Çingiz Aytmatov
Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. |
Çınğız Töröquloviç Aytmatov (12 dekabr 1928[1][2][3][…], Şəkər[d], Qırğızıstan SSR, SSRİ[5] – 10 iyun 2008[4][1][2][…], Nürnberq, Bavariya) — Qırğızıstan yazıçısı.
| Çingiz Aytmatov | |
|---|---|
| qırğ. Чыңгыз Төрөкулович Айтматов | |
 | |
| Doğum tarixi | 12 dekabr 1928[1][2][3][…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 10 iyun 2008[4][1][2][…] (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı, böyrək çatışmazlığı[d] |
| Vətəndaşlığı | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat, jurnalist, tərcüməçi, roman yazıçısı, ssenarist, fantastika yazıçısı[d], yazıçı |
| Fəaliyyət illəri | 1952–2006 |
| Əsərlərinin dili | rus dili |
| Janrlar | roman, povest |
| Tanınmış əsərləri | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
        |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
AiləsiRedaktə
Çingiz Aytmatovun atası Torekul Aytmatov görkəmli dövlət xadimi idi, lakin 1937-ci ildə millətçilik bəhanəsi ilə həbs olunmuş, 1938-ci ildə isə güllələnmişdir. Milliyyətcə tatar olan anası Nagima Aytmatova yerli teatrda aktrisa idi.
8-ci sinfi bitirdikdən sonra Çingiz Aytmatov Cambul zootexnikumuna daxil olmuş, həmin təhsil ocağını əla qiymətlərlə bitirmişdi. 1948—1953-cü illərdə Aytmatov Bişkekdəki Kənd Təsərrüfatı Universitetində təhsil alıb. 1952-ci ildə dövri mətbuatda onun qırğız dilindəki ilk əsərləri çap olunmağa başladı. Ali təhsil aldıqdan sonra o, 3 il ərzində Qırğızıstan SSR-in Maldarlıq Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləyib. Çingiz Aytmatovun Moskvadakı Ali ədəbiyyat kursuna yazılması yalnız 1956-cı ildə, atasının bəraət almasından sonra mümkün oldu. Kursu bitirdiyi ildə "Oktyabr" jurnalında onun qırğız dilindəki "Üz-üzə" hekayəsinin rus dilinə tərcüməsi dərc olunub. Həmin il "Yeni dünya" jurnalında Aytmatovun bir sıra hekayələri və yazıçıya dünya şöhrəti qazandıran "Cəmilə" povesti işıq üzü görüb.
1990–1994-cü illərdə Aytmatov SSRİ-nin və sonradan Rusiyanın Benilüks ölkələrindəki səfiri vəzifəsində çalışıb.Aytmatov 2008-ci ilin martınadək Qırğızıstanın Fransada, Belçika, Lüksemburq və Niderlanddakı səfiri olub.
2006-cı ildə "İlin avtoqrafı" kitabının buraxılışında iştirak edib.
Çingiz Aytmatov SSRİ Ali Sovetinin deputatı, Qırğızıstan Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinin üzvü, Yazıçılar İttifaqının və Kinematoqrafçılar İttifaqının katibliyinin üzvü, Asiya və Afrika ölkələri ilə Sovet Həmrəylik Komitəsinin rəhbərlərindən biri, "Xarici ədəbiyyat" jurnalının baş redaktoru, "İssıkkul forumu" adlı beynəlxalq intellektual hərəkatın təşəbbüskarı idi.
10 iyun 2008-ci il tarixində pnevmoniya xəstəliyi ucbatından müalicə keçdiyi Almaniyanın Nürnberq şəhərində yerləşən klinikada vəfat edib.
MükafatlarıRedaktə
- Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1978)
- Lenin mükafatı (1963)
- SSRİ dövlət mükafatı (1968, 1977, 1983)
- Qırğızıstan xalq yazıçısı
- Dostluq ordeni (2008)
ƏsərləriRedaktə
- Manqurt
- Dağlar düşəndə (son romanı – 2007)
- Əsrə bərabər gün (qırğız türkcəsi: "Кылым карытар бир күн", rusca: "И дольше века длится день", 1980 Ziya Abbasov (Восхождение на Фудзияму, Fuji dağının təpəsi 1973)
- Ağ gəmi (qırğız türkcəsi: "Ак кеме", rusca: "Белый пароход", 1970)
- Əlvida, Gülsarı! (Прощай, Гульсары, 1966)
- Dağlar və steplərdən nağıllar ("Повести гор и степей", 1963)
- İlk müəllimim ("Первый учитель", 1962)
- Cəmilə (qırğız türkcəsi: "Жамийла", rusca: "Джамиля", 1958)
- Üz-üzə ("Лицом к лицу", 1957)
- Çətinlikli keçid (1956)
- Torpaq ana
- Çingiz xana küsən bulud
- Uşaqlığım
- Qırmızı alma
- Dəniz kənarıyla qaçan Alabaş
- Qırğız çobanı
- Edam kötüyü
- Əsrdən uzun gün
- Köşək gözü
- Ana tarla
- İlk durnalar
- Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim
İstinadlarRedaktə
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Chingiz Aytmatov // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Чингиз Айтматов // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- ↑ 1 2 http://rt.com/news/famous-writer-aitmatov-dies-aged-79/.
- ↑ 1 2 3 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (fr.). 2 Éditions Robert Laffont, 1994.Vol. 1. P. 30. ISBN 978-2-221-06888-5
Xarici keçidlərRedaktə
- Aytmatov Çingiz. Seçilmiş əsərləri, 2 cilddə: I cild, II cild /tərc.ed. Cəmil Əlibəyov, Qılman Musayev, Əkrəm Əylisli, Məti Osmanoğlu.- B.: Öndər, 2004.
- Çingiz Aytmatovun əsərlərinin qısa məzmunu (rus dilində)
- Müsahibə (rus dilində)
- Çingiz Aytmatovun son müsahibəsi: Qorbaçovun beyninə "yenidənqurma"nı mən saldım. kulis.az Arxivləşdirilib 2011-04-13 at the Wayback Machine (az.)
