Maku xanlığı
Maku xanlığı — Nadir şahın ölümündən sonra Azərbaycanda yaranan xanlıqlardan biri. Mərkəzi Maku şəhəri idi. Xoy, Qaradağ, Naxçıvan, İrəvan xanlıqları və Osmanlı imperiyası ilə hüdudlanırdı.
Maku xanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1747–1922 | |||||||||
![XVIII — XIX əsrlərdə Maku xanlığı[1]](/wiki/Fayl:Maku_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1_(aze).png) XVIII — XIX əsrlərdə Maku xanlığı[1] | |||||||||
| Statusu | Xanlıq | ||||||||
| Paytaxtı | Maku | ||||||||
| Rəsmi dilləri | Azərbaycan dili, fars dili | ||||||||
| Dini | İslam | ||||||||
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya | ||||||||
| Sülalə | Bayat eli | ||||||||
| Xan | |||||||||
• (1747-1778) | Əhməd Sultan (ilk) | ||||||||
• (1922) | Murtuzaqulu xan Bayat | ||||||||
| Tarixi | |||||||||
• Yaranması | 1747 | ||||||||
• Süqutu | 1922 | ||||||||
| Ərazisi | |||||||||
• Ümumi | 3600 kv.km[2] | ||||||||
| Əhalisi | |||||||||
• Təxmini | azərbaycanlılar, kürdlər | ||||||||
| |||||||||
Ümumi məlumatRedaktə
Maku əyaləti Səfəvi hökmranlığı dövründə Çuxursəd bəylərbəyliyinə daxil olan yarımmüstəqil sultanlıqdan ibarət idi. Onu bayat tayfasından olan nəsli hakimlər idarə edirdi. Maku xanlığı öz ətrafında 30 kəndi birləşdirirdi.
Xanlığın banisi Bayat tayfasından Əhməd Sultan idi. O, xanlığın idarəsi və möhkəmləndirilməsi üçün bəzi tədbirlər gördü. Vaxtilə Nadir Şahın Xorasandakı sərkərdələrindən biri idi. Nadir şahın öldürülməsindən sonra onun arvadlarından biri ilə evlənir. Onun və oğlu Hüseyn xanın haqqında məlumat azdır. Xanlığın içində anklav olaraq Ayrımlı tayfasının 30 kənddən ibarət olan öz Avacıq xanlığı da var idi. Xanın ölümündən sonra torpaqlar oğlanları Həsən və Hüseyn xan arasında bölündü. Həsən xan İrəvanlı Məhəmməd xan Qacardan asılılığa düşdü. Hüseyn xanın Mahmudi və Əbaqiyyə mahalları Osmanlılar tərəfindən tutuldu, lakin bu mahalları tezliklə geri ala bildi. Əli xanın dövründə xanlıq möhkəmlənməyə nail oldu. Hüseyn xanın oğlu Əli xan hamının qibtə etdiyi bir xan olaraq tanınırdı. Əli xan daha sonra İslam dinindən çıxaraq Babın təlimini qəbul etmişdi. Bu xətt Hacı İsmayıl xanın zamanında da davam etdirildi. Teymur Paşa xan 1877-1878-ci illərdə xanlığı gücləndirdi. O, rus generalı Alxazovun Naxçıvan dəstələrilə birgə Təbriz üçün təhlükə yaradan Şeyx Übeydullanın dəstəsini məğlubiyyətə uğratdı. Ona yerli xalq "Azərbaycan Padşahı" ləqəbi vermişdi. Xanlığın son nümayəndəsi Murtuzaqulu xan isə 1922-ci ildə devrildi.[3]
XanlarıRedaktə
| Sıra | Xan | Hakimiyyət illəri | Haqqında |
|---|---|---|---|
ƏhaliRedaktə
Xanlığın əhalisi Azərbaycan türkləri və kürdlərdən ibarət idi. Əhalinin 900 ailəsi Əhl-Haqq (Yərsanizm) dininə etiqad edirdi. Xalq arasında sünnilər qaraqoyunlu, şiələr isə ağqoyunlu adlanırdı.
Həmçinin baxRedaktə
MənbəRedaktə
- Ənvər Çingizoğlu, Maku xanlığı, Bakı:Mütərcim, 2019, 168 səh.
İstinadlarRedaktə
- ↑ Muriel Atkin. Russia and Iran, 1780—1828. 2nd. ed. Minneapolis:University of Minnesota Press Press. 2008. ISBN 0-521-58336-5.Orijinal mətn (ing.)
«In Safavi times, Azerbaijan was applied to all the muslim-ruled khanates of the eastern Caucasian as well as to the area south of the Araz River as fas as the Qezel Uzan River, the latter region being approximately the same as the modern Iranian ostans of East and West Azerbaijan.»
- ↑ Н. Г. Корсун. Военный обзор Турецкого передового и Причерноморского (на участке Батум-Инеболи) театров с сопредельными районами Закавказья и Персии. Ч.2, вып. 2. Тифлис, 1915. стр. 211
- ↑ "Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. III cild (XIII-XVIII əsrlə r). Bakı."Elm". 2007. 592 səh" (PDF). 2020-10-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2013-06-04.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2017-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-02.
|
Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |