Həsən Abdullayev

Həsən Abdullayev
Həsən Abdullayev
	Həsən Məmmədbağır oğlu Abdullayev
Digər adı	QB
Doğum tarixi	20 avqust 1918
Doğum yeri	Yaycı, Culfa, Azərbaycan
Vəfat tarixi	1 sentyabr 1993 (75 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Dəfn yeri	Bakı, Fəxri Xiyaban
Vətəndaşlığı	Azərbaycan
Milliyyəti	azərbaycanlı
Həyat yoldaşı	Zərifə xanım
Uşaqları	Sevda Abdullayeva, Aydın Abdullayev, Sevinc Bagırova
Atası	Məmmədbağır Abdullayev
Anası	Həllan Abdullayeva
Elm sahəsi	yarımkeçiricilər fizikası
Elmi dərəcəsi	fizika-riyaziyyat elmləri doktoru
Elmi adı	Azərbaycan EA həqiqi üzvü
İş yeri	Azərbayca Elmlər Akademiyası, Fizika İnstitutu
Alma-mater	APİ, SSRİ EA Leninqrad Fiz.-Tex. İnstitutu
Təhsili	APİ, A.F.İoffe ad.Fizika-Texnika İnstitutu (Leninqrad Fiz-Tex-i)
Elmi rəhbəri	A.F.İoffe, D.N.Nasledov
Tanınmış yetirmələri	M.Kərimov, Y.Seyidov, E.Salayev, M.Şahtaxtinski, G.L.Belinki, K.Allahverdiyev, R.Süleymanov, H.Paşayev, A.Paşayev,
Tanınır	fizik, alim, elm təşkilatçısı
Üzvlüyü	SSRİ Elmlər Akademiyası,; AMEA;
Mükafatları	;
	science.zerbaijan.com
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həsən Abdullayev (azərb. Həsən Məmmədbağır oğlu Abdullayev‎; 1918-ci il Culfa rayonu, Yaycı kəndi; - 1993-cü il Bakı şəhəri) — Azərbaycanın görkəmli fiziki, Sovet hakimiyyəti dövründə yarımkeçiriciləri ilk tədqiq edənlərdən biri, Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı, SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü, 1970-1983-cü illərdə Azərbaycan EA-nın prezidenti.^[1]

HəyatıRedaktə

Həsən Abdullayev 20 avqust 1918-ci ildə Culfa rayonunun Yaycı kəndində anadan olmuşdur. Abdullayev l941-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fizika fakültəsini bitirmişdir.^[1]

1941 - 1944-cü illərdə Ordubad Pedaqoji Məktəbində dərs demişdir.

1945 -ci ildən Azərbaycan EA-da işə başlamışdır. Laborantdan akademikədək, Azərbaycan EA Prezidentinə kimi yüksəlmişdir. Eyni zamanda ADU (pndiki BDU), APİ (indiki ADPU), AMİ (indiki ATU) - də dərs demişdir. 1954-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetində "Yarımkeçiriciər fizikası" kafedrasını yaratmışdır. Bu kafedra bütün SSRİ-də yaradılmış ilk yarımkeçiricilər kafedralarından biri idi.

1948 - 1950-ci illərdə Azərbaycan EA Fizika və Riyaziyyat İnstitutunun direktor müavini, 1950-ci il yanvarından 1950-ci il avqust ayına kimi həmin institutun direktor əvəzi işləmişdir.

1950-1953-cü illərdə Leninqrad Fizika-Texnika İnstitutunda professor D.N.Nasledovun laboratoriyasında işləmişdir. 1954-cü ildə həmin institutda prof.D.Nasledovun rəhbərliyi və məşhur alman fiziki V.Rentgenin tələbəsi olmuş akademik A.F.İoffenin sədrliyi altında "Selenid düzləndiricilərdə baş verən fiziki proseslərin tədqiqi" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.

1957 - 1993-ci illərdə Azərbaycan EA Fizika İnstitutu direktoru vəzifəsində işləmişdir.

1955-ci ildə Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü, 1967-ci ildə həqiqi üzvü seçilmişdir. 1968-1970-ci illərdə Azərbaycan EA Fizika-Riyaziyyat və Texnika bölməsinin akademik katibi olmuşdur. 1970-1983-cü illərdə Azərbaycan EA-nın Prezidenti olmuşdur. 1970-ci ildə SSRİ EA və RSFSR EA ümumi fizika və astronomiya bölməsinə "fizika" ixtisası üzrə müxbir-üzv seçilmişdir.

1970-ci ildə Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı, 1974-ci ildə əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür.

Həsən Abdullayev dəfələrlə SSRİ Ali Sovetinə deputat seçilmiş, orden və medallarla təltif olunmuşdur.

1993-cü ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir.

Əsas elmi-pedaqoji nailiyyətləriRedaktə

Akademik H.Abdullayev ömrünün əlli ilindən çoxunu yarımkeçiricilər fizikasına və biofızikaya həsr etmişdir. İlk dəfə olaraq selenli cihazlarda selenin anomal hallarını aşkara çıxarmaqla onların idarə olunması yollarını göstərmişdir. Uzunmüddətli elektrik yaddaşlı cihazların hazırlanması və lazer üçün mürəkkəb kimyəvi tərkibli yarımkeçirici monokristalların alınması üçün bir sıra kompleks təcrübələr aparmışdır. H. Abdullayev tərəfindən yeni mürəkkəb yarımkeçiricilərin alınması üçün aparılan təcrübələr, elektrik yaddaşlı idarə olunan diodların yaradılmasına gətirib çıxarmışdır.^[1]

Selenin, tellurun, onların mürəkkəb birləşmələrinin və bunlar əsasında hazırlanan yarımkeçirici cihazların fizikası, selenin bioloji proseslərdə rolunun tədqiqi sahəsində əsaslı elmi nəticələri vardır. Onun rəhbərliyi ilə mürəkkəb yarımkeçiricilərdən bir sıra yeni cihazlar, o cümlədən yeni fiziki prinsiplə işləyən uzunmüddətli elektrik yaddaşlı cihazlar yaradılmışdır.

O, termoelektrik çeviriciləri üçün yeni yarımkeçiricilərin alınmasını işləyib hazırlamışdır. Termoelektrik çevriciləri üçün aldığı yarımkeçirici materiala Amerika Birləşmiş Ştatları və Fransanın patentləri verilmişdir. Yüksək ixtisaslı elmi kadrlar hazırlanmasında böyük xidməti var. O, Azərbaycanda yarımkeçiricilər fizikası üzrə elmi məktəb yaratmışdır. Keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyası "Yarımkeçiricilər fizikası və kimyası" elmi şurasının üzvü, respublika "Fizika problemləri" elmi şurasının və "Bilik" cəmiyyətinin sədri olmuşdur.

Beynəlxalq elmi müşavirələrdə iştirak və çıxış etmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatlarında (1970), Türkiyədə (1974) yarımkeçiricilər fizikasına dair mühazirələr oxumuşdur. Yarımkeçirici maddə və cihazların tədqiqi və tətbiqinə dair bir sıra əsərlərin müəllifidir. "Elektron yarımkeçiricilərin və onların tətbiqi" (1952) kitabı yarımkeçiricilər fizikası sahəsində Azərbaycan dilində nəşr olunan ilk əsərdir.

H.Abdullayev 150 elmi əsərin müəllifidir. Onların 50-si xarici ölkələrdə çap olunmuşdur. Abdullayev dərsliyin, 13 monoqrafiyanın, 400-dən çox ixtiranın müəllifidir. Bunlardan bir qismi ABŞ-da, Fransada, Rusiyada patent almışdır. Türkiyədə, Rusiyada, ABŞ-da yarımkeçiricilər fizikası və yarımkeçirici selenlər haqqında bir sıra mühazirələr oxumuşdur.