Portal:Coğrafiya

redaktə   γεωγραφία Coğrafiya portalına xoş gəlmisiniz! redaktə   Əlaqəli portallar Avropa Asiya Afrika Şimali Amerika Cənubi Amerika Avstraliya və Okeaniya Antarktida Avropa: Avropa birliyi  — Avstriya  —Azərbaycan' (Gəncə) — Belarusiya  — Macarıstan — Bolqarıstan — Böyük Britaniya  — Ermənistan — Almaniya (Berlin)  — Yunanıstan — Danimarka — İslandiya — İspaniya  — İrlandiya — İtaliya  — Latviya — Litva — Moldoviya — Niderland — Norveç — Polşa — Portuqaliya — Rusiya — Serbiya — Türkiyə — Qazaxıstan — Ukrayna  — Finlandiya — Fransa (Paris)  — Çexiya — İsveçrə — İsveç — Estoniya Asiya: Əfqanıstan — Vyetnam — Gürcüstan —Fələstin —İsrail — Hindistan — İran — Kipr — Qırğızıstan — Çin — Cənubi Koreya — Monqolustan — Pakistan — Tacikistan — Tayland — Türkmənistan — Türkiyə — Özbəkistan — Yaponiya Şimali Amerika: Kanada — Meksika — ABŞ Cənubi Amerika: Argentina — Braziliya — Kolumbiya Afrika: Əlcazair — Konqo — Misir — Liviya — Nigeriya — Somali Antarktida — Arktika — Okeaniya  Avstraliya  - Yeni Zelandiya Regionlar redaktə   Qitələr Avropa Asiya Afrika Amerika Avstraliya və Okeaniya Antarktida redaktə   Seçilən məqalə Təbiət elmləri (ing. Natural science, alm. Naturwissenschaften‎) — insana xarici münasibətdən təsir edən təbiət amillərini öyrənən elm sahələri. Təbiət elmləri dünyanı naturalist nöqteyi-nəzərindən öyrənir və cəmiyyətdən təbiətə münasibətdə onun qanunlarına hörmətlə yanaşmağı tələb edir. Naturalizm insanın yaratdığı qanunları təbii proseslərə şamil etmədən, təbiət qanunlarını öyrənərək istifadə etmək üzərində qurulan sistemdir. Təbiət elmlərinin yaranması elmi tədqiqatlara fəlsəfi yanaşmanın nəticəsidir. Təbiət elmləri anlayışı həmçinin, humanitar elmlərlə ictimai elmlər arasında fərqi göstərmək üçün istifadə edilir. Riyaziyyat elmi məntiqlə birlikdə formal elmlərə daxil edilir və təbiət elmlərinə aid edilmir. Çünki, onların metodologiyası təbiət elmlərinin metodologiyasından kəskin fərqlənir. Məqaləni oxu... redaktə   Seçilən şəkil Qobustan yazıları redaktə   Şəhərlər Milan (it. Milano, lat. Mediolanum - "düzənliyin mərkəzi" və ya "çölün ortası", alm. Mailand‎) — İtaliyanın ikinci böyük şəhəri, Lombardiya regionunun paytaxtı. Milan - moda paytaxtı, yüksək incəsənət mərkəzidir. Burada Avropa qotikasının şedevri olan Duom kilsəsinin şpilləri göylərə ucalır. Milanda Leonardo Da Vinçinin qiymətsiz əsəri olan "Sirli şam yeməyi" saxlanılır. Milan italyanları və xariciləri öz məşhur tədbirləri - moda nümayişləri, müxtəlif sərgilər, çoxsaylı idman və mədəni hadisələrlə cəlb edir. Duom kilsəsi, Viktor Emmanuil qalereyası və La Skala teatrı burada yerləşir. Milanın Duom meydanında bir neçə diqqətəlayiq abidə var - kilsə, Viktor Emmanuil abidəsi, Emmanuil qalereyası. Məqaləni oxu... redaktə   Adalar İskya İskya (it. Ischia) — Tirren dənizində, Neapol körfəzində vulkanik ada. Adanın sahəsi 46 km² olub, İtaliyanın Kampaniya muxtar vilayətinin Neapol əyalətinin inzibati bölgüsünə aiddir. İnzibati olaraq Kampaniya muxtar vilayətinə aid olub, Neapol körfəzində olan üç əas adadan ən böyüyüdir. Digər yanaşı adalar Kapri və Proçidadir. Sahəsi 46 km², sahilinin uzunluğu 34 km, əhalisi 62 000 nəfərdir. Əhali 6 icmada cəmlənmişdir. Bunlar, Kasamissiola Terme, Lakko Ameno, Forio, Serrara Fontana və Barano d İskja icmalarıdırlar. Əsas şəhəri 18 253 nəfər əhalisi olan İskjadır. Tirren dənizinə aid buda kontinentdən 7 km, Neapol şəhərindən 40 km aralı yerləşmişdir. Ada vulkanikdir və onun mərkəzində Epomeo (789 m) və Trabotti (512 m), cənub şərqində Monte Vezzi (Pedimonte) (395 m) sönmüş vilkanları mövcuddur. İskja adasında sonuncu dəfə vulkan püskürməsi 1301 ci ildə qeydə alınmışdır. Bu günün özündə adada yerin tərkindən təbii yolla 100° C temperaturlu qaynar bulaqlar çıxmaqdadır. Məqaləni oxu... redaktə   Dağlar/Vulkanlar Stromboli (lat. strongulē, yun. στρογγύλη — "girdə, dairəvi"; it. Stromboli, sic. Struògnuli) — Tirren dənizində İtaliyaya məxsus, Siciliyanın şimal şərqində yrləşmiş kiçik eyniadlı adada, sönməmiş vulkan. Stromboli gümbəzli vulkanı daim aktiv olub, öz xırda püskürmələri ilə məşhurdur. Onu adanın bütün nöqtələrindən seyr etmək mümkündür. Sonuncu böyük püskürmə 13 aprel 2009-cu ildə baş vermişdir. Vulkan dəniz səviyyəsindən 926 m hündürlüyə malikdr. Dənz dibi səviyyəsindən isə 2000 m-dən çoxdur. 3 aktiv kratera malikdir. Məqaləni oxu... redaktə   Su hövzələri Xəzər dənizi Xəzər dənizi (qaz. Каспий теңізі, rus. Каспийское море türkm. Hazar deňzi, fars. دریای خزر) — Yer kürəsində ən böyük axmaz göl. Avropa və Asiyanın kəsişməsində yerləşir. Dibində okean tipli yer qatı yerləşdiyinə görə dəniz adlanır. Axmaz olduğundan tərkibində duzun faizi 0,05% Volqa çayının deltasında 1—3%-dir. Suyun səviyyəsi dəyişkəndir, hazırda o okean səviyyəsində təqribən 28 metr aşağıdır. Onu dünyanın başqa iri su hövzələrindən əsas fərqi dünya okeanı ilə heç bir birbaşa əlaqəsinin olmamasıdır. Qədim xəritələrdə Xəzər dənizi Gilan dənizi kimi də adlandırılırdı. Xəzərin sahəsi 380 000 km²-dir. Sahil xəttinin ümumi uzunluğu (perimetri) 6 380 km-dir. Ən uzun sahəsinin uzunluğu 1 205 km, eni 554 km, ən dərin yeri 1 025 m-dir. Xəzər dənizi haqqında ən qədim məlumatlara Assuriya gil qablarının üzərindəki yazılarda rast gəlinir və o Cənub dənizi adlanır. Yunan tarix və coğrafiyaçısı Hekatey Miletskinin (e.ə. VI əsr) əsərlərində bu dəniz Kaspiy və Hirkan kimi adlanır. Birinci etnonim o zaman dənizin cənub-qərb sahillərində, müasir Azərbaycanın ərazisində yaşamış kaspi xalqının adı ilə əlaqədardır. İkinci ad dənizin cənub-şərq küncündə yerləşmiş Hirkan ölkəsindən (farsça "canavarlar ölkəsi" deməkdir) yaranmışdır. Məqaləni oxu... redaktə   Bilirsinizmi 11 iqlim tipindən (V.V.Keppenə görə) 8-i hansı ölkədə mövcuddur... Dünyanın ən dərin çökəkliyi hansı okeandadır... Azərbaycanda neçə milli park vardır... Ekologiya nə deməkdir... Azərbaycanda Qırmızı kitaba daxil olan heyvanlar və bitkilər hansılardır... Azərbaycanda ən nadir və iri yırtıcı hansıdır... Azərbaycanda ən iri su anbarı hansıdır... Dünyanın ən iri qapalı su hövzəsi hansıdır... redaktə   Bizim fauna 25x25px 25x25px Azərbaycan faunası: İşğalı altında olan və faunası məhv edilmiş ərazilər Nərə Siyənək Ağ balıq Şahin Qartal Qızılqaz Cüllüt Gürzə Qutan Çəhrayı qutan Dovdaq Turac Fısıldayan ququşu Qırmızıdöş qaz Qara leylək Tülkü Dağ keçisi Ceyran Maral Bəbir Vaşaq Ayı Canavar Suiti Çöl donuzu Zolaqlı kaftar redaktə   Təbiət Eldar şamı (lat. Pinus eldarica) — ağac növü. Eldar şamı Azərbaycanın III dövr relikt bitkisi olub, təbii halda yalnız Eldar düzünün qərb hissəsində Qabırrıçayın sağ sahilində, eləcə də Gəncədə Ellər oyuğunda yayılmış nadir ağac növü. 2004-cü ildə 2000 hektara yaxın eldar şamı sahəsini Göy-göl qoruğundan ayıraraq müstəqil Eldar Şamı Qoruğu yaratmışlar. Eldar şamını digər şamlardan fərqləndirən əsas xüsusiyyəti qozalarının yuxarı və ya yana doğru inkişaf etməsidir. Çiçəkləmə vaxtı eldar şamını daha yaxşı fərqləndirmək olur, belə ki, onun erkəkcikləri digər şamların erkəkciklərindən iki dəfə böyük olur. Hündürlüyü 20 etrə çatır, düz gövdəli və geniş çətirlidir. İynəyarpaqlarında C vitamini və karotin var. Oduncağından skipidar, kanifol və s. alınır. Gövdəsi yaxşı tikinti materialıdır. Bəzi alimlərə görə, bu daha quru iqlimə dözümlü, Gürcüstan və Azərbaycanda bitən Pinus brutia ağacının bir altnövüdür. Məqaləni oxu... redaktə   Təbiət qoruqları Bəsitçay Dövlət Təbiət Qoruğu Bəsitçay dövlət təbiət qoruğu - nadir Şərq çinarının qorunub saxlanılması məqsədilə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 4 iyul 1974-cü il tarixli qərarı ilə 107 hektar ərazidə yaradılmışdır. Qoruq Zəngilan rayonunda Kiçik Qafqaz dağlarının cənubi-şərq hissəsinin Bəsitçay ətrafı boyunca ərazini əhatə edir. Çinarlıq qoruq ərazisinin 93,5%-ni təşkil edir. Çinar ağaclarının orta yaşı 170 ildir. Lakin, əsl nəhəng-yaşı 1200-1500 il, hündürlüyü 50 m və diametri 4 m qədər olan ağaclara da rast gəlmək olar. Məqaləni oxu... redaktə   Təbiət möcüzələri Şondonq mağarası Şondonq mağarası (vyet. hang Sơn Đoòng) — Vyetnamda yerləşən və dünyanın ən böyük mağarası. "Dağ çayının mağarası" kimi adlandırılan bu ərazi 2009-cu ilin yazında bir qrup ingilis speleoloqlar tərəfindən kəşf olunmuşdur. Özünə məxsus iqlimə, çaya və meşəyə malik bu mağaranın ölçüləri ağıla sığmaz dərəcədə böyükdür: hündürlüyü-200 m,eni 150 m,uzunluğu isə 9 km-ə yaxındır. Ehtimal olunur ki,su bu mağaranı 2-5 mln.il bundan öncə yaratmışdır. Mağara Mərkəzi Vyetnamda,Kuanqbin əyalətində yerləşən Foqniya-Kebanq milli parkının ərazisində yerləşir. Məqaləni oxu... redaktə   Təbii yataqlar Şahdəniz Şahdəniz— dünyada ən iri qaz-kondensat yataqlarından biridir. Təxminən 1990-cı ildə Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən Azərbaycanın qaz ilə təchizatını təmin etmək üçün "Şahdəniz" yatağında bu quyunun qazılmasına başlanmışdır. Verilən məlumata görə təxminən 2000 metr dərinliyə qədər qazılmış, ancaq vəsaitin, imkanların olmamasından bu iş davam etdirilməmişdir və başlı-başına buraxılmışdır. 1992-ci ilin sentyabrında Azərbaycan hökuməti "Şahdəniz" yatağının işlənməsi ilə əlaqədar Böyük Britaniya Krallığının "Britiş Petroleum"(BP) və Norveçin "Statoyl" şirkətləri ilə müqavilə imzalamışdır. Bu müqavilədə həmin yatağın birgə işlənməsi üçün danışıqlar aparılması və yatağın işlənməyə hazırlanması barədə "Britiş Petroleum"(BP) və "Statoyl" şirkətlərinə xüsusi səlahiyyətlər verilmişdir. Bu iki şirkət alyans yaradaraq işə başlamış, sonra həmin alyansa Türkiyənin "Türkiyə Petrolları Anonim Ortaqlığı" şirkəti də qoşulmuş, onlar bu işləri öz imkanları çərçivəsində aparmışlar. Nəhayət, Şahdəniz yatağı 1999-cu ildə kəşf edilmişdir. Kollektorda 1 trilyon kub metr qaz ehtiyatı ilə Şahdəniz yatağı dünyanın ən böyük qaz-kondensat yataqlarından biridir. O, Bakıdan 70 kilometr cənub-şərqdə, suyun dərinliyinin 50-500 m arasında dəyişdiyi Xəzər dənizinin şelfində yerləşir. Şahdəniz yatağının kəşfiyyat işlərinin aparılması üçün qazılan quyu yatağın cənub-qərb hissəsində Xəzər üçün rekord olan 7300 metrdən çox dərinliyə qazılmışdır. Bu yatağın istismarı Azərbaycanın qaza olan daxili tələbatını tam ödəməyə və tələbatından artıq qazı tarixində ilk dəfə olaraq ixrac etməyə imkan verir. Məqaləni oxu... redaktə   Coğrafiyaşünaslar Piri Rəis (1465-1554) — Bəzi məlumatlara görə əsl adı Piri Mühiddin Rəisdir. Türk coğrafiyaçısı. Piri Rəis 1465-ci ildə Geliboluda anadan olmuş, 1554-cü ildə Qahirədə vəfat etmişdir. Hacı Mehmetin oğlu olan Piri Rəis əmisi Kamal Rəisin yanında və nəzarəti altında dənizçilik fəaliyyətinə başlamışdır. Onun Antarktida dağlarını son dərəcə dəqiqliklə göstərməsi insanı heyrətə gətirir. Çünki bu dağlar ancaq 1952-ci ildə səsötürücü alətlərdən istifadə edilərək müəyyən edilmişdir. Buz altında olan bu dağların və materikin sahil xətlərinin düzgün müəyyən edilən xəritəsinin tərtib edilməsində Piri Rəisin nəyə əsaslandığı bu gün də elmə qaranlıq qalmaqdadır. Məqaləni oxu... redaktə   Kateqoriyalar ▼ Coğrafiya ► Yerlərinə görə coğrafiya ► Coğrafiya qaralamaları ► Coğrafi yerlərinə görə kateqoriyalar ► Qitələrə görə coğrafiya ► Ölkələrinə görə coğrafiya ► Şəhərlərinə görə coğrafiya ► Coğrafiyanın bölmələri ► Coğrafi mərkəzlər ► Coğrafi obyektlər ► Coğrafi terminlər ► Coğrafi zona ► Coğrafiya üzrə fəlsəfə doktorları ► Coğrafiyaşünaslar ► Dağ keçidləri ► Ensiklopedik coğrafiya terminləri ► Geomorfoloji terminlər ► İstirahət mərkəzləri ► Kartoqrafiya ► Qədim coğrafi bölgələr ► Qrenada coğrafiyası ► Materiklər ► Naviqasiya ► Ölkələr ► Regionlar ► Relyef ► Siyahılar:Coğrafiya ► Su obyektləri ► Coğrafiya tarixi ► Təbii zonalar ► Coğrafiya təhsili ► Vikipediya:Coğrafi koordinatları göstərilməyən məqalə ► Yerlər redaktə   Coğrafiyadan maraqlı faktlar Dünyanın qeyri rəsmi ən kiçik dövləti Silend neft platformasında yerləşir. Məqaləni oxu... redaktə   Bu ayda... 2 fevral 1665 — Yeni Amsterdam şəhərinin adı Nyu-York ilə əvəzləndi. 3 fevral 1488 — Bartolomeu Diaş Afrikanın cənub ucqar nöqtəsinə, Ümüd burnuna yetişdi. 6 fevral 1840 — Yeni Zellandiya Böyük Britaniyanın koloniyasına çevrildi. 7 fevral 1780 — Komi Respublikasının paytaxtı Sıktıvkar şəhərinin əsası qoyulub. 8 fevral 1905 — Taitidə siklon 10 min insanın həyatına son qoyur. 8 fevral 1931 — Dehli Hindistanın paytaxtı elan olundu. 10 fevral 1913 — Antarktidada Robert Skottun cəsədi aşkar edilir. 11 fevral 1929 — Lateran sazişinə əsasən Vatikan dövləti yaradılır. 12 fevral 1899 — İspaniya 25 milyon peset müqabilində Korolin və Marian adalarını Almaniyaya satır. 17 fevral 1867 — Süveyş kanalını ilk gəmi üzərək keçir.(foto) 22 fevral 1819 — İspaniya 5 milyon dollara Floridanı ABŞ-a satır. 23 fevral 1903 — Kuba Quantanamoni ABŞ-a birdəfəlik kirayəyə verir. 29 fevral 1504 — Xristofor Kolumb Yamayka adasında yerli tayflarla olan münaqişə zamanı ay tutulmasını əvvəlcədən bildiyi üçün bundan istifadə edib onlarda qorxu yaradır və sonrada onların rəğbətini qazanır.