Həsən Abdullayev

Həsən Abdullayev
Həsən Abdullayev
	Həsən Məmmədbağır oğlu Abdullayev
Doğum tarixi	20 avqust 1918
Doğum yeri	Yaycı, Culfa, Azərbaycan
Vəfat tarixi	1993
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan
Dəfn yeri	Fəxri xiyaban;
Vətəndaşlığı	Azərbaycan
Elm sahəsi	fizika
Elmi dərəcəsi	fizika-riyaziyyat elmləri doktoru[d]
Elmi adı	akademik
İş yeri	BDU;
Təhsili	BDU,; A. F. İoffe adına Fizika-Texnologiya İnstitutu[d];
Tanınmış yetirmələri	Mahmud Kərimov
Tanınır	fizik, alim
Üzvlüyü	SSRİ Elmlər Akademiyası,; AMEA;
Mükafatları	;
	science.zerbaijan.com
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həsən Abdullayev (azərb. Həsən Məmmədbağır oğlu Abdullayev‎; d. 1918-ci il Culfa rayonu, Yaycı kəndi; - ö. 1993-cü il Bakı şəhəri) — Azərbaycanın görkəmli fiziki, Sovet hakimiyyəti dövründə yarımkeçiriciləri ilk tədqiq edənlərdən biri, Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı, SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü, 1970-1983-cü illərdə Azərbaycan EA-nın prezidenti.^[1]

HəyatıRedaktə

Həsən Abdullayev 20 avqust 1918-ci ildə Culfa rayonunun Yaycı kəndində anadan olmuşdur. Abdullayev l941-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fizika fakültəsini bitirmişdir.^[1]

1970-1983-cü illərdə Azərbaycan EA-nın Prezidenti seçilmişdir. 1955-ci ildə Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü seçilmişdir. 1957-1958-ci illərdə Azərbaycan EA Fizika-Riyaziyyat İnstitutunun (indiki Fizika İnstitutu) direktoru vəzifəsində işləmişdir. 1959-1993-ci illərdə Azərbaycan EA Fizika İnstitutu direktoru vəzifəsində işləmişdir. 1968-1970-ci illərdə Azərbaycan EA Fizika-Riyaziyyat və Texnika bölməsinin akademik katibi olmuşdur. 1967-ci ildə Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü seçilmişdir. 1970-ci ildə Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı, 1974-ci ildə əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür. Həsən Abdullayev dəfələrlə SSRİ Ali Sovetinə deputat seçilmiş, orden və medallarla təltif olunmuşdur.

1993-cü ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir.

Əsas elmi nailiyyətləriRedaktə

Akademik H.Abdullayev ömrünün əlli ilindən çoxunu yarımkeçiricilər fizikasına və biofızikaya həsr etmişdir. İlk dəfə olaraq selenli cihazlarda selenin anomal hallarını aşkara çıxarmaqla onların idarə olunması yollarını göstərmişdir. Uzunmüddətli elektrik yaddaşlı cihazların hazırlanması və lazer üçün mürəkkəb kimyəvi tərkibli yarımkeçirici monokristalların alınması üçün bir sıra kompleks təcrübələr aparmışdır. H. Abdullayev tərəfindən yeni mürəkkəb yarımkeçiricilərin alınması üçün aparılan təcrübələr, elektrik yaddaşlı idarə olunan diodların yaradılmasına gətirib çıxarmışdır.^[1]

Selenin, tellurun, onların mürəkkəb birləşmələrinin və bunlar əsasında hazırlanan yarımkeçirici cihazların fizikası, selenin bioloji proseslərdə rolunun tədqiqi sahəsində əsaslı elmi nəticələri vardır. Onun rəhbərliyi ilə mürəkkəb yarımkeçiricilərdən bir sıra yeni cihazlar, o cümlədən yeni fiziki prinsiplə işləyən uzunmüddətli elektrik yaddaşlı cihazlar yaradılmışdır.

O, termoelektrik çeviriciləri üçün yeni yarımkeçiricilərin alınmasını işləyib hazırlamışdır. Termoelektrik çevriciləri üçün aldığı yarımkeçirici materiala Amerika Birləşmiş Ştatları və Fransanın patentləri verilmişdir. Onun təşəbbüsü ilə 1956-cı ildə ADU-da yarımkeçiricilər fizikası kafedrası təşkil edilmişdir. Yüksək ixtisaslı elmi kadrlar hazırlanmasında böyük xidməti var. O, Azərbaycanda yarımkeçiricilər fizikası üzrə elmi məktəb yaratmışdır. Keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyası "Yarımkeçiricilər fizikası və kimyası" elmi şurasının üzvü, respublika "Fizika problemləri" elmi şurasının və "Bilik" cəmiyyətinin sədri olmuşdur.

Beynəlxalq elmi müşavirələrdə iştirak və çıxış etmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatlarında (1970), Türkiyədə (1974) yarımkeçiricilər fizikasına dair mühazirələr oxumuşdur. Yarımkeçirici maddə və cihazların tədqiqi və tətbiqinə dair bir sıra əsərlərin müəllifidir. "Elektron yarımkeçiricilərin və onların tətbiqi" (1952) kitabı yarımkeçiricilər fizikası sahəsində Azərbaycan dilində nəşr olunan ilk əsərdir.

H.Abdullayev 150 elmi əsərin müəllifidir. Onların 50-si xarici ölkələrdə çap olunmuşdur. Abdullayev dərsliyin, 13 monoqrafiyanın, 400-dən çox ixtiranın müəllifidir. Bunlardan bir qismi ABŞ-da, Fransada, Rusiyada patent almışdır. Türkiyədə, Rusiyada, ABŞ-da yarımkeçiricilər fizikası və yarımkeçirici selenlər haqqında bir sıra mühazirələr oxumuşdur.