Səyyad Aran

Səyyad Aran və ya Səyyad Salahlı (tam adı: Səyyad Adil oğlu Salahlı; 15 yanvar 1952, İmişli) — Azərbaycan ictimai-siyasi xadimi, yazıçı-publisist, Əməkdar jurnalist (2015)., filologiya üzrə fəlsəfə doktoru (2005), Yeni Azərbaycan Partiyasının qurucularından biri, Azərbaycan Respublikasının birinci dərəcəli fövqəladə və səlahiyyətli elçisi, 1995–2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin I, II çağırış və VII çağırış deputatı, Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi sədrinin keçmiş birinci müavini (16 noyabr 2012-15 iyul 2024).

Səyyad Aran
Səyyad Aran 2012-ci ildə
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Vəzifədədir
23 sentyabr 2024-cü ildən
Seçki dairəsi	VII çağırış — 82 saylı İmişli–Saatlı
24 noyabr 1995 – 2 dekabr 2005
Seçki dairəsi	I çağırış — 67 saylı Zərdab–İmişli–Ucar II çağırış — 67 saylı Zərdab–İmişli
Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi sədrinin birinci müavini
16 noyabr 2012 – 15 iyul 2024
Əvvəlki	vəzifə təsis olunub
Azərbaycan Respublikasının Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı yanında daimi nümayəndəsi
14 dekabr 2006 – 3 may 2010
Əvvəlki	İbrahim Yaqubov
Sonrakı	Həsən Zeynalov
Türkiyə Respublikasının İstanbul şəhərində Azərbaycan Respublikasının Baş konsulu
9 oktyabr 2006 – 3 may 2010
Əvvəlki	İbrahim Yaqubov
Sonrakı	Həsən Zeynalov
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	15 yanvar 1952(1952-01-15) (72 yaş)
Doğum yeri	İmişli, İmişli rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ
Partiya	Yeni Azərbaycan Partiyası (1992–2006), bitərəf (2006–2012), Yeni Azərbaycan Partiyası (2012–)
Təhsili	Bakı Dövlət Universiteti
Fəaliyyəti	yazıçı
Elmi fəaliyyəti
Elmi dərəcəsi	filologiya elmləri namizədi[d]
Təltifləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Səyyad Adil oğlu Salahov 15 yanvar 1952-ci ildə İmişli rayonunun Qaradonlu kəndində müəllim ailəsində dünyaya gəlmişdir. Ailələrində 10 uşaq olublar; o, ailənin ilk övladıdır. 1958–1968-ci ilərdə İmişli şəhər 1 saylı orta məktəbdə oxumuşdur. 1968-ci ildə V. İ. Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsinə daxil olmuş və 1972-ci ildə həmin fakültəni bitirmişdir. İkinci ali təhsilini Bakı Dövlət Universitetində almış və 2001-ci ildə BDU-nun Hüquq fakültəsini bitirmişdir.

1972–1973-cü illərdə ali məktəbi bitirdikdən sonra təyinatla göndərildiyi İmişli rayonu Əzizbəyov (indiki Aşağı Qaralar) kənd orta məktəbində dil-ədəbiyyat müəllimi işləmişdir. 1973–1974-cü illərdə Naxçıvanda, Qıvraq kəndində yerləşən Sovet Ordusunun 69626 nömrəli hərbi hissəsində hərbi qulluqda olmuşdur. Ehtiyatda olan kapitandır.

1974-cü ildən 1989-cu il dekabrın sonuna qədər 1 saylı İmişli şəhər orta məktəbində əvvəlcə dil-ədəbiyyat müəllimi, ibtidai hissə üzrə müavin, sonra ilk partiya təşkilat katibi, sinifdənxaric və məktəbdənkənar tərbiyə işləri üzrə direktor müavini vəzifələrində çalışmışdır. 1990-cı ildə İmişli Rayon Xalq Təhsil şöbəsinin müdiri təyin olunmuşdur.

2 yanvar 1991-ci ildə İmişlidən Bakıya gəlir, əvvəlcə "Elm" qəzetində Azərbaycan şöbəsinin müdiri işləyir.

2005-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda "1960–1980-ci illər Azərbaycan nəsrində psixologizm (Mövlud Süleymanlının yaradıcılığı üzrə)" mövzusunda "Azərbaycan ədəbiyyatı" ixtisasından (ixtisas şifri: 10.01.01) dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi olmuşdur.

2001–2006-cı illlərdə Azərbaycan Beynəlxalq Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin dekanı işləmişdir.

2011–2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Aparat rəhbərinin xidmətinin Ərazi vahidlərinin və bələdiyyələrin Dövlət reyestri sektorunun aparıcı məsləhətçisi vəzifəsində işləmişdir.

Ailəlidir, üç oğlu, yeddi nəvəsi var.

İctimai-siyasi fəaliyyəti

İctimai TV-yə müsahibə verərkən.

1992–1995-ci illərdə "Səs" qəzetinin baş redaktorunun birinci müavini olmuşdur.

Yeni Azərbaycan Partiyasının yaradıcılarından biridir. Belə ki, o, 1992-ci ildə YAP-ın təsis konfransının təşəbbüskarlarından və təsisçilərindən biri olmuşdur. YAP-ın I, II, III qurultaylarının nümayəndəsi olmuş; 21 noyabr 1992-ci ildən — YAP-ın təsis konfrasında seçilmiş ilk 50 nəfərlik YAP Siyasi Şurasının üzvlərindəndir. 1995–1999-cu illərdə YAP ideologiya şöbəsinin müdiri, daha sonra isə YAP Partiyalararası Əlaqələr şöbəsinin müdiri olmuşdur. 2006-cı ilin oktyabrında İstanbula diplomatik xidmətə göndərilərkən "Diplomatik xidmət haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa əsasən, YAP üzvlüyündən və YAP Siyasi Şurasından çıxmışdır. 2012-ci ilin may ayında YAP sıralarına yenidən qəbul edilmişdir.

Parlamentdə

Səyyad Aran 1995-ci ildə 67 saylı Zərdab-İmişli-Ucar seçki dairəsindən, 2000-ci ildə isə 67 saylı Zərdab-İmişli seçki dairəsindən Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə majoritar seçki sistemi əsasında deputat seçilmişdir.

Səyyad Aran Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə I çağırış seçkilərində Yeni Azərbaycan Partiyasını təmsil etmiş və bu seçkidə Salahov soyadı ilə iştirak etmişdir. Seçkidə majoritar seçki sistemi əsasında iştirak edərək 67 saylı Zərdab-İmişli-Ucar seçki dairəsindən deputatlığa namizəd olmuş və 12 noyabr 1995-ci ildə keçirilmiş seçkilərdə deputat seçilmişdir. I çağırış dövründə 7 mart 1997-ci ildən Azərbaycan-Çin parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun tərkibində fəaliyyət göstərmişdir.

Səyyad Aran Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə II çağırış seçkilərində də Yeni Azərbaycan Partiyasını təmsil etmiş, lakin bu dəfə əvvəlki seçkidən fərqli olaraq soyad sonluğunu dəyişmiş və seçkidə Salahlı soyadı ilə iştirak etmişdir. Seçkidə yenə majoritar seçki sistemi əsasında iştirak edərək yenidən təşkil olunan 67 saylı Zərdab-İmişli seçki dairəsindən deputatlığa namizəd olmuş və 5 noyabr 2000-ci ildə keçirilmiş seçkilərdə deputat seçilmişdir. II çağırış dövründə 5 dekabr 2000-ci ildən Azərbaycan-Malayziya parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun rəhbəri olmuş, Azərbaycan-Çin parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun tərkibində fəaliyyət göstərmişdir.

Hökumətdə

Səyyad Salahlı, DQİDK sədrinin birinci müavini vəzifəsində (13 dekabr 2012)

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə 16 noyabr 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi sədrinin birinci müavini vəzifəsinə təyin edilmişdir. Səyyad Aran Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədrinin ilk birinci müavinidir. Çünki bu təyinata qədər həmin Dövlət Komitəsində sədrin birinci müavini ştatı olmamış və təyinatla eyni gündə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin imzaladığı Fərman ilə "Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi haqqında Əsasnamə"də dəyişikliklər edilərək, Dövlət Komitəsinin strukturunda yeni ştat vahidi açılmışdır.

Səyyad Aran 2 dəfə (02 may-21 iyul 2014 və 16 fevral-08 aprel 2024) Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi sədri vəzifəsini icra etmişdir.

Hazırda Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin yerli nümayəndəlikləri — bölgələr üzrə şöbələr Dövlət Komitəsi sədrinin birinci müavininin — Səyyad Aranın kurasiyasındadır. 2013-cü ilin yanvar ayından həmin komitənin təsis etdiyi "Cəmiyyət və Din" qəzetinin Redaksiya şurasına daxil edilmiş və ilk olaraq qəzetin 10 – 16 yanvar 2013-cü il tarixli 187-ci sayı onun baş redaktorluğu ilə işıq üzü görmüşdür. Qəzetin həmin sayında Səyyad Aran müəllif yazısı ilə də çıxış etmişdir. Bu günə qədər həmin qəzetin baş redaktorudur.

2 – 17 sentyabr 2016-cı il tarixlərində Həcc ziyarətində olmuşdur.

Din haqqında düşüncələri 2017-ci ildə çapdan çıxan "Açılan sabahlara şükür" və 2020-ci ildə çapdan çıxan "Dini tolerantlıq – dövlət siyasətinin tərkib hissəsidir" kitablarında ifadə edilmişdir.

16 fevral 2024-cü ildə prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri təyin olunanadək həmin vəzifənin müvəqqəti icrası Səyyad Salahlıya həvalə edilib.

Diplomatik fəaliyyəti

Ona 9 oktyabr 2006-cı ildə Azərbaycan Respublikasının birinci dərəcəli fövqəladə və səlahiyyətli elçisi diplomatik rütbəsi verilmişdir. 9 oktyabr 2006-cı ildən 3 may 2010-cu ilə qədər Türkiyə Respublikasının İstanbul şəhərində Azərbaycan Respublikasının Baş konsulu və 14 dekabr 2006-cı ildən 3 may 2010-cu ilə qədər Azərbaycan Respublikasının Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı yanında daimi nümayəndəsi vəzifələrində işləmişdir.

Diplomatik fəaliyyəti dövründə Azərbaycan-Türkiyə respublikası arasındakı dostluq və qardaşlıq münasibətlərinin dərinləşməsindəki xidmətlərinə görə, 2009-cu ilin iyununda ona Türkiyədə nəşr olunan "First Business" jurnalının "Zirvədəkilər-2008" mükafatının "İlin diplomatı" nominasiyası üzrə mükafatı verilmişdir.

2019-cu ildə Azərbaycan Respublikası Xarici işlər Nazirliyinin Sərəncamı ilə "Azərbaycan Respublikası diplomatik xidmət orqanlarının 100 illiyi (1919-2019)" yubiley medalı ilə təltif edilmişdir.

Yazıçı fəaliyyəti

1991-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, 1998-ci ildən Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin, 2002-ci ildən Zaqafqaziya Müsəlmanları İdarəsindəki "Füzuli" irfan məclisinin, 2003-cü ildən Beynəlxalq Rusdilli Jurnalistlər Assosiasiyasının üzvüdür. 2004-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətində təmsil olunur.

Tələbəlik illərində — 1968–1972-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda nəşr olunan "Gənc müəllim" qəzetində Səyyad Sadiq imzası ilə mütəmadi olaraq yazıları dərc olunmuşdur. 1975-ci ildən bədii və publisistik yazılarıyla Respublika mətbuatında çıxış etmişdir.

Yaradıcılığa şeirlə başlamışdır. İlk yaradıcılıq nümunələri İmişlidə nəşr edilən "Qızıl Ulduz" qəzetində nəşr edilmişdir. Pedoqoji İnstitutda oxuyarkən məşhur şair Zahid Xəlilin dərnəyində iştirak edərək "Gənc müəllim" qəzetində şeirləri dərc olunmuşdur. O zaman Lenin adına kitabxanada xalq şairi Nəriman Həsənzadənin rəhbərlik etdiyi dərnəkdə şairin sözləri ilə, onun "müavinliyini" həyata keçirmişdir. Şeirlərinə Niyaməddin Musayev, Cabbar Musayev, Şakir Quliyev kimi bəstakərlar mahnı bəstələmişdir. Nəsrdə debütü 1978-ci ildə olmuşdur. İlk əsəri 1978-ci ildə Bakıda, "Ulduz" jurnalının 11-ci nömrəsində nəşr olunmuş "İbiş dayı" hekayəsidir. Sonralar əsərləri "Azərbaycan", "Literaturnıy Azerbaydjan", "Qrakan Aderbecan", "Gənclik", "Azərbaycan qadını", "Pioner" jurnallarında, "Ədəbiyyat və incəsənət", "Səs", "525-ci qəzet", "Yol", "Dədə Qorqud" və s. qəzetlərdə dərc edilib. İlk kitabı isə 1983-cü ildə Bakıda, "Gənclik" nəşriyyatında işıq üzü görmüş "Körpü" kitabıdır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin 1985-ci ilin yekunlarına həsr olunmuş illik konfransında filologiya elmləri doktoru, professor Akif Hüseynov "Körpü" hekayəsini ilin ən uğurlu hekayələrindən biri kimi təqdim etmişdir.

1996-cı ildə "Soyuq günəş" adlı ikinci hekayələr və povestlər kitabı dərc edilmişdir.

2012-ci il noyabr ayının 14-də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda Səyyad Aranın 60 illik yubiley tədbiri keçirilmişdir. Yubiley mərasimində çıxış edən Azərbaycanın Xalq yazıçısı Mövlud Süleymanlı onun fəaliyyətini belə qiymətləndirmişdir:

"Səyyad Aran bütün olanlara-olacaqlara — yəni bizi əhatə edən hadisələrə yaxın olan yazıçıdır. Heç nəyi — ən xırda detalları belə uzaqdan-uzağa yazmır. Özündən keçirməsə, yaxınlığı yaratmasa qələmə almır. Yaratdıqlarının da belə canlı, sağlam olması ona görədir."

— Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Səyyad Aranın 60 illiyi ilə bağlı keçirdiyi yubiley tədbirinin press-relizi.

Əsərləri rus, fars, türk, serb, alman, ingilis, Ukrayna dillərinə tərcümə edilmişdir.

Onun Heydər Əliyevdən bəhs edən yüzlərlə məqaləsi dövri mətbuatda dərc edilmiş, bu haqda bir sıra kitabları çap olunmuşdur.

Kitabları

• "Körpü" (hekayələr). Bakı: "Gənclik", 1983. (az.)
• "Soyuq Günəş" (povest və hekayələr). Bakı: "Təbriz", 1996. (az.)
• "Xaosdan sabitliyə" (1992–1997-ci illərdə Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə gəlişindən sonra ölkədə baş verən hadisələri, ictimai-siyasi prosesləri əks etdirən siyasi-publisistik kitab). Bakı: 1999. (az.)
• "Üfüqdə Nobel sülh mükafatı görünür" (siyasi-publisistik məqalələr). Bakı: 2003. (az.)
• "1960–80-ci illərdə Azərbaycan nəsrində psixologizm" (Mövlud Süleymanlının yaradıcılığı üzrə monoqrafiya). Bakı: 2004. (az.)
• "Haydar Aliyev ve Azerbaycanın devlet petrol stratejisi" (azərb. "Heydər Əliyev və Azərbaycanın dövlət neft strategiyası"‎). İstanbul: 2009. (türk.)
• "Aklanma kağıdı" (azərb. "Təmizlik kağızı"‎). (hekayə və povestlər). İstanbul: "Milenyum", 2010. (türk.)
• "Sandıqda qalan muştuluq" (hekayələr). Bakı: "Qanun", 2012. (az.)
• "Sazaq" (povestlər kitabı). Bakı: "Vektor" nəşrlər evi, 2016. (az.)
• "Açılan sabahlara şükür" (milli-mənəvi dəyərlərimiz mövzusunda məqalələr və müsahibələr toplusu). Bakı: "Tuna" nəşriyyatı, 2017 (az.)
• "Başdaşı" (roman). Bakı, "Elm və təhsil" nəşriyyatı, 2020 (az.)
• "Zaloq" (hekayələr). Belqrad, Serbiya: CZQR "Jovan" nəşriyyatı, 2020 (serb.)
• "Mezar taşı" (roman). İstanbul: "Zengin yayıncılık" nəşriyyatı, 2020 (türk.)
• "Oyanma" (hekayələr). Təbriz: "Azər-Turan" nəşriyyatı,2021 (az.) (fars.)
• "Доход Гейбуллы" ("Qeybullanın qazancı"), (hekayələr) Moskva: Ridera nəşriyyatı, 2021 (rus.)
• "İrəvana gedən yollar" roman, Elm və təhsil Nəşriyyatı, 2021
• "Tacın qaytarılması", roman, Elm və təhsil Nəşriyyatı, 2022

Mükafatları

• 1978 — ÜİLKGİ-nin "Ən yaxşı komsomolçu-müəllim" döş nişanı.
• 2001 — "Qızıl qələm" mükafatı.
• 2001 — ABŞ-nin Texas ştatının fəxri vətəndaşı.
• 21.07.2005 — "Tərəqqi" medalı.
• 2005 — Azərbaycan KİV-nin "İnam" şərəf diplomu.
• iyun 2009 — Türkiyədə nəşr olunan "First Business" jurnalının "Zirvədəkilər-2008" ödülünün "İlin diplomatı" nominasiyasının laureatı.
• 15.07.2015 — "Əməkdar Jurnalist"
• 19.05.2017 — Beynəlxalq Rəsul Rza mükafatı
• 2019 — "Azərbaycan Respublikası diplomatik xidmət orqanlarının 100 illiyi (1919-2019)" yubiley medalı
• 14.01.2022 — * "Şöhrət" ordeni — Azərbaycanda dövlət qulluğunda səmərəli fəaliyyətinə görə
• 2021 — Türk dünyası mədəniyyətinin və elminin, Türkiyə-Azərbaycan qardaşlıq münasibətlərinin inkişafı istiqamətində səmərəli fəaliyyətinə görə Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib və "Beynəlxalq qızıl ulduz" medalı ilə təltif edilib.
• 2021 — "Vektor" Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Şahmar Əkbərzadə adına beynəlxalq mükafatına layiq görülüb.
• 2022 — Türk mədəniyyətini dünyada təbliğ etdiyinə və geniş arealda tanıtdığına görə Mahmud Kaşğari adına Beynəlxalq Fondun təsis etdiyi "Mahmud Kaşğari" mükafatına layiq görülüb.
• 2022 — Türkiyə Elm və Ədəbiyyat Əsərləri Sahibləri Məslək Birliyi (İLESAM) tərəfindən beynəlxalq "Türk Dünyası Onur Medalı"na layiq görülüb.
• 2022 – Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin xüsusi diplomu ilə təltif edilib.
• 2024 – "Heydər Əliyevin 100 illiyi (1923–2023)" yubiley medalı

Xarici keçidlər

• Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin saytında Səyyad Adil oğlu Salahlı  (az.)
• "YouTube"da Səyyad Aranla PKK karabaga mı yerleşiyor? mövzusunda müsahibə.