declassified Eisenhower : a divided legacy (1st). Garden City, New York. 1981. 159. ISBN 0-385-05456-4. OCLC 6918342.
  25. ↑ "7 May 1968, 2 - The Capital Journal at Newspapers.com". Newspapers.com (ingilis). 2021-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  26. ↑ "3 Jun 1945, Page 10 - The Courier-Journal at Newspapers.com". Newspapers.com (ingilis). 2021-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-04.
  27. ↑ "Paris-presse, L'Intransigeant". Gallica (ingilis). 1957-08-28. 2021-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-05.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Makinski&oldid=7637622"