Din xadimi

Din xadimi və ya ruhani — müəyyən bir din daxilində din xadimliyini peşə olaraq icra edən bütün insanlara verilən addır.

müsəlman, xristian və yəhudi ruhanilər birlikdə

Hər bir dinin din xadimi anlayışı fərqli ola bilər, lakin ümumi olaraq bu şəxslər dini təlimləri yaymaq, icmalarına mənəvi rəhbərlik etmək və ibadətləri təşkil etmək rolunu oynayırlar. Onlar həmçinin cəmiyyətin etik və mənəvi dəyərlərinə də böyük təsir göstərirlər.

Din xadimi anlayışı müxtəlif dinlərdə və mədəniyyətlərdə fərqli formalarda təzahür edir, lakin ümumi olaraq dinə xidmət edən və dini vəzifələri yerinə yetirən insanlara işarə edir. Hər bir dinin özünəməxsus ruhani liderləri, din xadimləri və ya dini strukturları vardır.

İslam dinində “din xadimi” anlayışı üləma (din alimləri), imamlar, şeyxlər, axundlar və mollalar vasitəsilə təmsil olunur. Bu insanlar şəriəti öyrədir, Quranı təfsir edir, cümə namazlarını və dini mərasimləri icra edir. İmamlar məscidlərdə dini liderlik edir, mollalar isə əsasən dini təhsil verir və cəmiyyətə mənəvi rəhbərlik edirlər.

Xristianlıqda din xadimi anlayışı keşişlər, rahiblər, yepiskoplar və papalar vasitəsilə təmsil olunur. Roma-Katolik kilsəsində papa ən yüksək ruhani lider sayılır, yepiskoplar regionları idarə edir, keşişlər isə cəmiyyətə dini rəhbərlik edirlər. Pravoslav və protestant məzhəblərində də oxşar strukturlar mövcuddur.

Yəhudilikdə din xadimi olaraq ravvinlər (rabbilər) çıxış edir. Ravvinlər dini təfsirləri, yəhudi qanunlarını (Halakha) izah edir, sinaqoqlarda dini xidmətlər təşkil edir və dini məsləhətlər verirlər.

Hinduizm cəmiyyətində din xadimləri adətən rahiblər (pujarilər) və ya sannyasilərdir. Onlar məbədlərdə ibadətləri idarə edir, ilahələrə dualar oxuyur və dini mərasimləri yerinə yetirirlər. Hinduizmdə çoxsaylı ilahələr və rituallar olduğuna görə, müxtəlif allahlara və ilahələrə xidmət edən din xadimləri mövcuddur.

Buddizmdə monastırlar və rahiblər dini xidmətlərin əsas hissəsini təşkil edir. Buddist rahiblər (lama və ya bhikkhu) mənəvi təhsili həyata keçirir, meditasiya və təlimat verirlər. Tibet Buddizmində Dalay Lama ən yüksək ruhani lider kimi tanınır.

Siqhizmdə din xadimi kimi tanınan şəxslər “Granthilər” adlanır. Onlar Gurduara məbədlərində dini xidmətlər göstərir, müqəddəs kitab olan “Guru Granth Sahib”i oxuyur və dini mərasimləri idarə edir.

Zərdüştlükdə din xadimlərinə məgus (məgülər) və ya dasturlar deyilir. Onlar dini mərasimləri icra edir və müqəddəs odların mühafizəsinə nəzarət edirlər.

Xristianlıqda

Mənşəyi

Rahiblik insanlardan uzaqlaşaraq dünyanın ləzzətlərini tərk edən və ifrat şəkildə ibadət etməyə həsr olunmuş insanlar deməkdir. Ruhban və rahib eyni kökdən gələn ərəb dilli sözləridir.

Tarixçəsi

İsa peyğəmbərin ölümündən sonra, bəzi xristianlar üzləşdikləri təzyiq və qəddarlıqlara görə ictimai həyatdan təcrid olundular və əldə etdikləri xüsusi yerlərə çəkildilər və özlərini ibadətə həsr etdilər. Bu təcrübə tədricən bir həyat tərzi olaraq xristianlıqda yerləşdi.

Bu gün məzhəblər arasında fərqlər olsa da, ruhanilərin yalnız kiçik bir hissəsi monastır həyatlarını davam etdirirlər.

Xüsusiyyətləri

• Yalnız kişilər arasından seçilir.
• Ruhanilər xüsusi bir dini təhsil alır,
• Xüsusi geyimləri var,
• Dini mərasimlərə rəhbərlik etmək və dini mətnləri şərh etmək səlahiyyəti verilmişdir, bəzi məzhəblərdə mərasimləri latın dili və yunan dili kimi dini mətnlərin ilk tərcümələrinin dillərində keçirirlər.
• “Ruhaniliyi” bir “peşə” olaraq seçir, ömrü boyu özünü bu işə həsr edir, çörəyini bu işdən qazanır,
• İyerarxik bir strukturda yerləşir, bu struktura zidd hərəkət edərsə, sanksiyalarla üzləşə bilər,
• Dini təfsirlərdə, ictimai və siyasi mövzularda həmkarları və iyerarxik təşkilati quruluşla tam həmrəylik içində olacağı gözləntisi var.
• Ruhanilər evlənmirlər; dünyanın nemətlərindən minimum dərəcədə faydalanırlar.

Əlavə ədəbiyyat

Ümumi din xadimləri

• Aston, Nigel. Religion and revolution in France, 1780-1804 (CUA Press, 2000)
• Bremer, Francis J. Shaping New Englands: Puritan Clergymen in Seventeenth-Century England and New England (Twayne, 1994)
• Dutt, Sukumar. Buddhist monks and monasteries of India (London: G. Allen and Unwin, 1962)
• Nancy Farriss. Crown and clergy in colonial Mexico, 1759-1821: The crisis of ecclesiastical privilege (Burns & Oates, 1968)
• Ferguson, Everett. The Early Church at Work and Worship: Volume 1: Ministry, Ordination, Covenant, and Canon (Casemate Publishers, 2014)
• Freeze, Gregory L. The Parish Clergy in Nineteenth-Century Russia: Crisis, Reform, Counter-Reform (Princeton University Press, 1983)
• Haig, Alan. The Victorian Clergy (Routledge, 1984), in England
• Holifield, E. Brooks. God's ambassadors: a history of the Christian clergy in America (Wm. B. Eerdmans Publishing, 2007), a standard scholarly history
• Lewis, Bonnie Sue. Creating Christian Indians: Native Clergy in the Presbyterian Church (University of Oklahoma Press, 2003)
• Marshall, Peter. The Catholic Priesthood and the English Reformation (Clarendon Press, 1994)
• Osborne, Kenan B. Priesthood: A history of ordained ministry in the Roman Catholic Church (Paulist Press, 1989), a standard scholarly history
• Parry, Ken, ed. The Blackwell Companion to Eastern Christianity (John Wiley & Sons, 2010)
• Sanneh, Lamin. "The origins of clericalism in West African Islam". The Journal of African History 17.01 (1976): 49–72.
• Schwarzfuchs, Simon. A concise history of the rabbinate (Blackwell, 1993), a standard scholarly history
• Zucker, David J. American rabbis: Facts and fiction (Jason Aronson, 1998)

Qadın din xadimləri

• Amico, Eleanor B., ed. Reader's Guide to Women's Studies ( Fitzroy Dearborn, 1998), pp 131–33; historiography
• Collier-Thomas, Bettye. Daughters of Thunder: Black Women Preachers and Their Sermons (1997).
• Flowers, Elizabeth H. Into the Pulpit: Southern Baptist Women and Power Since World War II (Univ of North Carolina Press, 2012)
• Maloney, Linda M. "Women in Ministry in the Early Church". New Theology Review 16.2 (2013).
• Ruether, Rosemary Radford. "Should Women Want Women Priests or Women-Church?". Feminist Theology 20.1 (2011): 63–72.
• Tucker, Ruth A. and Walter L. Liefeld. Daughters of the Church: Women and Ministry from New Testament Times to the Present (1987), historical survey of female Christian clergy

Xarici keçidlər

•  Herbermann, Charles, redaktorPriesthood  // Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
• "Church Administration" - The Church of Jesus Christ of Latter Day Saints.
• Wlsessays.net, Scholarly articles on Christian Clergy from the Wisconsin Lutheran Seminary Library
• University of the West, Buddhist M.Div.
• Naropa University Arxivləşdirilib 2007-02-08 at the Wayback Machine, Buddhist M.Div.
• National Association of Christian Ministers, Priesthood of All Believers: Explained and Supported in Scripture