Bilal Səidov
Bilal Səidoviç Səidov (10 iyun 1914 – 15 noyabr 1994, Qroznı) — SSRİ, çeçen aktyoru, teatr rejissoru, yazıçısı, şairi, dramaturqu, tərcüməçisi, jurnalisti və Çeçen-İnquş Dram Teatrının direktoru, Çeçen-İnquş kukla teatrının direktoru, Çeçen-İnquşetiya Yazıçılar Birliyinin və SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü (1939), SSRİ Jurnalistlər İttifaqının üzvü (1958).
| Bilal Səidov | |
|---|---|
| Билал Саидович Саидов | |
 | |
| Doğum tarixi | 10 iyun 1914 |
| Vəfat tarixi | 15 noyabr 1994 (80 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | aktyor, teatr rejissoru, yazıçı, şair, dramaturq, tərcüməçi, jurnalist |
| Fəaliyyət illəri | 1938–1994 |
| Əsərlərinin dili | rus dili, Çeçen dili |
| Janrlar | pyes, şeir, poema, nağıl |
| Üzvlüyü | |
Həyatı
redaktəBilal Səidov 1914-cü ildə Çeçenistanın Makheti kəndində kəndli ailəsində anadan olub. Doğma kəndində orta məktəbdə, sonra Qroznıda teatr studiyasında təhsil almışdır. 1933–1936-cı illərdə Şota Rustaveli adına Tbilisi Teatr Studiyasında oxumuşdur. Orada rejissor ixtisasına yiyələnmişdir. Evə qayıtdıqdan sonra Çeçen-İnquş Dram Teatrında aktyor və rejissor köməkçisi olaraq çalışmağa başlamışdır.[1]
1941–1942-ci illərdə Qırmızı Orduda xidmət etmişdir. Sonra "Qırmızı Bayraq" qəzetinin məsul katibi işləmişdir.
Sürgün edildiyi illərdə ticarətlə məşğul olub. 1957–1959-cu illərdə vətənə qayıtdıqdan sonra "Leninsky Put" respublika qəzetinin xüsusi müxbiri idi. 1960–1961-ci illərdə respublika kukla teatrının direktoru, X. Nuradilov adına Çeçen-İnquş Dram Teatrının ədəbi bölməsinin rəhbəri olub. Sonra 1991-ci ilə qədər Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Yazıçılar Birliyinin ədəbi fonduna rəhbərlik etmişdir.[2]
Yaradıcılığı
redaktə1938-ci ildə Harun Batukayevin quruluş verdiyi çox aktlı "Zeynəp" pyesi ilə yaradıcılığa başlamışdır. Pyes respublika müsabiqəsində ikinci yeri qazanmışdı. 1960-cı ildə "Dağlar oyanır" adlı ikinci pyesini yazmışdır. Şeir yaradıcılığı illərində, 2–3 illik fasilə ilə iyirmiyə yaxın şeir toplusu nəşr etdirmişdir.
Sovet dramaturqlarının əsərlərini çeçen dilinə tərcüməsi ilə məşğul olurdu. Çeçen-İnquş Dram Teatrında tərcümə etdiyi əsərlər uğurla ifa edilmişdir. O, Molyerin "İstəməyən həkim", Viktor Vitkeviç və Leonid Solovyovun "Xoca Nəsrəddin", "Şəfəqdə", İdris Bazorkinin "Eşq yolları", Aleksandr Ostrovskinin "Günahsız günahkar", Anton Çexovun "Yaxşı sonluq", Konstantin Trenevin "Yarovaya sevgisi", V. Şavrinin "Uyanmış vicdan", Çingiz Aytmatovun "Qırmızı hicablı qovağım", "Qanlı toy" Qarsiya Lorkanın "Son dayanacaq", Erix Mariya Remarkın "Ataların Gəncliyi", Boris Gorbatov və başqalarını tərcümə etmişdir. Səidov həmçinin Mixail Lermontovun "Dövrümüzün Qəhrəmanı" romanını və çoxlu sayda şeirlərini də çeçen dilinə tərcümə etmişdir.
Əsərləri
redaktərus dilində
- Ürək çağırır. — Qroznı: Çeçen -İnquş kitab nəşriyyatı, 1970. — 46 s.
- "Dağ bulağı";
- "Seçilmiş";
- Dağlarda günəş. Şeir. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1966.
- Cəsur Sulima. Nağıl. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1967.
çeçen dilində
- Dünya dünyadır. Şeirlər, şeirlər = Dunenna — Maşar. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1959.
- Ürəyin səsi. Şeirlər = Degan az. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1963.
- Cəsur Sulim. Nağıl = Mayra Sulima. Tuira. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1967.
- Sulimanın ad yoldaşı. Nağıl = Sulimii Tsarho. Tuira. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1968.
- Mənim sevgim Şeirlər, şeirlər, uşaqlar üçün nağıl. = San bezam. Ayə, şeir, berashna tuira. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1989.
- Dağ bulağı. Şeirlər, şeirlər = Lamanan şovda. Ayə, şeir. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı.
- Ürək mahnıları. Şeirlər, şeirlər = Degan illesh. Ayə, şeir. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı.
- Arzu. Şeirlər, şeirlər = Laam. Ayə, şeir. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı.
- Sevimlilər. Şeirlər, şeirlər = Xairjinarş. Ayə, şeir. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı.
- Sulimin macəraları. Nağıl = Sulimas leliinarsh. Tuira. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı.
- Sevimlilər. Şeirlər, nəsr = Xairjinarş. Şeir, nəsr. — Moskva: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 2012.
Səidovun yaradıcılığına həsr olunmuş əsərlər
rus dilində
- Malsagov A. U., Turkayev X. V. Sovet Çeçen-İnquşetiya yazıçıları. — Qroznı: Çeçen-İnquş kitab nəşriyyatı, 1969.
Çeçen şairinin Gürcüstan haqqında şeirləri // Tbilisi Axşama: qəzet. — 1967. — No 5 yanvar.
çeçen dilində
- Abdurəhmanov A. Talantan kxin yogu kionalla (Çeçen) // Orqa: jurnal. — 1963. — No 4.
Oşaev Xalid. Səidov Bilalin xollaralla (Çeçen) // Lenin nek: qəzet. — 1964. — No 4 oktyabr.
İstinadlar
redaktə- ↑ "САИДОВ БИЛАЛ (1914 – 1994)". 2021-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
- ↑ "Саидов Билал Саидович". 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-04.
Xarici keçidlər
redaktə- Увайс Лорсанукаев. "Билал Саидов". Министерство культуры Чеченской Республики. 2009-06-11. 2014-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-25.
- "Саидов Билал". Чеченский техникум энергетики. 2014-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-25.
- "Билал Саидов". Электронная библиотека Союза писателей Чечни. 2014-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-25.
- "Саидов Билал Саидович". Город Грозный. İstifadə tarixi: 2014-12-25.
- Абдулла Арсанукаев. "Саидов Билал (1914–1994)" (чеченский). Информационное агентство «Чеченская Республика сегодня». 2014-02-04. İstifadə tarixi: 2014-12-25.